BEYŞEHİR MESLEKİ TEKNİK VE ANADOLU LİSESİ OSMANLI DEVLETİ’NDE TOPRAK YÖNETİMİ EKONOMİ TOPLUM YAPISI EKONOMİK HAYAT VE HUKUK AHMET ARSLAN

TOPRAK YÖNETİMİ Devlete ait topraklara Osmanlı’da toprağın mülkiyeti devlete, kullanma hakkı ise halka (reaya) aitti. Devlete ait topraklara “miri arazi” denirdi. Miri arazi, gelirlerinin kullanım alanlarına göre bölümlere ayrılırdı. Miri Arazi Mülk Arazi Vakıf Arazi 1) Dirlik 1) Öşri Has 2) Haraci Zeamet Tımar 2) Yurtluk 3) Ocaklık 4) Mukataa 5) Paşmaklık

MİRİ ARAZİ Has ve zeametler, sahiplerine görev yaptıkları 1) Dirlik Arazi: Geliri hizmet karşılığı devlet adamlarına verilen arazilerdir. Üçe ayrılır: Has: Geliri (100.000 akçeden yukarı) hanedan mensubu ve divan üyelerine verilen arazilerdi. Zeamet: Geliri (20.000 ve 100.000 akçe arası) ikinci derece devlet adamlarına verilen arazilerdi. Tımar: Geliri (3.000 ile 20.000 akçe arası) savaşta yararlılık gösterenlere ve hizmet karşılığı verilen arazilerdi. Has ve zeametler, sahiplerine görev yaptıkları sürece verilirdi; fakat tımar, sahibine kanuna aykırı bir davranışta bulunmadığı sürece ömür boyu verilirdi.

Dirlik Sisteminin Faydaları Toprağın mülkiyetinin devlete ait olması feodalleşmeyi engelledi. Her an savaşa hazır atlı bir ordu sağlandı. Taşranın güvenliği sağlandı. Devlet memurlarının maaşları karşılandı. Üretimde süreklilik sağlandı.

TOPRAK YÖNETİMİ İltizam usulü, kanunların belirlediği vergileri yükümlülerden toplama ve hazineye aktarma görevinin açık arttırma yoluyla yapılmasıdır. Miri Arazi Mülk Arazi Vakıf Arazi 1) Dirlik 4) Mukataa Arazi: Geliri hazineye giden arazilerdi. Vergileri iltizam usulüne göre mültezim tarafından toplanırdı. 5) Paşmaklık Arazi: Geliri hanedan kadınlarına verilen arazilerdi. 2) Yurtluk Arazi: Geliri sınır boylarındaki akıncılara verilen arazilerdi. 3) Ocaklık Arazi: Geliri kale muhafızlarına ve tersane giderlerine verilen arazilerdi. 1) Öşri Has 2) Haraci Zeamet Tımar 2) Yurtluk 3) Ocaklık 4) Mukataa 5) Paşmaklık

TOPRAK YÖNETİMİ VAKIF ARAZİ: Geliri, hayır kurumlarına Miri Arazi Mülk Arazi Vakıf Arazi Vakıf Arazi 1) Dirlik 1) Öşri VAKIF ARAZİ: Geliri, hayır kurumlarına ayrılan arazilerdi. Alınıp satılamaz, miras bırakılamazdı. Vakıf yöneticilerine “mütevelli” denirdi. Has 2) Haraci Zeamet MÜLK ARAZİ: Şahıslara ait arazilerdi. Alınıp satılabilir, miras bırakılabilirdi. İkiye ayrılırdı: 1) Öşri Arazi: Müslümanlara ait olan arazilerdi. 2) Haraci Arazi: Gayrimüslimlere ait olan arazilerdi. Tımar 2) Yurtluk 3) Ocaklık 4) Mukataa 5) Paşmaklık

ÖZET

EKONOMİ Maliyeden sorumlu kişi sadrazama bağlı olan defterdardı.

Osmanlı’da para birimi akçeydi. Osman Bey döneminde ilk bakır para, Orhan Bey döneminde ilk gümüş para, Fatih döneminde ilk altın para, Abdülmecit döneminde ilk kağıt para bastırıldı.

Devlet hazinesine “Hazineiamire” denirdi. İlk Osmanlı bütçesi I.Murat döneminde hazırlandı. Devlet hazinesine “Hazineiamire” denirdi. Hazinenin en önemli gelir kaynağı vergilerdi.

VERGİ SİSTEMİ Şer’i Vergiler Örfi Vergiler Öşür Haraç Cizye Resmi Çift NiyabetRüsumu Baclar ve Gümrük Vergileri CİZYE: Yirmi yaşını doldurmuş, Müslüman olmayan Erkeklerin, askere gitmeme karşılığında ödediği vergidir. HARAÇ: Müslüman olmayanlardan alınan 1/5 oranındaki gelir vergisidir. RESMİ ÇİFT: Müslüman çiftçinin işlediği toprağın büyüklüğüne ve evli veya bekâr oluşuna göre alınan vergi. ÖŞÜR: Müslümanlardan alınan 1/10 oranındaki gelir vergisidir. NİYABET RÜSUMU: Yöneticilerin yönetim sırasında halktan (reaya) aldığı vergi. BACLAR VE GÜMRÜK VERGİLERİ: Tüccarlardan alınan vergi.

Diğer Gelir Kaynakları 1) Avarız: Olağanüstü hallerde toplanan vergi. 2) Çiftbozan: Toprağını üç yıl üst üste mazeretsiz olarak ekmeyen köylüden alınan vergi. 3) Adetiağnam: Küçükbaş hayvan yetiştiriciliğinden alınan vergi. 4) Bağlı beylik ve devletlerden gelen vergiler. 5) Maden, tuzla, orman ve gümrük gelirleri. 6) Müsadere (el koyma) uygulaması. 7) Savaşlarda elde edilen ganimetlerin 1/5’i. Müsadere, devlet hazinesinden haksız yere kazanç sağlayan kişilerin mallarına el konulmasıdır. 17. yy’dan itibaren ölen devlet adamlarının da mallarına el konulmuş ve bu uygulama II.Mahmut döneminde kaldırılmıştır. Çiftbozan vergisinin amacı üretimde sürekliliği sağlamaktır.

TOPLUM YAPISI adalet, devlet, şeriat, hükümranlık (mülk), Osmanlı anlayışına göre toplum yapısının temel dayanakları; adalet, devlet, şeriat, hükümranlık (mülk), ordu ve halktır. Osmanlı’da halk iki gruba ayrılmıştır: 1) Yönetenler (Askerî sınıf) 2) Yönetilenler (Reaya)

ASKERÎ SINIF (Yönetenler) Padişahın dinî ve idarî yetki tanıdığı kişilerdi. Saray halkı, seyfiye, ilmiye ve kalemiye gibi gruplara ayrılırdı.

REAYA (Yönetilenler) Osmanlı Devleti’nde; Askerî sınıf dışında kalan, Yönetime katılmayan, Geçimini tarım, sanayi ve ticaretle sağlayan, Devlete vergi veren toplumun oluşturduğu sınıftır.

REAYA Müslümanlar Müslüman olmayanlar Reaya çeşitli din, mezhep ve ırklara ait topluluklardan oluşurdu. Ancak toplum ırk esasına göre değil, düşünce ve inanç esasına göre örgütlenirdi. Osmanlı karmaşık bir yapıya sahipti; yani egemenliği altında Türkler dışında Rumlar, Ermeniler, Yahudiler, Romenler, Slavlar ve Araplar vardı. Müslümanlar Müslüman olmayanlar 1) Hıristiyanlar 2) Yahudiler

Müslüman halka “milleti hâkime” yani hâkim millet, Osmanlı’da Müslüman halka “milleti hâkime” yani hâkim millet, diğer dinlere mensup halka ise “milleti mahkûme” yani hükmedilen millet denirdi. Osmanlı’nın egemenliği altında farklı ulusların yaşamasına yol açan en önemli etken Osmanlı’nın her inanç topluluğunu kendi içinde serbest bırakarak onlara belirli bir özerklik sağlaması ve hiçbirini asimile etmemesidir.

EKONOMİK HAYAT TARIM ZANAAT HAYVANCILIK TİCARET oluştururdu. Osmanlı ekonomisini oluştururdu. TARIM ZANAAT HAYVANCILIK TİCARET

1) TARIM Osmanlı ekonomisinin temelini tarım oluştururdu. Tarım politikasının sürekliliğini sağlamak için “tımar sistemi” uygulandı. Toprağını üç yıl üst üste mazeretsiz ekmeyenlerden “çiftbozan” vergisi alındı.

2) HAYVANCILIK Tarımın önemli unsurlarından biriydi. Hayvanlardan daha çok ulaşım ve taşımacılık alanında yararlanıldı. Yeteri kadar hayvan besleyen kişilerden “adetiağnam” vergisi alındı.

3) ÂHİLİK LONCA TEŞKİLATI Ahilik teşkilatına göre; her meslek grubunun başında “ehlihibre” denen bilirkişi vardı. Bu kişinin yanında şeyh, kethüda ve yiğitbaşı bulunurdu. Bu kişiler meslek gruplarının üyeleri tarafından seçilirdi. Esnaf ve zanaatkârlardan oluşan teşkilata “Ahilik Teşkilatı” denirdi.

LONCALARIN GÖREVLERİ 1) Esnaflar arasında dayanışma sağlamak, 2) Üretilecek malın sayısını, kalitesini ve fiyatını belirlemek, 3) Esnaf ile devlet arasındaki sorunları çözmek.

4) TİCARET Osmanlı’da ticari faaliyetlerle daha çok gayrimüslimler uğraştı. Ticareti geliştirmek için kervansaraylar ve bedestenler (kapalı çarşı) yapıldı. KERVANSARAY BEDESTEN

HUKUK Örfi hukuk: Gelenek ve göreneklere göre düzenlenen kanunlardır. Osmanlı’da adalet işlerine kadılar bakardı. Kadılar “Kazasker”e bağlıydı. Kadıların elinde padişahın tuğrasını taşıyan bir “berat” bulunurdu. Osmanlı hukukunun temelini Şer’i ve Örfi hukuk oluştururdu. Örfi hukuk: Gelenek ve göreneklere göre düzenlenen kanunlardır. Şer’i hukuk: İslâm dini’ne göre düzenlenen kanunlardır.

“Kanunnameiâliosman”ı KADININ GÖREVLERİ Fatih Sultan Mehmet, ilk olarak kanunları bir araya getirerek “Kanunnameiâliosman”ı oluşturdu. 1) İslâm hukukunu (Fıkıh) uygulamak, 2) Merkezden gelen emirleri halka ulaştırmak, 3) Avarız vergisinin toplanmasını ve hazineye aktarılmasının sağlamak, 4) Halkın şikayetlerini Divan’a taşımaktır.

Faydalı olması dileğiyle… Beyşehir Mesleki Teknik ve Anadolu Lisesi HAZIRLAYAN İZLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜR EDERİM Faydalı olması dileğiyle… AHMET ARSLAN Beyşehir Mesleki Teknik ve Anadolu Lisesi