Gwerthuso’r Strategaeth Addysg Cyfrwng Cymraeg Evaluating the Welsh medium Education Strategy Cynhadledd Flynyddol ColegauCymru, 13 Mai 2014 ColegauCymru Annual Conference, 13 May 2014 Brett Duggan

Cynnwys / Contents Y Strategaeth a’r broses werthuso Gwaith a gwblhawyd hyd yma Y camau nesaf Cwestiynau i chi The WMES and the evaluation process Work completed to date Next steps Questions and topics for you

Y Strategaeth / The Strategy Uchelgais o greu: “gwlad lle y mae addysg a hyfforddiant cyfrwng Cymraeg yn rhannau annatod o’r isadeiledd addysg.” Ambition to create: “a country where Welsh-medium education and training are integral parts of the education infrastructure.” Sefydlu addysg a hyfforddiant cyfrwng Cymraeg fel rhan ganolog neu hanfodol o’r gyfundrefn addysg. Diben y gwerthusiad – felly – yw ystyried i ba raddau y gwelwyd cynnydd tuag at wireddu’r uchelgais hwn.

Nodau / Aims Gwella’r broses o gynllunio darpariaeth Cefnogi sgiliau iaith Datblygu’r gweithlu Gwella’r cymorth canolog Improve the process of planning provision Supporting Welsh language skills Workforce development Improve central support Mae’r sector addysg a hyfforddiant i’w gweld yn gefnogol ynghylch y nodau hyn. Sut y mae mynd ati i’w gwireddu ac i ba raddau y mae’r holl rhanddeiliaid (ysgolion, colegau, awdurdodau lleol, cyrff dyfarnu, ac yn wir Llywodraeth Cymru) yn fodlon prynu mewn i’r newidiadau sydd eu hangen er mwyn sicrhau twf addysg a hyfforddiant cyfrwng Cymraeg ar hyd y gwahanol gyfnodau addysg – o’r cyn statudol i’r ol-statudol? Beth y mae’r Strategaeth wedi bod yn gatalydd ar ei gyfer? Sefydliadau ac awdurdodau yn taflu eu hunain i fewn i newidiadau sylweddol i’r ffordd y cynllunir darpariaeth mewn ffordd arloesol? Tincran ar yr ymylon? Plymio mewn i’r nodau neu gosod bysedd troed yn y dwr. Strategaeth yn cynnig cyfle i randdeiliaid i wneud y naill neu’r llall? Hwn yn gwestiwn i ni fel tim gwerthuso. Hefyd – beth yw disgwyliadau’r Strategaeth ei hun? A ydynt yn glir?

Adweithiol v rhagweithiol / Reactive v Proactive “system sy’n ymateb i’r galw cynyddol am addysg cyfrwng Cymraeg” “Dylai cynllunio rhagweithiol ar sail gwella’r cyfle i fanteisio ar ddarpariaeth cyfrwng Cymraeg a dwyieithog fod yn egwyddor arweiniol.” “a system that responds to the growing demand for Welsh-medium education” “Proactive planning on the basis of improving access to Welsh-medium and bilingual provision should be a guiding principle.” Ceir pwyslais yn y Strategaeth ar sicrhau bod cynllunio strategol yn digwydd. Serch hynny, a oes yna rhywfaint o ddeuoliaeth yn yr hyn sy’n cael ei ddweud am y ffordd y dylid mynd ati i gynllunio darpariaeth?: Adweithiol v Rhagweithiol.

Amcanion sy’n berthnasol i AB / Objectives relating to FE Cynyddu’r ddarpariaeth cyfrwng Cymraeg a dwyieithog mewn AB Gosodwyd targedau penodol ar gyfer twf mewn darpariaeth yn y sector AB Canran gweithgareddau dysgu erbyn 2015: Cyfrwng Cymraeg: 1% Dwyieithog: 6% Increasing Welsh-medium and bilingual provision in FE Specific targets set for increasing provision in FE Percentage of learning activities by 2015: Welsh-medium: 1% Bilingual: 6% B1: Mae’r Strategaeth yn nodi bod darpariaeth cyfrwng Cymraeg mewn sefydliadau addysg bellach a dysgu seiliedig ar waith yn parhau’n isel, er gwaethaf gwahanol fentrau a phrosiectau dros nifer o flynyddoedd. B2: Gan gydnabod yr ystod o wahanol fodelau o ddarpariaeth a geir ar draws y sector, gosodwyd targedau ar gyfer cynyddu darpariaeth cyfrwng Cymraeg a darpariaeth ddwyieithog.

Amcanion sy’n berthnasol i AB / Objectives relating to FE (2) Ceir cyfeiriadau hefyd at ‘raglenni’ a mentrau sy’n berthnasol i AB: Cynllun Sabothol Hyrwyddwyr Dwyieithrwydd; Effaith gweithredu’r Mesur Dysgu a Sgiliau (Cymru) 2009 ar ddarpariaeth CCaD References to ‘programmes’ and initiatives related to FE: Sabbaticals Scheme Bilingual Champions The impact of implementing the Learning and Skills (Wales) Measure 2009 on WM and bilingual provision B1: Mae’r Strategaeth yn nodi bod darpariaeth cyfrwng Cymraeg mewn sefydliadau addysg bellach a dysgu seiliedig ar waith yn parhau’n isel, er gwaethaf gwahanol fentrau a phrosiectau dros nifer o flynyddoedd. B2: Gan gydnabod yr ystod o wahanol fodelau o ddarpariaeth a geir ar draws y sector, gosodwyd targedau ar gyfer cynyddu darpariaeth cyfrwng Cymraeg a darpariaeth ddwyieithog.

Y gwerthusiad / The evaluation Rhaglen ymchwil gynhwysfawr; Adolygiadau o brosiectau / elfennau unigol; Gwerthuso traweffaith y Strategaeth gyfan. Comprehensive programme of research Reviews of individual projects / elements Evaluation of the impact of the Strategy as a whole B1 – dros gyfnod o 2.5 flwyddyn B2 – Sabothol, Hyrwyddwyr, Rhaglen Gomisiynu Adnoddau Llywodraeth Cymru B3 -

Rhai heriau a blaenoriaethau / Challenges and priorities Clywed lleisiau ‘pawb’ fel rhan o’r broses; Cydnabod y gwahanol gyd-destunau ieithyddol / cymdeithasol Priodoli newid – ydy’r cynnydd yn ganlyniad i’r Strategaeth; neu ffactorau eraill? Collecting the views of ‘all’ audiences / parties Acknowledging the different linguistic and social contexts Attribution – is any progress or change observed a result of the WMES; or other factors?

Gwaith hyd yma / Work to date Adolygiad o’r Cynllun Sabothol; Gwerthusiad o’r prosiect Hyrwyddwyr Dwyieithrwydd; Adolygiad o Raglen Gomisiynu Adnoddau Llywodraeth Cymru Review of the Sabbaticals Scheme; Evaluation of the Bilingual Champions project; Review of WG’s Resource Commissioning programme

Gwerthusiad llawn / Full evaluation Hyd yma: Cyfweld â rhanddeiliaid Astudiaethau ardal x 2 Ymchwil desg I ddod: Arolwg cenedlaethol Astudiaethau ardal x 4 Cyfweliadau pellach To date: Stakeholder interviews Area studies x 2 Desk research To follow: National survey Area studies x 4 Further interviews

Elfennau eraill i ddod / Work to follow: Gwerthuso prosiectau Cymraeg ail iaith Ystyried effeithiau’r Mesur Dysgu a Sgiliau ar ddarpariaeth cyfrwng Cymraeg a dwyieithog Evaluation of Welsh second language projects Assessing the impact of the Learning and Skills Measure on Welsh-medium provision

Y cynllun Sabothol / Sabbaticals Scheme Yn seiliedig ar arolwg a chyfweliadau gydag ymarferwyr cynradd, uwchradd ac AB; Lleiafrif o ymarferwyr o AB a gyfranodd ond casgliadau o ddiddordeb. Based on a survey and interviews with primary, secondary and FE practitioners A minority of respondents were from FE, however some interesting findings.

Canfyddiadau bras / Broad findings Ansawdd yr hyfforddiant yn uchel Cyfraniad at ethos Gymraeg a Chymreig Angen gwella llwybrau ôl-ofalaeth Wedi arwain at gynnydd mewn darpariaeth Quality of provision is high Contributes to Welsh (language) ethos Need to improve post-course support Has led to an increase in provision

Canfyddiadau bras / Broad findings (2) Cyflwyno’r cwrs byr wedi arwain at gynnydd yn y cyfranogwyr o AB Yn fwy hwylus i golegau ac yn amharu’n llai ar sefydliadau Short course has led to an increase in participation from FE Easier for colleges to commit and less disruptive

‘Dw'i wedi dechrau dysgu "Iaith ar Waith" yn y Coleg ers mynychu’r cwrs.’ (Cyfranogydd, addysg bellach, cwrs uwch) ‘Mae unedau newydd wedi cael eu cyflwyno. Rwyf hefyd yn ceisio cynnwys ychydig o Gymraeg ym mhob gwers.’

Recriwtio pwrpasol / Targeted recruitment Pa mor strategol a phwrpasol yw’r broses? A yw sefydliadau yn glir o’r hyn y maent yn dymuno i’r Cynllun Sabothol ei gyflawni? Cyswllt rhwng cyfranogiad â chynlluniau gweithredu sefydliadau? How strategic and targeted is the process? Are institutions clear about what they want the Scheme to achieve/deliver? Recruitment/participation linked with institutions’ action plans to support Welsh-medium provision?

Hyrwyddwyr Dwyieithrwydd / Bilingual Champions Yr astudiaeth wedi ystyried i ba raddau y mae’r prosiect wedi: “Creu strwythur cefnogol mewn colegau lle na fu llawer o seilwaith yn draddodiadol i annog darpariaeth cyfrwng Cymraeg.” The study has considered to what extent the project has: “Created a supportive structure in colleges where there has traditionally been little infrastructure to encourage Welsh-medium provision”

Y gwaith ymchwil / Research completed Ymweliadau i sefydliadau AB Cyfweliadau ag uwch reolwyr; Hyrwyddwyr; Tiwtoriaid; Dysgwyr Adolygu ffurflenni monitro a data LLWR cenedlaethol Visits to FE colleges Interviews with senior managers; Bilingual Champions Tutors Learners Review project monitoring data and LLWR data

Cyfleoedd pellach i gyfrannu / Further opportunity to contribute Arolwg cenedlaethol ar brif themau’r Strategaeth: Cynllunio strategol Dilyniant Sgiliau iaith Cefnogaeth a chymorth National survey based around the Strategy’s key themes: Strategic planning Continuity Welsh language skills Support and assistance

Diolch / Thank you brett@aradresearch Diolch / Thank you brett@aradresearch.com Pynciau trafod i ddilyn / Discussion topics to follow......

1. Cynllunio ôl-16 / Planning post-16 Cyhoeddwyd adroddiad ‘Anghenion o ran sgiliau Cymraeg mewn Wyth Sector’. Prif Weinidog Cymru wedi nodi’r angen am ragor o brentisiaethau drwy gyfrwng y Gymraeg. Sut y bydd / sut y dylai eich sefydliad chi ymateb i’r adroddiad hwn ac i sylwadau’r Prif Weinidog? The report 'The demand for Welsh language skills across Eight Sectors’ has been published. The First Minister has highlighted the need for more apprenticeships in Welsh. How do you feel that FE Colleges are responding to the report and on the basis of what the First Minister has said about post- 16 ?

2. Cyflogadwyedd / Employability Trafodwch, sut yr ydym yn cwrdd ag anghenion y gweithle am sgiliau Cymraeg ar wahanol lefelau – ydy’r cymwysterau yn ein cefnogi neu yn ein rhwystro? e.e. BAC Cymru, Learning Programmes. Discuss how we reach the needs of the workplace for Welsh language skills at different levels - are the qualifications supporting us or preventing us , e.g. BAC Wales , Learning Programs

3. Strategaeth Ddwyieithrwydd / Bilingualism Strategy Mae 3 rhan i strategaeth ColegauCymru ar ddwyieithrwydd: Datblygu ethos Cymraeg yn y coleg Datblygu sgiliau cyfathrebu dwyieithog i ychwanegu at ddarpariaeth cyfrwng Saesneg Datblygu darpariaeth cyfrwng Cymraeg neu ddwyieithog ôl-14 Ydy’r 3 elfen wedi’u cyrraedd? Beth hoffech chi weld yn y diweddariad o’r strategaeth? There are 3 elements to ColegauCymru’s Bilingualism Strategy: Mae Develop a Welsh ethos in college Develop bilingual communication skills to augment English -medium provision Develop a Welsh medium or bilingual provision for post–14 Have the 3 elements been reached/achieved? What would you like to see in the update of the strategy?

4. Gweithlu / Workforce Mae’r Coleg Cymraeg Cenedlaethol wedi llwyddo i greu pwll o adnoddau staffio sy’n cyrraedd anghenion y myfyrwyr sydd am astudio trwy’r Gymraeg. Beth am myfyrwyr Colegau AB a’u gofynion? Sut ydym yn gallu cynyddu’r galw am gyrsiau Cymraeg ac yna cwrdd ag anghenion o safbwynt darparu gweithlu digonol? The Coleg Cymraeg Cenedlaethol has managed to create a pool of staffing resources that are more than able to meet the needs and demands of students who wish to study through the medium of Welsh. What about students in FE and their requirements? How can we increase demand for Welsh language courses and then how we can fulfil needs in terms of staffing?

5. Gwerthoedd craidd / Core values Mae angen i’r Gymraeg fod yn rhan o Genhadaeth, Gwelediaeth a Gwerthoedd craidd colegau AB er mwyn sicrhau fod y Gymraeg a dwyieithrwydd yn rhan o isadeiledd Colegau yng Nghymru. Trafodwch. Welsh must be part of the Vision, the Mission and the Core Values of FE Colleges in Wales, in order to ensure that the Welsh language and bilingualism is part of the infrastructure and is integral to all they do. Discuss.