MSFI 13 – Fer vrednovanje Predavač: Sanja Kočović Senior Manager Decembar 2013

Uvod Zašto? Šta? Kada? Jedinstvena osnova utvrđivanja fer vrednosti - Smanjivanje subjektivnosti prilikom utvrđivanja (procenjivanja) fer vrednosti - Usaglašenje sa US GAAP Šta? - Definiše FV - Jedinstveni okvir za utvrđivanje fer vrednosti - Obelodanjivanje vezano za utvrđivanje fer vrednosti, uključujući nefinansijska sredstva i obaveze Kada? - Efektivan od 1. januara 2013. godine

Definicija fer vrednosti Iznos za koji se neko sredstvo može razmeniti ili obaveza izmiriti između informisanih, voljnih strana u okviru nezavisne transakcije. MRS 32 Cena koja bi bila ostvarena prilikom prodaje sredstva ili plaćena pri prenosu obaveza prilikom uobičajene transakcije između tržišnih učesnika na dan utvrđivanja fer vrednosti MSFI 13 Go through the previous definition of fair value within IFRS (IAS 32) and then current definition based on IFRS 13 Fair Value Measurement. Ask participants if there is a difference between the two definitions. They seem very similar. If this is the case, why did the IASB feel the need to issue IFRS 13 Fair Value Measurement in May 2011? Reasons for issuing IFRS 13 (per IFRS 13 IN5-IN7) Some IFRSs require or permit entities to measure or disclose the fair value of assets, liabilities or their own equity instruments. Because those IFRSs were developed over many years, the requirements for measuring fair value and for disclosing information about fair value measurements were dispersed and in many cases did not articulate a clear measurement or disclosure objective. As a result, some of those IFRSs contained limited guidance about how to measure fair value, whereas others contained extensive guidance and that guidance was not always consistent across those IFRSs that refer to fair value. Inconsistencies in the requirements for measuring fair value and for disclosing information about fair value measurements have contributed to diversity in practice and have reduced the comparability of information reported in financial statements. IFRS 13 remedies that situation. Furthermore, in 2006 the International Accounting Standards Board (IASB) and the US national standard-setter, the Financial Accounting Standards Board (FASB), published a Memorandum of Understanding, which has served as the foundation of the boards’ efforts to create a common set of high quality global accounting standards. Consistent with the Memorandum of Understanding and the boards’ commitment to achieving that goal, IFRS 13 is the result of the work by the IASB and the FASB to develop common requirements for measuring fair value and for disclosing information about fair value measurements in accordance with IFRSs and US generally accepted accounting principles (GAAP). Per IFRS 13 IN1-IN4: IFRS 13 Fair Value Measurement: Defines fair value; Sets out in a single IFRS a framework for measuring fair value; and Requires disclosures about fair value measurements. IFRS 13 applies to IFRSs that require or permit fair value measurements or disclosures about fair value measurements (and measurements, such as fair value less cost to sell, based on fair value disclosures about those measurements), except in specified circumstances. Effective date: Annual periods beginning on or after 1 January 2013 with earlier application permitted. IFRS 13 explains how to measure fair value for financial reporting. It does not require fair value measurements in addition to those already required or permitted by other IFRSs and is not intended to establish valuation standards or affect valuation practices outside financial reporting. Da li postoji razlika?

Definicija Fer Vrednosti Transakcija Cena Pretpostavka da se transakcija odvija na: primarnom tržištu; ili najpovoljnijem tržištu (ako nema primarnog tržišta) Cena koja bi bila ostvarena prilikom prodaje sredstva ili plaćena pri prenosu obaveza Isključuje transakcione troškove Uzima u obzir najveću i najbolju upotrebu sredstva Cena koja bi bila ostvarena prilikom prodaje sredstva ili plaćena pri prenosu obaveza prilikom uobičajene transakcije između tržišnih učesnika na dan utvrđivanja fer vrednosti Redovna Transakcija Učesnici na tržištu Redovna Transakcija…na dan merenja Nije iznuđena transakcija Go through the definition of fair value with participants and then further expand on this definition using the animations in the slide. Fair value – The price that would be received to sell an asset or paid to transfer a liability in an orderly transaction between market participants at the measurement date. Animation 1: The transaction A fair value measurement assumes that the asset or liability is exchanged in an orderly transaction between market participants to sell the asset or transfer the liability at the measurement date under current market conditions. A fair value measurement assumes the transaction to sell the asset or transfer the liability takes place either: (IFRS 13.15) In the principal market for the asset or liability; or In the absence of a principal market, in the most advantageous market for the asset or liability In the absence of evidence to the contrary, the market in which the entity would normally enter into a transaction to sell the asset or transfer the liability is presumed to be the principal market or, in the absence of a principal market, the most advantageous market. The entity must have access to the principal (or most advantageous) market at the measurement date. Because different entities (and businesses within those entities) with different activities may have access to different markets, the principal (or most advantageous) market for the same asset or liability might be different for different entities (and businesses within those entities). (IFRS 13.17 and .19) Animation 2: The price Fair value is the price that would be received to sell an asset or paid to transfer a liability in an orderly transaction in the principal (or most advantageous) market at the measurement date under current market conditions (i.e. an exit price) regardless of whether that price is directly observable or estimated using another valuation technique. The price in the principal (or most advantageous) market used to measure the fair value of the asset or liability shall not be adjusted for transaction costs. Transaction costs are not a characteristic of an asset or liability; rather, the are specific to a transaction and will differ depending on how an entity enters into a transaction for the asset or liability. (IFRS 13.24-25) If an asset or liability measured at fair value has a bid price and an ask price (e.g. an input from a dealer market), the price within the bid-ask spread that is most representative of fair value in the circumstances shall be used to measured fair value regardless of where the input in categorised within the fair value hierarchy. The use of bid prices for asset positions and ask prices for liability positions is permitted, but is not required. IFRS 13 does not preclude the use of mid-market pricing or other pricing conventions that are used by market participants as a practical expedient for fair value measurements within a bid-ask spread. (IFRS 13.70-71) Animation 3: Orderly transaction An orderly transaction is a transaction that assumes exposure to the market for a period before the measurement date to allow for marketing activities that are usual and customary for transactions involving such assets or liabilities; it is not a forced transaction (e.g. A forced liquidation or distress sale). (IFRS 13 Appendix A) Animation 4: Market participants An entity shall measure the fair value of an asset or a liability using the assumptions that market participants would use when pricing the asset or liability, assuming that market participants act in their best economic interest. In developing those assumptions, an entity need not identify specific market participants. Rather, the entity shall identify characteristics that distinguish market participants generally, considering factors specific to all the following: (IFRS 13.22-23) The asset or liability; The principal (or most advantageous) market for the asset or liability; and Market participants with whom the entity would enter into a transaction in that market. The definition of fair value emphasises that fair value is a market-based measurement, not an entity-specific measurement. When measuring fair value, an entity uses the assumptions that market participants would use when pricing the asset or liability under current market conditions, including assumptions about risk. As a result, an entity’s intention to hold an asset or to settle or otherwise fulfil a liability is not relevant when measuring fair value (IFRS 13.IN9) In subsequent slides we will further expand on the aforementioned points using a series of class examples. Kupci i prodavci na primarnom tržištu: Nezavisni Upućeni Voljni i u mogućnosti da obavljaju transakcije

MSFI 13 - Fer vrednovanje Prilikom određivanja fer vrednosti potrebno je odrediti: Tačno sredstvo ili obavezu koja je predmet vrednovanja - kako bi se identifikovale karakteristike sredstva ili obaveze koje bi tržišni učesnik uzeo u obzir prilikom određivanja cene Tržište na kome se odvija uobičajena transakcija (primarno tržište ili u njegovom odsustvu najpovoljnije tržište) Odgovarajuću tehniku vrednovanja - favorizuju se tehnike za koje postoji dovoljno raspoloživih podaka pri čemu se maximizira korišćenje relevantnih direktno merljivih inputa i minimizira korišćenje nemerljivih inputa.

“Uputstvo” za utvrđivanja fer vrednosti po MSFI 13 Uzimaju se u obzir sve karakteristike sredstva koje bi tržišni učesnik u normalnim okolnostima posmatrao (npr. stanje i lokaciju sredstva i sva eventualna ograničenja prilikom prodaje ili korišćenja) Uzimaju se u obzir trenutno stanje i uslovi na tržištu Pretpostavka o glavnom tržištu ili najpovoljnijem tržištu Za ne-finansijska sredstva se koristi pretpostavka o optimalnoj upotrebi (“highest and best use”) Tehnike vrednovanja: tržišni pristup – uporedive cene sa tržišta, troškovni pristup – trenutni troškovi zamene (sredstva) i prinosni metod – diskont očekivanih priliva MSFI 9 - Finansijski instrumenti VERZIJA IZDATA U NOVEMBRU 2009. GODINE Efektivan datum primene - 1. januar 2013. godine, finansijski izveštaji sa periodima koji počinju najranije pod ovim datumom. Predstavlja prvi standard izdat kao deo šireg projekta za zamenu MRS 39 Finansijski instrumenti: Priznavanje i merenje. Zadržava ali pojednostavljuje kombinovani model merenja i uspostavlja 2 osnovne kategorije vrednovanja za finansijske instrumente: sadašnja (amortizovana) vrednost i fer vrednost. Osnova za klasifikaciju zavisi od poslovnog modela entiteta i karakteristika ugovorenih novčanih tokova finansijskog sredstva. Oba modela su ravnopravna. Razlika je u činjenici da se namere menadžmenta više ne odnose na pojedinačno sredstvo već viši nivo agregiranja. Nivo agregiranja određuje menadžment i može se vršiti na nivou filijala, portfolija (jedan portfolio čine ulaganja koja se drže radi prodaje, drugi ulaganja koja se drže radi prikupljanja tokova gotovine). Za razliku od MRS smatra se da pojedinačne prodaje sredstava koja se drže radi prikupljanja tokova gotovine nisu nekonzistentne sa ciljem upravljanja ulaganjem. Finansijsko sredstvo će biti priznato po amortizovanom trošku ako sledeća 2 kriterijuma budu zadovoljena: sredstva se odnose na poslovni model čiji je cilj da se naplaćuju ugovoreni novčani tokovi, ugovoreni uslovi pružaju osnov za naplatu na određeni datum novčanih tokova koji su isključivo naplata glavnice i kamate na preostalu glavnicu. Entitet može prilikom inicijalnog vrednovanja naznačiti sredstvo za vrednovanje po fer vrednosti kroz bilans uspeha iako bi bilo kvalifikovano po sadašnjoj vrednosti.Opcija je zadržana iz MRS 39. Dozvoljena je samo ako eliminiše ili značajno smanjuje nekonzistentnost vrednovanja ili priznavanja – računovodstveno neslaganje koje bi nastalo po osnovu vrednovanja finansijskog sredstva ili obaveze ili priznavanja dobitaka ili gubitaka po osnovu ovog sredstva ili obaveze. Preostala 2 uslova raspoloživa prema MRS 39 nisu zadržana – za instrumente kojima se upravlja na bazi fer vrednosti i za izvesne hibridne instrumente.

MSFI 13 – Hijerarhija inputa Hijerarhija inputa prilikom određivanja fer vrednosti U cilju povećanja konzistentnosti i uporedivosti prilikom određivanja fer vrednosti i povezanih obelodanjivanja, MSFI 13 uspostavlja hijererhiju koja kategorizuje inpute tehnika vrednovanja u 3 nivoa pri čemu se najveći prioritet daje kotiranim cenama na aktivnim tržištima za identično sredstvo ili obavezu (inputi Nivoa 1) dok se najmanji prioritet daje inputima koji nisu raspoloživi na tržištu (inputi Nivoa 3) kotirane cene na aktivnim tržištima za identično sredstvo ili obavezu Akcije izlistane na berzi; Državne i agencijske obveznice i sl. inputi koji nisu raspoloživi na tržištu i koji u sebi sadrže rizik pogrešnih pretpostavki Učešća u kapitalu društava koji se ne kotiraju na bezi 1. kotirane cene na aktivnim tržištima za slično sredstvo ili obavezu 2. kotirane cene za identično sredstvo ili obavezu na tržištu koje nije aktivno 3. ostali inputi koji su raspoloživi na tržištu Obveznice kojima se retko trguje; Municipalne obveznice kojima se retko trguje i sl. Nivo 1 Nivo 3 Nivo 2 The availability of relevant inputs and their relative subjectivity might affect the selection of appropriate valuation techniques. However, the fair value hierarchy prioritises the inputs to valuation techniques, not the valuation techniques used to measure fair value. LEVEL 1 A quoted price in an active market provides the most reliable evidence of fair value and shall be used without adjustment to measure fair value whenever available, except as specified in paragraph 79. 78 A Level 1 input will be available for many financial assets and financial liabilities, some of which might be exchanged in multiple active markets (eg on different exchanges).

MSFI 13 – Odlučivanje o izboru input-a

MSFI 13 - Koja kotirana cena na berzi je odgovarajuća: bid, ask? IAS 39 IFRS 13 Sredstvo BID Najreprezentativnija cena u opsegu bid-ask, bid je dozvoljeno Obaveza ASK Najreprezentativnija cena u opsegu bid-ask, ask je dozvoljeno

Na koga će sve uticati MSFI 13 i naredni koraci Na koga će uticati? Skoro svi poslovni entiteti koriste merenje fer vrednosti Neke od promena će biti uvedene u odnosu na današnje određivanje fer vrednosti Povećavanje zahteva po osnovu principa obelodanjivanja Naredni koraci Procena prirode i obima merenja fer vrednosti Rukovodstvo će morati da odredi koje od korišćenih mernih tehnika će biti prilagođene kao rezultat novih smernica, ali takođe i koja će dodatne mere obelodanjivanja biti potrebne

Ključne Promene MRS 39 Principi i koncepti vezani za fer vrednost su sada prošireni i konsolidovani Novi uslov razmatranja primarnog tržišta I optimalne upotrebe Otklanja MRS 39 smernice za korišćenje bid/ask cena i uvodi princip za vrednovanje MSFI 7 Obimnija obelodanjivanja Detaljniji finansijski izveštaji Zahteva se obelodanjivanje transfera između hijerarhijskih nivoa, zajedno sa izborom računovodstvene politike po pitanju trenutka priznavanja transfera Obelodanjivanje FV hijerarhije za finansijska i nefinansijska sredstva koja se vrednuju po FV ili za koja je neophodno obelodaniti FV

Obelodanjivanja Osnov vrednovanja po FV FV na dan izveštavanja i njen nivo u FV hijerarhiji Opis tehnika vrednovanja i korišćenih inputa za svaki nivo pojedinačno (opis kvalitativnih i kvantitativnih podataka) Opis svih procesa vrednovanja uključujući npr. način na koji entitet određuje svoje politike i procedure vrednovanja i analizira promene fer vrednosti iz perioda u period Narativni opis osetljivosti fer vrednosti na promene inputa koji nisu lako uočljivi, ukoliko promena tih inputa može prouzrokovati značajan porast ili pad fer vrednosti, kao i opis međusobnih odnosa između inputa koji nisu lako uočljivi i toga kako taj međusobni odnos može povećati ili smanjiti njihov uticaj na promenu fer vrednosti Efekat na bilans uspeha/ukupni rezultat za svaki nivo Obim transfera između nivoa, uzrok transfera i politika za određivanje momenta u kome se smatra da je došlo do transfera između nivoa

Hvala vam! Sanja Kočović Senior Manager Kraljice Natalije 11 11000 Beograd skocovic@kpmg.com Tel. +381 (11) 20 50 518 Mob +381 (60) 20 55 518