DALLIMET KOMBËTARE NË EKONOMINË POLITIKE Ligjerata 3

Qëllimet e ligjeratës Identifikimi i forcave ideologjike që kanë efekt ne biznesin ndërkombetar Vlerësimi se si sistemi politik i një vendi ndikon në biznesin ndërkombëtar Sqarimi i karakteristikave dhe mundësive që ofrojnë sistemet ekonomike Shqyrtimi i treguesit te zhvillimit ekonomik Analiza e risqeve me të cilat mund të ballafaqohet biznesi ndërkombëtar

Pse biznesi ndërkombëtar është më i komplikuar se ai vendor ?

Pse biznesi ndërkombëtar është më i komplikuar se ai vendor ? Vendet dallohen midis veti për nga sistemi politik, ekonomik dhe juridik Kultura, niveli i arsimimit dhe niveli i zhvillimit ekonomik, poashtu i dallon vendet njera nga tjetra

Nëse keni mundësinë për t’u zhvendosur në ndonjë vend në botë, përveç SHBA,-s ku do kishit pasur dëshirë të zhvendoseni ? Pse?

Çfarë është ekonomia politike e një vendi? Ekonomia politike e një vendi ka të bëjë me sistemet politike, ekonomike dhe ligjore; Këto sisteme janë të ndërvarura, ndërveprojnë dhe ndikojnë me njëra-tjetrën, Sistemi politik i një vendi ka implikime të mëdha për ushtrimin e biznesit ndërkombëtar. You probably already know that the political, economic, and legal systems of countries differ, but do you know why these differences are important to companies that do business in foreign markets? In this chapter, we’re going to explore these systems, known collectively as the political economy of a country, and what they mean for multinational enterprises.

Objektivat dhe interesat e: Bizneseve Ndërkombëtare dhe Qeverisë Mikpritese??!!!

Objektivat dhe interesat e BN dhe qeverise mikpritese Biznesi nderkombetar: Mbrojtja e interesave vitale te vendit Sigurimi kombetar Grumbullimi i taksave Mbrojtja e tregut dhe popullates Ligjshmeria Qeveria mikpritese: Mjedis te volitshem per zhvillimin e tregtise dhe investimeve Vendi te ofron mjedis jodiskriminues Qasje te lire ne tregje

Sistemi politik Sistemet politike mund të vlerësohen në bazë të dy dimenzioneve: 1. Shkalla e theksimit të kollektivizmit dhe individualizmit 2. Shkalla e të qenurit demokratike apo totalitariane Këto dimenzione janë të ndërlidhura njëra me tjetrën.

Kolektivizmi Platoni Të drejtat e individëve duhet të sakrifikohen për të mirën e përgjithshme, ndërsa prona duhet të jetë e përbashkët Republika

Kolektivizmi Interesat kolektive janë më të rëndësishme se sa ato individuale Të drejtat individuale sakrifikohen për të mirën e shumicës Platoni nuk e barazoi kolektivizmin me barazinë, shoqëria duhet të jetë e shtresuar nëpër klasa Filozofët dhe ushtarët të administrojnë shoqërinë për të mirën e të gjithëve Kollektivizmi është marrur nga socislistët

Socializmi Në kapitalizm disa përfitojnë në kuriz të shumicës Pasuria akumulohet nga disa kapitalist dhe paga e punëtorëve zvogëlohet deri në masën e nivelit të mbijetesës Në bazë të Marksit, pagesa ndaj punëtorëve nuk reflekton vlerën e plotë të punës së tyre Përmirësimi i kësaj padrejtësie mund të bëhet vetëm nëse shteti kontrollon prodhimtarinë, distribucionin dhe bizneset Logjika e tij: nëse shteti posedon prodhimin do të siguroheshte edhe kompenzimi I plotë I punës së punëtorëve. Shteti të administroj kompanitë që shoqëria të përfitoj se sa individë kapitaliste

Në sh. 20, ideologjia e socializmit ndahet në 2 kampe: Komunizmi mendonte se socializmi mund të arrihet përmes revolucionit dhe diktaturës totalitare Social demokratët: se socializmi arrihet përmes mjeteve demokratike Komunizmi arriti kulmin në vitet e 70-ta, ndërsa në vitet e 90 filloi të shkatërohet

Individualizmi Pronësia duhet të jetë individuale … dhe të respektohen liritë dhe të drejtat e individëve Aristoteli

Individualizmi Parimi kryesor qendron në veprimin individual dhe liritë politike që njëherit janë edhe rregullat kryesore në bazë të të cilëve ndërtohet një shoqëri

Individualizmi Prona private Liritë dhe të drejtat

Demokracia dhe totalitarizmi 1 Demokracia: pushtetin e udheheqin njerezit drejtpersedrejti ose nepermjet perfaqesuesve te zgjedhur 2 Totalitarizmi: nje individ ose parti politike ka kontrollin absolut ne te gjitha sferat e shoqerise

Demokracia Indirekte E drejtperdrejte Presidenciale Parlamentare

Demokracia direkte sot Iniciativa Referendumi Peticioni qytetar

Demokracia direkte sot 120 vite-240 referendume Shetet individuale Zvicra

Një person/parti ka kontrolle të plotë në të Totalitarizmi Një person/parti ka kontrolle të plotë në të gjitha sferat e jetës Komuniste Teokratike

Totalitarizmi teokratik Hezbollah Ajatollah Qeveriset ne emer te parimeve religjioze

Sa të lirë janë shtetet në aspektin politik? Political Freedom in 2010

Sistemi politiko–ekonomik Në vendet ku prioritet ju jepet interesave kolektive egziston kontrolli shtetëror i tregut Në vendet ku prioritet ju jepet interesave individuale është e zhvilluar ekonomia e tregut të lirë

Sistemet ekonomike Me sistem ekonomik (economic system) nënkuptojmë rregullat dhe ligjet të cilët përdoren në një shoqëri e që kanë të bëjnë me shpërndarjen e resurseve ekonomike. Sistemi ekonomik i tregut Sistemi ekonomik komandues Sistemi ekonomik i përzier

Cili sistem ekonomik paraqitet si më i miri?

Sistemi më i mirë padyshim mbetet ai sistem i cili i plotëson më së miri nevojat dhe dëshirat e popullatës, pra ai sistem që më së miri arrin t’i realizoj objektivat e vendit. Psh: Korea e Jugut dhe Korea e Veriut -Bruto produkti vendor për kokë banori në Korenë Jugore në vitin 1997 ishte 9,350 USD, ndërsa në ate Veriore 741 USD.

Ekonomia komanduese 1 Shteti vendos se çka te prodhon dhe cilen sasi te prodhoj 2 Firmat janë në pronesi dhe qeverisjen e shtetit 3 Mungon dinamika e inovacioneve, ndersa kostot nuk mund te kontrollohen

SISTEMI I EKONOMISË SË TREGUT Ekonomia e tregut është një sistem ekonomik në të cilën vendimet ekonomike merren në treg. Përparsitë? Dobësitë ???

Zhvillimi i konkurrencës Ekonomia e tregut Kërkesa Oferta Ç(P) Prona private 1 Zhvillimi i konkurrencës 2 Të metat e tregut 3

Ekonomia e përzier paraqet kombinimin e sistemit të ekonomisë centraliste dhe ekonomisë së tregut. Disa degë të ekonomisë së vendit zhvillohen sipas parimeve të ekonomisë së tregut, ndërsa disa degë në bazë të parimeve të ekonomisë centraliste. Në këtë sistem ekonomik, pra, kemi edhe pronën individuale si formë e pronës edhe pronën shtetërore. EKONOMIA E PËRZIER

Ekonomia e përzier Sistemi i postes Rrugët Shërbimet komunale Hekurudha Prodhimi i barnave

Sa të lirë janë shtetet në aspektin ekonomik? Economic Freedom in 2010

Ligjet dhe marreveshjet Sistemi i drejtësisë Ligjet e vendit mëmë Ligjet e vendit ku veprojne Ligjet dhe marreveshjet nderkombetare Rregullat-ligjet te cilet rregullojne sjelljen se bashku me proceset nepermjet te cileve zbatohen ligjet dhe ne baze te cileve permiresohen padrejtesite

Sistemi i drejtesise Sistemi i drejtesise ka ndikim poashtu nga sistemi politik Qeveria e nje vendi definon kornizen juridike ne te cilën firmat veprojnë Qeveritë e shteteve me ideologji kollektiviste – ngushtojnë veprimin e firmave private Qeveritë e shteteve individualiste – tentojnë të jenë pro-firmave private

Ligjet ndërkombëtare Publike Private

E drejta e përgjithshme Sistemi i drejtësisë E drejta e përgjithshme E bazuar në traditë dhe zakone Ne kolonitë e mëparshme te Britanisë së madhe dhe në SHBA E drejta civile E bazuar në ligje shumë të detajuara dhe të organizuara në kode gjendet në mbi 80 vende, Gjermania, Franca, Japonia, Rusia E drejta religjioze E bazuar në mësimet fetare

Përgjegjesia dhe siguria e prodhimit Sistemi i drejtësisë E drejta pronësore E drejta e kontratës Drejtësia Mbrojtja e pronës intelektuale Përgjegjesia dhe siguria e prodhimit

Paraqet nje grup te ligjeve qe kane te bejne me te E drejta pronesore Paraqet nje grup te ligjeve qe kane te bejne me te drejten e individeve ose biznesit per shfrytezimin e resurseve dhe te hyrave qe rrjedhin prej atyre resurseve E drejta pronesore cenohet nepermjet: Veprimeve private (vjedhja, pirateria, shantazha, mafia…) Veprimeve publike dhe korrupcionit (taksa te medha, dhenja e lejeve dhe licensave te shtrenjta…)

Norma rajonale e piraterise per 2006

Rangimi i vendeve sipas korupcionit per 2009

Mbrojtja e pronës intelektuale Patenti Zbuluesit te prodhimit te ri i jep te drejten ekskluzive te prodhimit per nje kohe te caktuar Marka tregtare Jane dizanje ose brende te regjistruara shenjat e te cileve i bejne prodhimet e tyre te jene te vecanta E drejta e autorit Te drejtat ligjore ekskuzive te autoreve, kompozitoreve, artisteve…

E drejta kontraktuese është degë e drejtësisë me të Kontrata është dokument i cili: I specifikon kushtet më të cilët duhet të kryhet këmbimi I detajon të drejtat dhe obligimet e palëve E drejta kontraktuese është degë e drejtësisë me të cilën rregullohet realizimi dhe zbatimi i kontratave

Siguria dhe besimi i prodhimit 1 Ka të bejë me ligjet, të cilët caktojnë standardet për sigurinë që prodhimet duhet ta kenë 2 Përgjegjësia e prodhimit paraqet përgjegjësine e firmës kur prodhimi shkakton: lëndim, dëmtim ose vdekje 3 Për përgjëgjsinë e prodhimit egzistojnë: - Ligjet qytetare (për kundërvajtje) - Ligjet për kriminalitetin

GDP Treguesit e zhvillimit ekonomik GDP nuk tregon për kostot e jetesës së një vendi GDP GDP nuk definon dallimet e standardit të jetesës Paraqet vleren e pergjithshme te prodhimit vjetor te nje vendi GDP është tregues statik që nuk përcakton zhvillimin ekonomik me precizitet

GDP, PPP & norma e shtimit ekonomik për shtete të selektuara

PPP (Pariteti i fuqise blerese) PPP mundëson krahasimin direkt te standardit jetësor në vendet e ndryshme

Rritja ekonomike ne momentin jane shtete te varfera, ekonomite e tyre Ndonese Kina dhe India ne momentin jane shtete te varfera, ekonomite e tyre rriten me shpejte se sa ekonomite e vendeve te zhvilluara

GDP per capita Map 2.1

Indeksi i zhvillimit njerëzor - HDI Indeksi i zhvillimit njerezor Shekulli i jetesës Indeksi i zhvillimit njerezor Të arriturat në edukim A janë pagat mesatare të mjaftueshme për plotësimin e nevojave elementare

Zhvillimi nuk është vetëm proces ekonomik, por edhe politik Amartja Sen: Koncepti me i gjere i zhvillimit 1 Zhvillimi duhet të vlersohet më tepër prej aftësive dhe mundësive që i kanë njerëzit 2 Zhvillimi nuk është vetëm proces ekonomik, por edhe politik 3 Zhvillimi duhet të përfshin: mbrojtjen shëndetesore dhe shkollimin fillor

Inovacionet dhe zhvillimi ekonomik Inovacioni (prodhime, procese,strategjite, organizata, praktika menaxheriale) dhe sipermarresia jane shtyllat e zhvillimit ekonomik Inovacionet dhe sipermarresia kerkojne: Ekonomi te tregut Te drejtat e fuqishme te pronësisë Sistem politik adekuat Zhvillimi ekonomik shpie në zhvillimin e demokracisë

Gjeografia, arsimimi dhe zhvillimi ekonomik Xh. Saks: Vendet me pozite gjeografike më të mirë kanë gjasa më të medha për kyçjen në tregtinë globale Arsimimi është një përcaktues tjetër i rëndësishem i zhvillimit ekonomik

Vendet në tranzicion Arsyet e zhvillimit te sistemit demokratik ne 1980 dhe 1990: Regjimi totalitar nuk solli zhvillim ekonomik Komunikim te mirë duke shfrytëzuar teknologji adekuate Nevoja e nxitur per përparimin e shtresës së mesme të shoqërise

Natyra e transformimit ekonomik Derregullimi Menjanimi i ligjeve restriktive për të vepruar lirshëm/ sistemi i tregut të lirë Leja për themelimin dhe funksionimin e ndërmarrjeve private Privatizimi Transferi i pronësise shtetërore në individ privat Sistemi i drejtesisë Ligjet që e përkrahin ekonominë e tregut

Ndikimet e biznesit nderkombëtar Dallimet shtetërore ndikojnë: Joshjen (tërheqjen, atraktivitetin) Përfitimet Te parët në treg Avantazhet e hyrjes në fund Kostot Rrisku Rrisku politik Rrisku ekonomik Rrisku ligjor

Si e përcaktojnë menaxheret tregun tërheqës Benefitet Madhësia e ekonomisë Mundësia për rritje Kostot Mungesa e Infrastrukturës Kostot legale Korrupsioni Reziku Reziku ekonomik Reziku politik Reziku legal

Pse janë të nevojshme për biznesin të dihen këto njohuri ? Fitimet, kostot, reziqet, Mënyra se si të udhëhiqet puna në vendet e ndryshme Strategjinë të cilën firma duhet ta zbaton në vende të ndryshme

Ushtrime 1. Si menaxher, keni vendosur të hyni në biznesin ndërkombëtar dhe ballafaqoheni me probleme të shumta në lidhje me sistemin politik të vendit.Çka do të kërkoni nga qeveria mikpritëse me qëllim që kjo situatë të ndryshojë?

2. Jeni përfaqësues i një Qeverie të një shteti i cili ka disponim të bashkëpunoj me menaxherët e kompanive multinacionale të cilat janë të interesuar të investojnë dhe tregëtojnë me vendin tuaj. Cilat objektiva të shtetit tuaj do t’i mbronit?

3. Sistemi i tregut të lirë përveç avantazheve të shumta i ka edhe të metat e veta. Diskutoni reth këtyre të metave të tregut!

4. Çka mendoni për korrupsionin në vendin tuaj 4. Çka mendoni për korrupsionin në vendin tuaj? A mund të kontrollohet dhe sa ndikon negativisht kjo në biznesin ndërkombëtar të vendit tuaj?