Hipotezlerin, Değişkenlerin ve Örneklemin Belirlenmesi

 Araştırılması planlanan olay ile ilgili belirgin ve açık ifadedir.  Hipotez belirleme araştırmadan önce yapılmalıdır.  Hipotez, araştırmacıya;  1) Araştırma amaçlarını;  2) Araştırmada yer alan temel soyut kavramları;  3) Problem cümlesi ve alan yazı (literatür) arasındaki ilişkileri belirlemektedir.  Hipotezlerin, Değişkenlerin ve Örneklemin Belirlenmesi

 Test edilebilir-doğrulanabilir ya da yanlışlanabilir olmalıdır.  Mantıksal olmalıdır.  Ahlaki veya etik sorular olamaz.  Çok özel veya çok genel olamaz.  Kesin bir dil kullanılmalıdır.  Sonuçların tahminidir.  Yanlışlanmış olsa bile araştırma için önemlidir.

 Hipotezin muhtemel üç sonucu vardır:  1-Doğrudan kanıtlanıp doğrudan geçerli haline gelebilir. Hipotez gözlem ve deneylerle doğrulanırsa teori değil gerçektir.  2-Yeni gerçeklerle desteklenerek teori veya kanun haline gelebilir.  3-Çürütülüp terkedilir.  Eğer ortaya atılan hipotez bilimsel yöntem testinden geçerse bilimsel hipotez olarak isimlendirilebilir.  Daha sonra eğer aynı veya benzer testler bu hipotezi doğrularsa o zaman bilimsel teori ismini almaktadır.

 Bir bireyin rütbesi ne kadar yüksek ise merkeziyeti o kadar fazladır.  Okulun bulunduğu yere göre öğretmenlerin, yeni ilköğretim programının kazanımlarıyla ilgili görüşleri arasında anlamlı bir fark vardır.

Tümevarımsal (Nitel) Tümdengelimsel (Nicel) GözlemTeori DesenHipotez Geçici hipotezGözlem TeoriDoğrulama Tümdengelimsel ve tümevarımsal olmak üzere iki çeşittir.

 Nicel araştırmalarda araştırmacı önce amacına uygun araştırma sorularını belirler.  Araştırma soruları kişisel deneyim ve sorunlar, başkaları ile ilgili deneyimler, literatürde daha önce araştırılmış sorular ya da başka kurum ya da kuruluşların yanıtladıkları aradıkları sorular olabilir.  Nicel araştırmalar bilindiği gibi sayısal yani istatistiksel verilerlerle uğraşır ve araştırma sonucunda genellenebilir sonuçlara ulaşmayı hedefler.

 Nicel araştırmalarda;  Önce “hipotez” belirlenmesi gerekir  Sonra hipotezin test edilmesi  Doğruluğu açısından değerlendirilmesi beklenir.  Nicel araştırmalarda 3 çeşit hipotez vardır;  1.Araştırma hipotezi  2.Sıfır hipotezi (H0)  3.Alternatif hipotez (H1)

 Araştırma hipotezi, gözlem, alan yazın ve çalışmalarda bulunan teorilerden yararlanılarak oluşturulur. İlişkinin varlığını test eder.  “ÖSYM tarafından yapılan üniversiteye giriş sınavlarında cinsiyet ve sınav başarısı arasında bir ilişki vardır.”  Sıfır hipotezi, değişkenler arasında istatistiksel olarak hiçbir ilişkinin olmadığını ifade etmektedir.  “ÖSYM tarafından yapılan üniversiteye giriş sınavlarında cinsiyet ve sınav başarısı arasında bir ilişki yoktur.”  Alternatif hipotez, araştırma hipotezi yerine oluşturulan alternatif hipotezler topluluğudur.  “ÖSYM tarafından yapılan üniversiteye giriş sınavlarında cinsiyet ve sınav başarısı arasında güçlü bir ilişki vardır.”  İstatistiksel testlerde araştırma hipotezi ve alternatif hipotez aynıdır H1 veya Ha simgesi ile gösterilirler.

 Nicel araştırmanın amaçlarından biri de toplanan veriler kullanılarak sıfır hipotezinin yanlışlanmasını sağlamaktır.  Araştırma hipotezinin testi için aşağıdaki basamaklar kullanılmaktadır;  Değişkenler arasındaki ilişki ifade edilir.  İlgili sıfır hipotezi yazılır.  Sıfır hipotezini destekleyecek araştırma basamakları seçilir.  Veri toplama ve analiz işlemleri yapılır.  Eğer veriler beklentilere göre yeterince olağan dışı ise sıfır hipotezi reddedilir ve araştırma hipotezi kabul edilir.

 Nitel araştırma teorisinde araştırmacı kavram, hipotez veya teorinin ispatlanması veya test edilmesini amaçlanmaz.  Nitel araştırma temel olarak tümevarımsaldır ve belirli bir sosyal içerikte kültür/olaylar/süreç/deneyimleri anlamayı hedefler.  “Üniversiteye giriş sınavı YGSde kız öğrencilerinin sosyal bilimler alanında akademik olarak daha başarılı olmasını sağlayan dışsal faktörler nelerdir?

 Karma araştırmalar, nicel ve nitel araştırma yaklaşımlarının güçlü taraflarını alarak kullanılması sonucunda oluşturulmuştur.  Veri toplama aracı olarak anket kullanılır ve derinlemesine yapılan mülakatlarla desteklenir.  Karma araştırma yaklaşımı;  Karma araştırma sorusu  Karma araştırma hipotezi ile başlamalıdır.

 Karma araştırmalarda araştırma türlerinin nasıl kullanılacağı;  Nicel+Nitel araştırmada kullanılacak araştırma soruları Karma Desenin hemen başında ya da süreçte oluşturulmalıdır.  Araştırma sürecinde gerekli basamaklar kullanılır  Nicel/Nitel yöntem uygun basamaklarla kullanılır  Tek basamaklı olarak düzenlenebilir

 Sosyal bilimlerde yapılan araştırmalarda genellikle değişkenleri belirleme aşaması araştırmanın güçlüğü açısından çok önemlidir  Değişkenler araştırmanın geçerlik ve güvenirliğini etkiler.

 Değişken Türleri  1. Nitel  2. Nicel  3. Bağımlı  4. Bağımsız

 Nitel araştırmada değişkenler bulundukları doğal çevrenin içinde incelenmesi gereklidir.  Nitel araştırmalarda kullanılan nitel değişkenler literatürde 5 farklı kategoridedir:  1)Nominal değişkenler (Süreksiz/Kesikli) (erkek-kız)  2)Sıralı değişkenler (1-çok az, 2-az, 3-orta, 4-iyi, 5- çok iyi).  3)Nicel yapay değişkenler (20den küçük-1, arası-2, arası-3 olarak sınıflanırsa)  4)Tercih değişkenleri (verilen 9 maddeyi en önemliden en önemsize sıralamak)  5)Çoklu yanıt değişkenleri (bir sorunun cevabı birden fazla değer alıyorsa)

 Nicel araştırmalar; araştırmada bulunan değişkenler arasındaki ilişkilerin miktarını belirlemeye yönelik yapılmaktadır.  Ağırlık, boy, zaman, akademik perfromans veya tutum nicel araştırmalarda kullanılan değişkenlere örnek verilebilir.  Aralıklı ve oranlı değişkenler nicel değişkenlerdir.  Bu değişkenler bağımlı değişken de olabilir bağımsız değişken de.

 Nitel ve nicel veriler karma araştırma yönteminde beraber kullanıldığı için karma araştırma yapan bir araştırmacı hem nitel hem de nicel değişkenler kullanır.  Karma araştırma yaklaşımında verilerin toplanması nicel araçlar, davranış anketi, kayıtlar, mülakatlar, gözlemler, doküman analizi ve işitsel-görsel materyallerden sağlanmaktadır.

 Evren, genel anlamda, araştırma sonuçlarının genellenmek istediği elemanlar bütünüdür. Herhangi bir araştırma alanına giren obje ve bireylerin tümüne birlikte evren denilmektedir. Seçimlerle ilgili yapılan araştırmalarda evren ülkedeki tüm seçmenler olarak tanımlanabilir.  Örneklem ise araştırılmak istenen bir olayla ilgili evrenden, belli kurallara göre seçilmiş, evreni temsil ettiği varsayılan küçük bir küme olarak adlandırılır.

 Kimi zaman araştırmaların, evrenin tamamı üzerinde yapılması mümkün olmaz. Bu nedenle evrenin yerine örneklem üzerinde çalışılması ve evrenin geneline ilişkin genellemelere ulaşılması tercih edilir. Evrenin tamamına ulaşılamayışının nedenleri arasında  (1) maliyet güçlüğü  (2) kontrol güçlüğü  (3) etik zorluklar sayılabilir

 Evren üzerinde çalışılamaması nedeniyle çoğu araştırma için evren yerine örneklem üzerinde çalışmak zorunlu hale gelir.  Evrenden örneklem alma işlemine ise “örnekleme” denilmektedir.  Örneklem evreni temsil edebilmelidir.  Örneklemin evreni temsil edebilmesi için, örnekleme işleminin, belirli kurallar ve teknikler çerçevesinde yapılması gerekir.  Bu kuralların en önemlisi de “yansızlık”tır.

Evren Örneklem Evrenden Örneklem Seçimi Örneklemden Elde Edilen Sonuçlar Çalışma Evrenine Uygulanır

Örnekleme yöntemleri iki ana grupta toplanır;  Olasılıksız Örnekleme Yöntemleri  Evrende bulunan elemanların belli bir olasılık ve eşit şansla seçilme olasılığı olmayabilir ya da buna gerek duyulmayabilir.  Bu durumlarda araştırmacılar bu yöntemi kullanabilirler.  Bu yöntemde birimler rastgele seçilmez.  Yani her birimin araştırmaya girme şansı eşit değildir. Okulda bulunan hiperaktif çocukların incelenmesi gibi…

 Olasılıklı Örnekleme Yöntemleri: Olasılıklı örnekleme, birimlerin evrenden her seferinde eşit olasılıkla seçilmesidir. Ayırt edici özelliği elemanların evrenden rastgele seçilmesidir.  Basit rastgele örnekleme  Tabakalı rastgele örnekleme  Küme Sistematik örnekleme

 Gelişigüzel örnekleme : Araştırma konusu için en uygun kişileri seçme işlemidir. Okulda bulunan hiperaktif çocukların incelenmesi gibi…  Kota Örneklemesi; evren yaş cinsiyet, öğrenim düzeyi gibi değişkenlere göre tabakalanır. Bu tabakalar homojendir. Her tabakayı temsil edecek örneklem sayısı belirlenir.Kota belirlendikten sonra her kotadan istenilen kişiler ile belirlenir.  Amaçlı Örnekleme; Evren birbirine benzer tabakalara ayrılır. Bunlar içinde araştırmacının sorununu en iyi temsil edebilecek tabaka seçilir.

 Basit Rassal Örnekleme: Uygulanması oldukça kolaydır.  Evrendeki birimler önce listelenir ve numaralanır.  Sonra ‘rastgele sayılar tablosu’ ya da istatistik programları kullanılarak örnekleme girecek elemanlar belirlenir.

 Tabakalı Rasgele Örnekleme: İncelenen karakter deneklerin herhangi bir özelliğine göre değişiklik gösteriyorsa ( yaş, cinsiyet, sosyo- ekonomik özellikler vb.) basit rastgele örnekleme yöntemiyle örnekleme yapmak daha doğru sonuç verebilir.  Örneğin bir ilköğretimdeki çocukların boy uzunlukları ölçülmek istenirse, yaş ile boy arasındaki ilişki dikkate alınmalıdır.  Çocuklar, önce yaşa göre tabakalanıp, her tabakadan basit rastgele örnekleme yöntemiyle belirli sayıda seçilirse sonuç gerçeğe daha yakın olur.

 Her tabakaya eşit sayıda birey düşmesi olanaksız olacağından, her tabakadan kaç bireyin örnekleme alınacağı sorunu çıkar.  Tabakalı rastgele örnekleme yöntemine tabakalar arasında gerçek bir farklılık olduğunda başvurulmalıdır. Bu yöntemin sakıncalı yanları çok azdır. Bunlar;  Tabakalardaki birey sayısının bilinmediği durumlarda seçim işlemlerinin güçleşmesi,  Örnekleme seçilecek birimlerin çok büyük bir bölgede dağınık olarak oturması durumunda araştırmanın uygulama aşamasının güçleşmesidir.

 Bu yöntemde örnekleme birimi tek kişi yada aile değil bir grup, demet ya da kümedir.  Küme örnekleme yönteminde genel kural kümedeki birim sayısının az olması yani kümelerin küçük olmasıdır.  Örneğin 5000 aile içeren bir bölgeyi 1000’er ailelik 5 kümeye ayırıp buradan 1 kümeyi örnekleme alma yerine, 250’şer ailelik 20 kümeye ayırıp 4 küme seçmek daha uygundur.

 Örneklem seçim işlemlerinin kolay olması nedeniyle özellikle evren büyük olduğunda kullanılan bir örnekleme yöntemidir. Bu yöntemin en çok kullanıldığı durumlar:  Çok sayıda birim içeren kayıt sistemlerinin incelenmesinde. Örneğin, hasta dosyaları, hasta ya da işçi kayıtları, kayıt defterleri, fişler, listeler gibi.  Birim sayısı çok fazla olduğu için listelenmesi güç ya da olanaksız olan durumlarda. Örneğin, büyük bir kentte ev seçimi, sokak seçimi, işyeri seçimi otomobil seçimi gibi.  Seçim işlemlerinde evren büyüklüğü( N ) örneklem büyüklüğüne ( n ) bölünerek kaç birimde bir birimin örnekleme alınacağı saptanır.  Örneğin, hasta dosyası bulunan bir arşivden 500 dosya örnekleme seçilecekse ( / 500 = 30 ) her 30 dosyada bir dosya örnekleme alınacaktır. Örnekleme çıkan dosya numaraları rasgele sayılar tablosu kullanılarak seçilir.

 Örneklem, araştırmanın yapılacağı evrende yer alan ve evrenin yapısını yansıtan alt gruplardan oluşan katılımcıları bulundurmaktadır ve büyüklüğü araştırma konusu ve amacına uygun olarak belirlenmelidir.  Örneklemin büyüklüğüne hedeflenen etki büyüklüğüne ulaşacak şekilde tablo yardımıyla karar verilir.

 Nicel araştırmalarda örnekleme yöntemi istatistiksel yöntemlerle belirlenmektedir. Nicel araştırmalarda genelleme yapıldığından dolayı örnekleme yöntemleri daha çok sistematik seçilerek evreni temsil seviyesine bakılarak yapılmaktadır. Temsil için gerekli örneklem büyüklüğü nitel araştırmalar göre daha büyüktür (binler, on binler olabilir).  İstatistiksel örnekleme basit, sistematik, tabakalı rasgele veya çoklu basamaklı olabilmektedir.

 Nicel araştırma yaklaşımında örneklem büyüklüğü mümkün olduğunca fazla olmalıdır.  Kabul edilen minimum öge sayısı araştırmanın çeşit ve amacına göre değişmektedir.  Araştırmalarda her grup için en az 30 kişi olmalıdır.  Deneysel araştırmalarda ise her grup için en az 15 katılımcı olması tavsiye edilir.  Nicel araştırmalarda istatistiksel geçerliğe çok önem verilir.  Bu sebeple örneklem büyüklüğü istatistiksel yöntemlerle test edilmektedir.

 Nitel yöntemlerde örnekleme yöntemlerine çok fazla güvenilmemekle beraber bazı örnekleme yöntemleri nitel araştırma yöntem çeşidine göre farklılık arz etmektedir.  Nicel araştırma yaklaşımında yer alan genelleme nitel araştırma yaklaşımında bulunmadığından dolayı örnekleme yöntemi farklıdır.  Nitel araştırmalarda kullanılan örnekleme yöntemleri;  Uygun,  Kartopu,  Kota  Teorik örneklemedir.

 Karma araştırmaların diğer bölümlerinde olduğu gibi nicel ve nitel örnekleme yöntemlerini uyumlu ve araştırma amacına uygun bir şekilde yapılmaktadır.  Literatürde yer alan dört çeşit örnekleme yöntemi vardır: basit, sıralı, eşzamanlı ve çoklu seviyeli karma araştırma yöntem örneklemesidir.