INTEGRIMET EKONOMIKE RAJONALE 6 Kapitulli INTEGRIMET EKONOMIKE RAJONALE

Dhe të gjithë burrat dhe gratë janë thjeshtë aktorë. E gjithë bota është një skenë. Dhe të gjithë burrat dhe gratë janë thjeshtë aktorë. William Shakespear

Mbasi te keni pervetsuar kete teme ju do te jeni ne gjendje te: Te kuptoni format dhe karakteristikat e integrimeve ekonomike Te diskutoni shkaqet ekonomike te integrimeve ekonomike Te vlersoni shkaqet politike te integrimeve ekonomike Te spiegoni aresyen pse disa grupe shtetrore jane kunder integrimeve ekonomike

Rast studimi: Rritja e konkurrencës në tregun e automobilistikës në Europë Në vitin 2002 egzistonin dallime të mëdha në cmimet e veturave në shtetet e ndryshme Shkaku kryesor i cmimeve të ndryshme ishte klauzola “Blokimi i shkarkimit” (“Bloc exemption”) Në vitin 2002 Komisioni europian e tërhoqi këtë klauzolë dhe inkorporoi ligjin e ri me qëllim që të inkurajon konkurrencën brenda eurozones. Ligji i ri kishte me qëllim rritjen e konkurrences dhe reduktimin e cmimeve

Rendesia e integrimeve ekonomike Deri para LDB bota ndahej ne: qender dhe periferi Mbas LDB pasqyra e botes ndryshoi rrenjesisht Politika e integrimeve - politike e rritjes ekonomike Haberler: “periudha e integrimeve”(mbi 200 integrime ne bote) Ndikimi i politikes shtetrore dhe ideologjise ne integrimet ekonomike

Rendesia e integrimeve ekonomike Sot regjionalizmi paraqet proces kompleks dhe multidimenzional i transformimit te shoqerise ku niveli rajonal eshte pjese e rendesishme e aktiviteteve shoqerore IER jane komplimentare : - sfidave ekonomike, sociale, mjedisit nuk mund te realizohen ne nivel kombetar - regjionalizmi efektiv kerkon forma te organizimit rajonal Vendi a do t`i takon qendres ose periferise varet nga integrimi i tij ne keto integrime rajonale

Triadi

Triadi: SHBA/ Kanada, Unioni Europian dhe Japonia 1997 ($ Miljarda) EUROPEAN UNION 31.4 97.1 110.9 68.8 UNITED STATES & CANADA JAPAN 52.7 99.5 For additional figures see: “Indicators of Market Size for 115 Countries I” Crossborder Monitor, August, 1994, pp.4-7

Triadi Amerika Veriore + Europa P. + Japonia 14% e popullsise boterore popullsia (900 Mp) 80% e GNP boterore (25 T$) 85% e paritetit te fuqise blerese boterore 90% e teknologjise boterore

Definimi dhe kushtet e integrimeve Marreveshje midis shteteve Qellimi: zvogelimi ose eliminimi i barierave per marredhenje ekonomike midis vendeve anetare Kushtet: deshira per integrim, afersia gjeografike, sistem ekonomik identik, merr obligime dhe pergjegjsi

Shkallët e integrimit ekonomik Zona e lirë tregtare Unioni doganor Tregu i përbashkët Bashkimi ekonomik Bashkimi politik

Shkallët e integrimit ekonomik Fig 8.1

Zona e lire tregtare Eliminon te gjitha barierat e tregtise se mallrave dhe sherbimeve brenda anetareve te integrimit Secili anetar i integrimit i eshte lejuar te cakton vet politiken tregtare me shtetet tjera joanetare Shembull: EFTA (Shoqata Europiane e tregtise se Lire) NAFTA

UNIONI DOGANOR Eliminon te gjitha barierat tregtare midis vendeve anetare Krijon politike tregtare te jashtme te perbashket ndaj vendeve jo anetare UE ka filluar prej kesaj faze

TREGU I PERBASHKET Eliminon te gjitha barierat e tregtise se jashtme per vendet anetare te integrimit Zbaton politike tregtare te jashtme te perbashket per vendet jo anetare Lejon levizjen e lire te faktoreve te prodhimit brenda vendeve anetare

BASHKIMI EKONOMIK Eliminon te gjitha barierat e tregtise Zbaton politike te trgtise se jashtme te perbashket ndaj jo anetareve Lejon levizjen e lire ne kuader te vendeve anetare te faktoreve te prodhimit Zbaton politike te perbashket: monetare, fiskale, BE ne shume gjera identifikohet me kete faze te integrimit

BASHKIMI POLITIK Organ qendror i shtetit i cili kordinon politiken: ekonomike, sociale dhe politiken e jashtme te vendeve anetare BE synon te arrije kete faze ne te ardhmen

Cilet jane aresyet per integrimin ekonomik rajonal ? Aresyet ekonomike Aresyet politike

Arësyet ekonomike për integrim Shtetet specializohen për ato produkte dhe shërbime të cilët i prodhojnë më me efikasitet Tregtia e lire stimulon rritjen ekonomike të vendit Rritja e IDH-ve dhe prodhimit botëror Negociatat në kuadër të integrimeve rajonale janë më të lehta se sa në kuadër të GATT –it dhe OTB-se

Pengesat për integrim Integrimi është rëndë të arrihet dhe të mbahet Kombet mund të përfitojnë, por grupet në shtete mund të dëmtohen Humbja potenciale e sovranitetit dhe kontrollit mbi cështjet politike të vendit

Integrimi ekonomik rajonal në Europë Europa ka dy bloqe të tregtisë BASHKIMI EUROPIAN - BE Paraqet fuqi ekonomike botërore me 27 anetarë SHOQATA EUROPIANE PER TREGETI TE LIRE - EFTA Ka vetem 4 antarë: Zvicra, Islanda, Norvegjia dhe Liteshtanja

Evulimi i Unionit Evropian UE është produkt i dy faktorëve politik: Pasojat e shkatrimit nga Lufta e I-rë dhe e II-të Botërore dhe dëshira për paqe Dëshira e shteteve europiane për pozitën politike dhe ekonomike në skenën botërore 1951 – Bashkësia Europiane për thëngjill dhe celik 1957 - Trakti i Romës themeloi BEE 1994 - Trakti i Maastricht nga BEE në UE

Shtetet e Bashkimit Europian Map 8..1

Struktura politike e BE Këshilli Europian Kryetarët e shtetit dhe komisionit Kryetari vendos për çështjet politike dhe drejtimin politik Komisioni Europian 20 komisionarë të zgjedhurë nga anëtaret me mandat 4 vjecar Propozimi, implementimi dhe vëzhgimi i legjislacionit

Struktura politike e BE Parlamenti Europian 630 antarë të zgjedhur drejtpërdrejti Propozim amendament në legjislaturë, fuqi të vetos për buxhetin dhe legjislaturës te ‘single trade’, emëroj komisioner Gjyqi për Drejtësi Këshilli i Ministrave

Struktura politike e bashkimit evropjan Gjyqi për drejtësi Një gjyqëtar prej cdo shteti Dëgjon thirjen e ligjit Këshilli i Ministrave Një përfaqsues prej shteteve antare Kontroll i skajshem i pushtetarve S`ka ligje të BE pa miratim

Akti Unik Europian: Shkaqet Disharmonizimi midis shteteve antare të BE Rregullat tregëtare Standardet teknike Rrezultatet e themelimit të komisionit Delors në vitin 1985 Bazë për një akt evropjan

Akti Unik Europian Programi për një treg unik ka paraparë t’ju jep kompanive të BE mundësi të shfrytëzimit në një shkallë më të madhe Menjanimi i barrierave tregtare e ka rritur konkurencen, i ka forcuar kompanië e BE të jenë më eficiente Ndryshimi i emrit nga BEE në BE

Themelimi i BE Qëllimet: Heqja e kontrollimeve ne kufi ‘Njohje e ndërsjelltë’ e standardeve të produkteve Sigurim i hapur publik i jorezidentëve Eliminimi i barrierave në konkurencen e sherbimeve bankare dhe ato të sigurimit Eliminimi i restrikcioneve për transakcionet e huaja

Euro: Përfitimet dhe kostot Kursimet nga përdorimi i një monedhe Krahasimi i lehtë i çmimeve që rezulton në çmime më të ulta Forcon efikasitetin dhe uljen e kostos Krijon likuiditet të kapitalit tregtar Rritë gamën e investimeve për individet dhe institucionet Që prej vitit 2004 Euroja ishte më e fortë se dollari amerikan dhe pritet që te forcohet ende më shumë

Euro: Përfitimet dhe kostot Kostoja: Shtetet humbin kontrollin e politikës monetare Banka Qendrore Europiane kontrollon rregullat për ‘Zonën Evropiane’ UE është një ”zonë optimale valutore”. Ekonomitë e shteteve janë të ndryshme Euro puts the economic cart before the political horse Euroja e vendos karrocën ekonomike para kuajve politik Euroja e fuqishme e bën më të vështirë për eksportuesit e zones evropiane t`i shesin prodhimet e tyre

Rritja e BE BE në vitin 2004 është tregu më i madhë me popullatë më të madhe se SHBA 10 shtete formalishte u pranuan në BE në vitin 2005 Popullata në BE u rritë në 450 milion Krijon bariera evropiane të tregtisë prej jashtë? Mund të ketë efekt në byrokracinë e BE dhe procesit të marjes te vendimeve

BE pas rritjes Map 8.2

Integrimi ekonomik rajonal i Amerikës Veriore Integrimi ekonomik rajonal i SHBA-së është ne rritje NAFTA MERCOSUR Planet për FTAA Map 8.3

NAFTA U përforcua në janar të vitit 1994, Gjatë një periudhe prej 10 viteve tarifat u ulen (99% e produkteve të këmbyera) Eliminimi i shumë barierave për rrjedhjen e shërbimeve përtej kufive Eliminimi i restrikcioneve për FDI përveç në disa sektore Energjisë dhe hekurudhës Meksikane Linjës ajrore të SHBA-së dhe radio komunikimit Kulturës kanadiane

NAFTA Mbrojta e pronës intelektuale Aplikimi i standardeve të mjedisit kombëtar Themelimi i komisionit për keqpërdorimin e rregullave

PROS NAFTA CONS Humbja e punëve të Meksikos Baza e rritur dhe produktive e regjionit Industritë me punë intenzive vendosen në Meksik Meksikoja fiton investime dhe punësime të reja Rritja e të arrdhurave në Meksik mundëson blerjen e produkteve amerikane/kanadeze Kërkesa për të mira materiale rrit punësime Konsumatorët blejnë me çmime më të lira Humbja e punëve të Meksikos Kompanit meksikane duhet të konkurojne me kompanit eficiente te Amerikës dhe Kanadas Kompanit meksikane behen më eficiente Degratim të mjedisit Humbje e sovranitetit kombëtar

ANCOM: Pakti Andean Bolivia, Colombia, Ecuador, Peru, Venezuela Gati dështoj. U përtërijë në vitin 1990 në Galapagos Declaration Changed from FTA to customs union in 1992 Akoma ka mjaftë probleme politike dhe ekonomike

Mercosur 1988: Argentina, Brazil. 1990: Paraguay, Uruguay 1995: Agreed to move toëard a full customs union Trade quadrupled betëeen 1990-1998 Has significant trade diversion issues Revival in 2003 by Brazil’s president to be modeled after EU ëith common currency and elected parliament

Regional trade blocs in Asia : ASEAN U themelua me 1967 Objektivi te arrihet tregu i lire midis vendeve anetare dhe te arrine bashkpunimin ne lemin e industrise Brunei, Indonesia, Laosi, Malajsia, Filipinet, Myanmar, Singapori, Tailanda dhe Vietnami Progresi eshte kufizuar nga kriza financiare aziatike ne vitet e 90’s

Bloku rajonal I tregtise ne Azi : APEC Themeluar në vitin 1990 të promovoj tregti të hapur dhe të praktikoj bashkëpunim ekonomik Promovoj sensë të komunitetit 18 antarë 50% e GNP botërore 40% e tregtis globale Edhe pse progresi ishte i ngadalshëm, nëqoftëse është i sukseshem, mund të behët tregu me i madhe botëror i tregtis të lirë

APEC members Map 8.4

Blloqet rajonale tregtare në Afrikë Nëntë blloqet tregtare në rajon Shumë shtete janë antare të më shumë grupeve Progres i ngadalshem për shkaqe politike dhe dyshimeve të thella në lidhje me tregtin e lirë Ekonomit më pak të zhvilluara dhe më pak të diversifikuara duhet të ‘mbrohen’ Në vitin 2001 Kenya, Uganda dhe Tanzania rifilluan Komunitetin e Afrikes Lindore të themelojnë unionin doganor 24 vjete pasi kishte dështuar

Blloqet rajonale tregtare në Afrik Map 8.5

Efektet në biznes Më shumë çmime konkuruese Mundësit: Krijimi i një tregu Tregjet e mbrojtura tash janë hapur Kosto më te ulët për biznes në një treg Kërcënimet: Dallimet kulturore dhe ushtrimet konkuruese e bejnë më të vështirë realizimin e shkallës ekonomike Më shumë çmime konkuruese Kompanit e jashtme të larguara nga tregu Intervenimi i BE në bashkimin dhe marjen e kompanive