تحلیل نظری و تجربی ارتباط دانشگاه، صنعت و دولت با رویکرد اقتصاد دانش بنیان در ایران گزارش شماره 1 پژوهشکده آینده پژوهی - دانشگاه علوم پزشکی کرمان گردهمایی معاونین تحقیقات و فناوری دانشگاه های علوم پزشکی کشور، 25-26 اردیبهشت ماه 92

اقتصاد دانش بنیان: نقش فراگیر دانش در رقابت های صنعتی و توسعه پایدار

مشارکت دانشگاه و صنعت پدیده ایست که از نظر گستره، ماهیت، ساختارهای پشتیبان و نهادهای واسط در سه دهه گذشته در کشورهای در حال توسعه افزایش یافته است. همکاری دانشگاه، صنعت و دولت برای توسعه فناوری، فرایند نوآوری و تجاری سازی تحقیق و توسعه بسیار مهم است. بر همین اساس، نظریه های متعددی با هدف مدل سازی ارتباط دانشگاه، صنعت و دولت معرفی شده است. مدل مارپیچ سه گانه (Triple Helix) یکی از رایج ترین الگوها در خصوص تعامل دانشگاه، صنعت و دولت شناخته می شود که در بسیاری از کشورها مبنای طراحی سیتم های ملی نوآوری قرار گرفته است.

Industry Government University Knowledge Production Innovation Investment, Legislation Government University Industry University Industry Government

Triple Helix Model در این مدل نقش ها و مأموريت های سه نهاد دولت، دانشگاه و صنعت دارای تداخل و هم­پوشانی بسيار است. دانشگاه علاوه بر آموزش و پژوهش به کارآفرينی نيز می پردازد، بخش صنعت در کنار توليد کالاها و خدمات به خلق و انتشار دانش اقدام می کند و دولت هم به سرمايه­گذاری های دارای ريسک در حوزه های خلق دانش، نوآوری، فناوری و توليد کالا و خدمات می پردازد.

مدل مارپیچ سه گانه (Triple Helix) در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه

TH distribution for the various countries in 2011 Globalization National Integration

IUG relations in USA during 1971-2010 IUG relations in China during 1971-2010

پیاده سازی مدل Triple Helixدر کشور مقایسه وضعیت ایران با دیگر کشورها

TH distribution between Iran and various countries in 2011 Globalization National Integration

Publication out put of Iran in terms of U, I and G; 1971-2010

Adjusted publication output of Iran in terms of U, I and G; 1971-2010

USA Iran China

نتیجه گیری: توزیع شاخص TH در بسیاری از کشورهای مورد مطالعه، دارای رشد مثبت است. میزان تغییرات این شاخص در ایران نسبتا ثابت بوده است. الگوی انتشار مقالات علمی در ایران مشابه دیگر کشورها نیست و این مدل به طور خام نمی تواند نشان دهنده وضعیت واقعی کشور باشد. توصیه می شود تا این مدل بر اساس الگوهای انتشار مقالات در داخل کشور بومی سازی شود تا بتوان دید واقعی تری ازشرایط حاکم بر تعاملات دانشگاه، صنعت و دولت در کشور داشت.

ارتباط دانشگاه، صنعت و دولت در دانشگاه های غیر پزشکی برگزاری کنفرانس های سالیانه ارتباط دانشگاه و صنعت در خصوص نهادینه سازی این رویکرد در کشور تحولات ساختاری و غیر ساختاری در زمینه برقراری ارتباط دانشگاه با صنعت طرح ایجاد ساختار تحقیقاتی یکپارچه (بین دانشگاه ها، مراکز تحقیقاتی و صنعت) به منظور تکمیل چرخه از ایده تا محصول در تمامی دانشگاه ها ساختار پشتیبان فرایند توسعه فناوری و شبکه های همکاری در سطح کشور ساختارهای واسط و فصل مشترک بین دانشگاه و صنعت ایجاد مراکز تجاری سازی دانش و فناوری در دانشگاه ها قانون مالکیت معنوی در دانشگاه ها طرح امتیاز و تخفیف مالیاتی مراکز تجاری سازی در دانشگاه ها مشارکت صنایع در برنامه های آموزشی و پژوهشی دانشگاه ها انجام تحقیقات کاربردی و مشترک با صنعت فرصت مطالعاتی اعضای هیات علمی در صنعت

چالش های ارتباط دانشگاه، صنعت و دولت در دانشگاه های علوم پزشکی فقدان تعریف یکسان از صنعت در بین دانشگاهیان اشتیاق اندک صنایع برای همکاری با دانشگاه و احساس بی نیازی صنایع نسبت به نتایج تحقیقات دانشگاهی (بازارهای انحصاری کالا و خدمات سلامت) انگیزه ضعیف اعضای هیئت علمی برای تعامل ناشی از: دسترسی آسان اعضای هیئت علمی به منابع مالی دانشگاه جهت تامین هزینه های پژوهش و دشواری تعاملات مالی با صنایع حمایت ناکافی دانشگاهها از پروژه های مشترک فقدان مسیر مستقیم برای انتقال هزینه های پژوهش از صنعت به اعضای هیئت علمی مقررات دست و پاگیر در دانشگاه و صنعت برای نظارت بر قراردادها (انگیزاننده های مالی، کسب امتیاز ارتقا و نیاز به تعامل در برخی از رشته های تخصصی، اصلی ترین عوامل انگیزشی در یافته های مطالعه حاضر بودند.) عدم تعریف نقش رابط در صنایع و دانشگاه ها عدم توسعه کانالهای ارتباطی در نتیجه پنهان کاری اعضای هیئت علمی در انتشار اطلاعات مربوط به فرصت های همکاری با صنایع به دلایلی نظیر: رقابت اعضای هیئت علمی برای تصاحب فرصت های اندک همکاری با صنایع عدم تمایل به پرداخت هزینه های بروکری به دانشگاه ناآشنایی با قوانین تسهیل گر همکاری اعضای هیئت علمی با صنایع و بخش خصوصی (شرکت های دانش بنیان و قراردادهای همکاری)

پیشنهادات: تشکیل کارگروه تخصصی دفاتر ارتباط با صنعت در خصوص بررسی چالش های موجود و ارائه راه کار های عملی در زمینه ارتقای تعاملات بین صنعت و دانشگاه بومی سازی مدل Triple Helix بر اساس نیازهای بومی و منطبق با زیر ساخت های توسعه پژوهش و فناوری در داخل کشور استفاده از پتانسیل های موجود در حوزه علوم پزشکی و با رویکرد صنعت ارائه خدمات سلامت