Διεθνές Μάρκετινγκ Ενότητα # 5: Διεθνές Πολιτικό και Νομικό Περιβάλλον Διδάσκων: Γεώργιος Πανηγυράκης Τμήμα: Οργάνωση και Διοίκηση Επιχειρήσεων

Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους. 2

Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Κάτω από κάθε εικόνα υπάρχει ο σύνδεσμος από τον οποίο προέρχεται και σε αυτή ανήκουν όλα τα πνευματικά δικαιώματα. 3

Σκοποί ενότητας Κατανόηση της σχέσης μίας επιχείρησης με το πολιτικό και νομικό περιβάλλον. Κατανόηση του σύγχρονου πολιτικού και νομικού περιβάλλοντος παγκόσμια. Αποτύπωση των σημαντικότερων διεθνών συνθηκών εμπορικών συναλλαγών και πώς επηρεάζει την εφαρμογή του προγράμματος μάρκετινγκ. 4

Περιεχόμενα ενότητας Διεθνές πολιτικό περιβάλλον. Διεθνές νομικό περιβάλλον. 5

Διεθνές πολιτικό περιβάλλον Μάθημα: Διεθνές Μάρκετινγκ, Ενότητα # 5: Διεθνές Πολιτικό και Νομικό Περιβάλλον Διδάσκων: Γεώργιος Πανηγυράκης, Τμήμα: Οργάνωση και Διοίκηση Επιχειρήσεων

Στάση απέναντι στις διεθνείς αγορές Κυβερνητική Γραφειοκρατία Πολιτική Σταθερότητα Νομισματική Νομοθεσία Πολιτικοί- νομικοί παράγοντες που πρέπει να εξετάσει μια διεθνής επιχείρηση 7

1. Η στάση της χώρας απέναντι στις διεθνείς αγορές περιλαμβάνει τη δεκτικότητα μιας χώρας στις ξένες επιχειρήσεις 2. Η κυβερνητική γραφειοκρατία αναφέρεται στην πολυπλοκότητα που επικρατεί σε μία χώρα ανάμεσα στις συναλλαγές του κράτους με τον πολίτη- επιχείρηση 3. Η πολιτική σταθερότητα αναφέρεται στην ασφάλεια που παρέχει το πολιτικό σύστημα μιας χώρας στους πολίτες και τις επιχειρήσεις που επιθυμούν να επενδύσουν σε αυτή 4. Η νομισματική νομοθεσία αναφέρεται στη σταθερότητα των συναλλαγματικών ισοτιμιών και τους νομισματικούς περιορισμούς 8

The Economist Intelligence UnitBusiness Environment Risk IntelligencePRS Group World Political Risk Forecasts ΠόλεμοςΚατακερματισμός του πολιτικού φάσματοςΠιθανότητα πολιτικής αναταραχής Κοινωνική αναταραχήΚατακερματισμός ανά γλώσσα, εθνικότητες, θρησκευτικές ομάδες Πιθανότητα ανισοτήτων Τακτικές πολιτικές αλλαγέςΠεριοριστικά/ καταναγκαστικά μέτρα που απαιτούνται για διατήρηση της εξουσίας Περιορισμοί τοπικών επιχειρήσεων Πολιτικά κινητοποιούμενη βίαΝοοτροπία (ξενοφοβία, εθνικισμός, διαφθορά, νεποτισμός) Φορολογικές διακρίσεις Διεθνείς διαφορέςΚοινωνικές συνθήκες (πυκνότητα πληθυσμού, κατανομή του πλούτου)Συναλλαγματικοί έλεγχοι Αλλαγές στην κυβέρνησηΟργάνωση και δύναμη σε μια ριζοσπαστική κυβέρνηση Δασμολογικά εμπόδια ΓραφειοκρατίαΑρνητικές επιρροές περιφερειακών πολιτικών δυνάμεων Άλλα εμπόδια Διαφάνεια και δικαιοσύνηΚοινωνικές συγκρούσεις που περιλαμβάνουν διαδηλώσεις, απεργίες και βία στους δρόμους Καθυστερήσεις πληρωμών ΔιαφθοράΑστάθεια, όπως γίνεται αντιληπτή από δολοφονίες και τον ανταρτοπόλεμο Δημοσιονομική ή νομισματική επέκταση ΕγκληματικότηταΕργατικό κόστος Εξωτερικό χρέος Κατηγορίες πολιτικού κινδύνου 9

Βαθμός σπουδαιότητας των διαφόρων μεταβλητών του πολιτικού περιβάλλοντος μιας αγοράς του εξωτερικού 10

1. Εκλογές 2. Παραίτηση της κυβέρνησης 3. Σημαντικές αλλαγές του νομοθετικού πλαισίου 4. Σοβαρές αλλαγές στη σύνθεση της αντιπολίτευσης 5. Κυβερνητικά μέτρα έναντι ομάδων που ασκούν σοβαρή πολιτική πίεση 6. Απεργίες συγκεκριμένων ομάδων 7. Γενικές απεργίες 8. Αριθμός μικρών σε μέγεθος διαδηλώσεων 9. Μεγάλες λαϊκές κινητοποιήσεις 10. Μικρές αναταραχές και συγκρούσεις 11. Μεγάλες αναταραχές 12. Συλλήψεις προσωπικοτήτων Παράγοντες που επηρεάζουν την πολιτική ανασφάλεια σε μια χώρα 11

13. Φυλακίσεις προσωπικοτήτων 14. Συλλήψεις ιδιωτών για πολιτικούς λόγους 15. Φυλακίσεις ιδιωτών για πολιτικούς λόγους 16. Πολιτικές δολοφονίες 17. Στρατιωτικός νόμος ή λήψη μέτρων έκτακτης ανάγκης 18. Εκτελέσεις σημαντικών προσωπικοτήτων 19. Εκτελέσεις ιδιωτών 20. Τρομοκρατικές δραστηριότητες και δολιοφθορές 21. Aνταρτοπόλεμος 22. Εμφύλιος 23. Πραξικοπήματα Παράγοντες που επηρεάζουν την πολιτική ανασφάλεια σε μια χώρα 12

Επίθεση στο Παγκόσμιο Κέντρο Εμπορίου Πηγή: 13

Τρομοκρατία και Παγκόσμια Οικονομία Σύμφωνα με μελέτη του ΔΝΤ τα γεγονότα τις 11 ης Σεπτεμβρίου 2001 στις ΗΠΑ, είχαν σαν αποτέλεσμα σημαντικές απώλειες όχι για την οικονομία των ΗΠΑ αλλά παγκοσμίως Η βραχυπρόθεσ μα χαμένη οικονομική παραγωγή εκτιμήθηκε στα 47 δισ. δολάρια Η χρηματιστηριακ ή αγορά έχασε δισεκατομμύρια δολάρια. Επιπλέον, εργαζόμενοι απολύθηκαν για 30 ημέρες. Διαταράχθηκε η διεθνής κυκλοφορία των εμπορευμάτω ν και των χρηματοοικον ομικών ροών 14

Κατηγορία ΚινδύνουΚριτήρια Οικονομικός Κίνδυνος Κατά κεφαλήν ΑΕΠ Ετήσια αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ ως ετήσια ποσοστιαία μεταβολή Ετήσιος ρυθμός πληθωρισμού ως ετήσια ποσοστιαία μεταβολή Δημοσιονομικό ισοζύγιο ως ποσοστό του ΑΕΠ Ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών ως ποσοστό του ΑΕΠ Χρηματοπιστωτικός Κίνδυνος Εξωτερικό χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ Εξωτερικό χρέος ως ποσοστό των εξαγωγών αγαθών και υπηρεσιών διεθνής ρευστότητα για την κάλυψη των εισαγωγών σταθερότητα της συναλλαγματικής ισοτιμίας ως επί τοις εκατό μεταβολή Πολιτικός Κίνδυνος Σταθερότητα της κυβέρνησης Κοινωνικοοικονομικές συνθήκες Επενδυτικό προφίλ Εσωτερικές συγκρούσεις Εξωτερικές συγκρούσεις Διαφθορά Στρατός στην πολιτική Θρησκευτικές εντάσεις Νόμος και τάξη Εθνικές εντάσεις Democratic accountability Επίπεδο γραφειοκρατίας 15

Διεθνές νομικό περιβάλλον Μάθημα: Διεθνές Μάρκετινγκ, Ενότητα # 5: Διεθνές Πολιτικό και Νομικό Περιβάλλον Διδάσκων: Γεώργιος Πανηγυράκης, Τμήμα: Οργάνωση και Διοίκηση Επιχειρήσεων

Το Διεθνές Νομικό Περιβάλλον 1.Δεν υπάρχει μία ενιαία εμπορική νομοθεσία που να διέπει τις διεθνείς επιχειρηματικές συναλλαγές. 2.Τα στελέχη μάρκετινγκ μιας διεθνούς επιχείρησης οφείλουν να συμμορφώνονται με τους νόμους της κάθε χώρας εντός της οποίας λειτουργούν. 3.Τα νομικά συστήματα των χωρών του εξωτερικού είναι αρκετά διαφορετικά και πολλές φορές ιδιαίτερα σύνθετα. 4.Όταν μια επιχείρηση δραστηριοποιείται σε χώρες του εξωτερικού, τα καλύτερο είναι να ζητήσει νομικές συμβουλές από κάποιον ειδικό. © 2005 The McGraw-Hill Companies, Inc. All rights reserved. 17

Το διεθνές δίκαιο που διέπει το διεθνές εμπόριο. Οι ρυθμίσεις του διεθνούς εμπορίου που περιλαμβάνουν κανονισμούς σχετικά με τη φορολογία, τις εισαγωγές και τις εξαγωγές. Οι νομικές απαιτήσεις των άλλων χωρών στις οποίες η εταιρεία έχει επιχειρηματική δραστηριότητα. Νομικό Περιβάλλον και Διεθνής Επιχείρηση 18

Νόμοι που επηρεάζουν τη διεθνή επιχείρηση Νόμοι σχετικά με το εμπόριο Σύσταση επιχείρησης Νόμοι σχετικοί με το μάρκετινγκ Αντιμονοπωλιακή νομοθεσία Θέματα πράσινου μάρκετινγκ Νομοσχέδια σχετικά με τη διαφθορά και τη δωροδοκία π.χ. Foreign Corrupt Practices Act- FCPA Περιορισμοί στις εξαγωγές Νόμοι, αλλαγές στις διαδικασίες, οδηγίες από το Υπουργείο Εμπορίου 19

Τύπος ΑπόφασηςΘέματα Αποφάσεις τιμολόγησηςΚαθορισμός τιμών Παραπλανητική τιμολόγηση Εκπτώσεις Αποφάσεις συσκευασίαςΚανονισμοί για τη ρύπανση του περιβάλλοντος Νόμιμη επισήμανση και συσκευασία Αποφάσεις προϊόντοςΠροστασία διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας Απαιτούμενη εγγύηση Ασφάλεια προϊόντων Ανταγωνιστικές αποφάσειςΕμπόδια εισόδου Ανταγωνιστικές συμπαιγνίες Αποφάσεις πωλήσεωνΔωροδοκία Κλοπή εμπορικών μυστικών Αποφάσεις παραγωγήςΜισθοί και επιδόματα Προδιαγραφές υγείας και ασφάλειας Αποφάσεις διανομήςΔικαιώματα των εμπόρων Αποκλειστικά δικαιώματα διανομής ανά περιοχή Νομικά ζητήματα που αντιμετωπίζει μια διεθνής επιχείρηση Πηγή: Kotler P., Armstrong g., (1998), Principles of Marketing, 8 th ed., Englewood Cliffs, N.J.: Prentice Hall 20

H Παγκόσμια Συνθήκη Προστασίας Πνευματικών Δικαιωμάτων - Universal Copyright Convention 21

Οι σημαντικότερες διεθνείς συμβάσεις Σύμβαση των Παρισίων Συμφωνία της Μαδρίτης Παναμερικανική Σύμβαση 22

Δασμολογικά Εμπόδια Δασμολογικοί συντελεστές Παραγωγή, διανομή, κατανάλωση Χρονική διάρκεια Περιορισμοί εισαγωγής Κατεύθυνση Σκοπός Εισαγωγικοί δασμοί Εξαγωγικοί δασμοί Προστατευτικοί δασμοί Δασμοί εσόδων Δασμολογικές προσαυξήσεις Αντισταθμιστικοί δασμοί Έκτακτοι δασμοί Μεταβλητοί δασμοί Ειδικοί δασμοί Κατ΄αξία δασμοί Συνδυαστικοί δασμοί Φόροι στο α΄στάδιο παραγωγής Φόροι προστιθέμενης αξίας Ειδικοί φόροι κατανάλωσης Cascade 23

Μη Δασμολογικά Εμπόδια Χρηματοοικονομικός έλεγχος Άλλες προδιαγραφές και πολιτικές Προϊοντικές απαιτήσεις Ποσοστώσεις Συμμετοχή της κυβέρνησης στο εμπόριο Τελωνειακές διαδικασίες εισόδου Διοικητικές κατευθυντήριες γραμμές Επιδοτήσεις Προϊοντική ταξινόμηση Προϊοντική αποτίμηση Προϊοντικά πρότυπα Πολιτική αποθεματικού αγοράς Προδιαγραφές απόδοσης Δημόσιες συμβάσεις & κρατικό εμπόριο Τεκμηρίωση Άδεια Επιθεώρηση Κανονισμοί υγείας & ασφάλειας Συσκευασία, ονομασία, σήμανση Προϊοντικός έλεγχος Προδιαγραφές προϊόντων Εξαγωγικές Εισαγωγικές Απόλυτη Δασμολογική Αυτοπεριορισμού των εξαγωγών Έλεγχος συναλλάγματος Πολλαπλές συναλλαγματικές ισοτιμίες Προ-εισαγωγικές καταθέσεις Περιορισμοί στη χορήγηση πιστώσεων Περιορισμοί στα κέρδη από εμβάσματα 24

25

Οι 7 «καθαρότερες» χώρες 1. Νέα Ζηλανδία 2. Δανία 3. Σουηδία 4. Σιγκαπούρη 5. Νορβηγία 6. Ολλανδία 7. Αυστραλία Οι 7 πιο «διεφθαρμένες» χώρες 1.1. Σομαλία 2. Βόρεια Κορέα 3. Μιανμάρ 4. Αφγανιστάν 5. Ουζμπεκιστάν 6. Τουρκμενιστάν 7. Σουδάν Η Ελλάδα βρίσκεται στην 80 η θέση σε σύνολο 183 χωρών Πίνακας Διαφθοράς Δημοσίου Τομέα

«Πράσινο Μάρκετινγκ» Πηγή: 27

© Coca Cola Τρία Έψιλον 28

Ο ΤΙΤΑΝ είναι ένας Όμιλος, δραστηριοποιούμενος στον κλάδο τσιμέντου και άλλων συναφών δομικών υλικών. Με την επιχειρησιακή βάση του στην Ελλάδα, εκτείνει σήμερα την παραγωγική και εμπορική παρουσία του σε 12 χώρες, (Αίγυπτος, Αλβανία, Βουλγαρία, Γαλλία, Ελλάδα, ΗΠΑ, Ηνωμένο Βασίλειο, Ιταλία, Κόσσοβο, ΠΓΔΜ, Σερβία, Τουρκία) © ΤΙΤΑΝ 29

Πηγή: 30

Δίπλωμα Ευρεσιτεχνίας δίνει στον εφευρέτη αποκλειστικό δικαίωμα να χρησιμοποιεί και να πουλήσει μια εφεύρεση για ορισμένο χρονικό διάστημα Εμπορικό σήμα διακριτικό σήμα που χρησιμοποιείται για να ξεχωρίζει από τα ανταγωνιστικά προϊόντα Πνευματικά δικαιώματα θεσπίζει την αυτεξουσιότητα της δημιουργικής εργασίας Προστασία Πνευματικής Ιδιοκτησίας 31

Πνευματικά δικαιώματα- σύμβολο 32

Εμπορικό σήμα Καταχωρημένο εμπορικό σήμα 33

© 2005 Prentice Hall Εμπορικό απόρρητο Εμπιστευτικές πληροφορίες ή γνώσεις που έχουν εμπορική αξία και δεν ανήκουν στο δημόσιο τομέα, για τις οποίες έχουν ληφθεί μέτρα για παραμείνουν μυστικές. Για να εμποδίσετε τη δημοσιοποίηση ενός εμπορικού απορρήτου χρησιμοποιήστε συμβόλαια εμπιστευτικότητας Εμπορικό απόρρητο 34

ΧώραΕυρεσιτεχνίεςΠνευματικά δικαιώματα Εμπορικά Σήματα Εμπορικά Μυστικά Αργεντινή3,85,77,14,4 Βραζιλία3,35,23,3 Καναδάς8,17,79,07,8 Χιλή5,7 7,67,8 Κίνα2,42,96,23,3 Γερμανία8,6 9,010,0 Ινδία3,35,73,83,3 Ισραήλ7,1 8,68,9 Μεξικό3,37,63,83,3 Νέα Ζηλανδία7,18,19,57,8 Φιλιππίνες7,16,27,67,8 Σιγκαπούρη7,16,78,65,6 Νότια Κορέα3,34,83,83,3 Ταϋλάνδη2,44,86,75,6 ΗΠΑ9,08,19,07,8 35

Απομίμηση της γνωστής επωνυμίας Adidas 36

Πώληση πειρατικών DVD 37

38 Πηγή: Πηγή: epixeirisi-skoupa.jpg Το παραεμπόριο στην πόλη της Αθήνας

© 2005 Prentice Hall Παραβίαση πνευματικής ιδιοκτησίας Παραποίηση- μη εξουσιοδοτημένη αντιγραφή και η παραγωγή ενός προϊόντος. Απομίμηση- το όνομα του προϊόντος διαφέρει ελαφρώς το όνομα μιας άλλης πολύ γνωστής επωνυμίας. Πειρατεία- μη εξουσιοδοτημένη δημοσίευση ή αναπαραγωγή πνευματικής εργασίας. 39

Διεθνής παραβίαση πνευματικής ιδιοκτησίας- Τρόποι αντιμετώπισης Τρόποι αντιμετώπισης Επικοινωνία Χρήση κυβερνητικής νομοθεσίας Άμεση επαφή Παροχή σήμανσης Εφαρμογή «προληπτικού» μάρκετινγκ Χρήση πειρατείας σαν μέσο προώθησης Παραποίηση Πειρατεία Απομίμηση Παραβίαση πνευματικών δικαιωμάτων Διεθνής Επιχείρηση 40

Ηλεκτρονικό Εμπόριο Πηγή: 41

Νομικό Περιβάλλον και Διαδίκτυο Η ισχύουσα νομοθεσία στο διαδίκτυο είναι ασαφής ή δεν καλύπτει πλήρως θέματα όπως η προστασία των ονομάτων τομέα (domain names), οι φόροι, η διεθνής δικαιοδοσία σε διασυνοριακές συναλλαγές κλπ. Η ΕΕ, οι ΗΠΑ και πολλές άλλες χώρες επεξεργάζονται τη νομοθεσία για την αντιμετώπιση των χιλιάδων νομικών ζητημάτων που δεν έχουν συμπεριληφθεί με σαφήνεια στην ισχύουσα νομοθεσία. Εξετάζονται νόμοι σχετικά με τους «καταληψίες του κυβερνοχώρου»- άτομα που αγοράζουν περιγραφικά ονόματα, γεωγραφικά ονόματα, ονόματα εθνοτικών ομάδων και άλλες παρόμοιες περιγραφές και τα κρατούν μέχρι να τους δοθεί η ευκαιρία να τα πουλήσουν σε υψηλή τιμή. Ένα άλλο ζήτημα στο ηλεκτρονικό εμπόριο αφορά στην είσπραξη των φόρων από την πώληση των προϊόντων, δηλ. πότε θα πρέπει να συλλέγονται οι φόροι, πού και από ποιόν. Όλα αυτά είναι θέματα που εξετάζονται από χώρες σε όλο τον κόσμο. Η ισχύουσα νομοθεσία στο διαδίκτυο είναι ασαφής ή δεν καλύπτει πλήρως θέματα όπως η προστασία των ονομάτων τομέα (domain names), οι φόροι, η διεθνής δικαιοδοσία σε διασυνοριακές συναλλαγές κλπ. Η ΕΕ, οι ΗΠΑ και πολλές άλλες χώρες επεξεργάζονται τη νομοθεσία για την αντιμετώπιση των χιλιάδων νομικών ζητημάτων που δεν έχουν συμπεριληφθεί με σαφήνεια στην ισχύουσα νομοθεσία. Εξετάζονται νόμοι σχετικά με τους «καταληψίες του κυβερνοχώρου»- άτομα που αγοράζουν περιγραφικά ονόματα, γεωγραφικά ονόματα, ονόματα εθνοτικών ομάδων και άλλες παρόμοιες περιγραφές και τα κρατούν μέχρι να τους δοθεί η ευκαιρία να τα πουλήσουν σε υψηλή τιμή. Ένα άλλο ζήτημα στο ηλεκτρονικό εμπόριο αφορά στην είσπραξη των φόρων από την πώληση των προϊόντων, δηλ. πότε θα πρέπει να συλλέγονται οι φόροι, πού και από ποιόν. Όλα αυτά είναι θέματα που εξετάζονται από χώρες σε όλο τον κόσμο. © 2005 The McGraw-Hill Companies, Inc. All rights reserved. 42

Δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας (intellectual property protection) Εθνικισμός (nationalism) Εμπορικά σήματα (trademark) Εμπορικό απόρρητο (trade secret) Ηλεκτρονικό εμπόριο (e- commerce) Κρατικοποίηση (nationalization) Πειρατεία (piracy) Πνευματικά δικαιώματα (copyright) 43 Λέξεις κλειδιά

Buckley J., Ghauri N., (1999), The Global Challenge for Multinational Enterprises, Amsterdam: Elsevier. Geiger A., (2008), “A View Form Europe: The High Price of Counterfeiting, and Getting Real about Enforcement”, theHill.com, April 30. Schumpeter Joseph A., (1947), Capitalism, Socialism and Democracy, New York: Harper & Brothers. Achter S.H., (2007), “Globalization, expectations model of economic nationalism, and consumer behavior”, Journal of Consumer Marketing, 24, pp LeClair D.T., (2000), “Marketing planning and the policy environment in the European Union”, International Marketing Review, 17, pp Nguyen D. T., Barrett J.N., (2006), “The adoption of the internet by export firms in transitional markets”, Asia Pacific Journal of Marketing and Logistics, 18 pp Smith G., Hirst A., (2001), “Strategic political segmentation - A new approach for a new era of political marketing’’, European Journal of Marketing, 35, pp Vernon R., (1976), "Multinational Enterprises and National Governments: Exploration of an Easy Relationship", Columbia Journal of World Business. Vida I., Dmitrovic T., Obadia C., (2008) “The role of ethnic affiliation in consumer ethnocentrism”, European Journal of Marketing, 42 pp Ενδεικτική βιβλιογραφία - αρθρογραφία

Τέλος Ενότητας # 5 Μάθημα: Διεθνές Μάρκετινγκ, Ενότητα # 5: Διεθνές Πολιτικό και Νομικό Περιβάλλον Διδάσκων: Γεώργιος Πανηγυράκης, Τμήμα: Οργάνωση και Διοίκηση Επιχειρήσεων