„Master Plan Jahorina 2006.-2016.“ Turistički Master Plan Jahorina

Članovi projektnog tima Turistički Master Plan Jahorina

Šta je Master Plan? Vizija i pozicioniranje Razvojni model Programi investicija i konkurentnosti Marketing plan Poslovno-upravljački model Master plan razvoja turizma je podloga za konsenzus o ključnim pitanjima razvoja Master plan turizma je dogovor odgovornih ljudi o malom broju važnih pitanja Master plan je okvir za novo preduzetništvo u turizmu na bazi partnerstva privatnog i javnog sektora Turistički Master Plan Jahorina

Gdje smo danas? Turistički Master Plan Jahorina

Gdje smo danas? Loša tržišna i poslovna pozicija 550-600 ha prostora 25 km skijaških staza 8 km ski liftova ukupnog kapaciteta 7.200 skijaša na sat Ukupni smještajni kapaciteti oko 3.300 kreveta, od toga u hotelima oko 1000 Turistički promet: 100-150 hiljada noćenja (deklarirano 70 hiljada) Uglavnom lokalno tržište Max. 6-8 mil. € prihoda Loša tržišna i poslovna pozicija Nejasna i netransparentna situacija Isčekivanje šta će se dogoditi i ko će i kako povući prvi potez

Konkurencija Kopaonik, Bjelašnica, Kranjska Gora, Bjelolasica, Bansko, Poiana Brasov, Bjelasica - Kolašin Poređenje destinacija rađeno je na bazi slijedećih kriterijuma: lokacija, portfolio proizvoda, smještajni kapaciteti, broj dolazaka i noćenja, skijaški sadržaji (staze, ski liftovi, cijene), koeficijenti (ratios), hotelski proizvod

Konkurencija Bansko i Kranjska Gora su već na razini inostrane konkurencije gdje cijeli lanac vrijednosti i struktura portfolia odgovara njihovom inostranom pozicioniranju; Kopaonik i Poiana Brasov predstavljaju destinacije razvijene u prošlosti, a trenutno su u fazi brzog razvoja i repozicioniranja; Ostale destinacije takođe prolaze kroz restrukturiranje i razvojni proces

Benchmark/uzorna praksa Za ovakav tip skijališta međunarodni planski standardi su slijedeći: Površina staza: 180 - 220 ha Prosječna širina staza: 35 - 40 m Vještački snijeg: 75 - 80 % Ukupni kapacitet skijaških staza: 10.000 - 12.000 Kapacitet vertikalnog transporta: 6.5 mn – 7.5 mn Broj smještajnih ležaja: 7.800 – 9.400 Broj parkirng mjesta: 2.100 – 2.500 KOEFICIJENTI (RATIOS): 1. Ukupan broj ležaja u odnosu na kapacitet vertikalnog transporta: 25%-30% 2. Kapacitet vertikalnog transporta po kilometru skijaške staze: 450-500 3. Ukupan broj ležaja po kilometru skijaške staze: 110-130

Specijalni trendovi u vrhunskim planinskim resortima Kreiranje (jedinstvenih) turističkih proizvoda za ljeto Rast razvoja alternativnih zimskih turističkih proizvoda Profesionalni, atraktivni i profitabilni Apres-Ski Povećanje prosječne širine skijaških staza Predstavljanje "Well-Being" i "Wellness" koncepta na planini Marketing se kreće u smjeru „Planina me osvježava“ Ljetne atrakcije na vrhu planine Specijalizacija planinskih resorta Poboljšanje kvalitete Svake godine kreirati nove inovacije Upotreba vještačkog snijega radi konstantnog snježnog pokrivača Turistički Master Plan Jahorina

SWOT-Analiza Jahorina Snage Slabosti Smještajni kapaciteti (uništeni objekti, priv. smještaj, sezonalnost) Turistički proizvodi (ljetni programi, dodatne zimske aktivnosti, Apres-ski sadržaji, MICE) Strukturni problemi resorta (promet, parking, vertikalni transport, centar naselja) Profesionalno upravljanje destinacijom - DMO (lanac vrijednosti) Blizina i saobraćajna povezanost sa Sarajevom i njegovim aerodromom Planinski krajolik sa panoramom koja oduzima dah Visina i relativna sigurnost snježnog pokrivača Postojanje opšte infrastrukture (vode, kanalizacije, itd.) – spremne za proširenje Imidž Jahorine kao olimpijske destinacije + Količina postojećih žičara i staza + Postojanje sistema za naplatu karata + Smještaj visoke kvalitete + Budući investitori i angažovani stakeholderi (ključni subjekti) Turistički Master Plan Jahorina

Ključni razvojni problem Jahorine Jahorinu nije moguće tržišno i poslovno rehabilitovati oslanjajući se na sadašnje prostorne gabarite (cca 550-600 ha); Postoji nesklad raspoloživosti prostora, naslijeđene izgradnje i potrebnih sadržaja infrastrukture evropski konkurentskog planinskog resorta; Jahorinu je nužno proširiti kako bi se dugoročno održala.

Strateški koncept i razvojni model Vizija Jahorine 2016 Jahorina je Olimpijska planina Planinska destinacija broj 1 u jugoistočnoj Evropi (najatraktivnija, višenamjenska i profitabilna destinacija za ljetnu i zimsku sezonu). Turistički Master Plan Jahorina

Strateški koncept i razvojni model 6 ključnih razvojnih strategija Turistički proizvodi za zimu Najatraktivniji turistički proizvodi za ljeto u jugoistočnoj Evropi Smještajni kapaciteti prema potražnji šireg regionalnog tržišta Profesionalni management, posebno na nivou destinacije Kandidatura za Zimske olimpijske igre u 2018. Daljnje Urbanističko planiranje prema predloženim akcijama iz Master plana Turistički Master Plan Jahorina

Strateški koncept i razvojni model 5 stubova pozicioniranja/razvoja proizvoda Moderni, višenamjenski i olimpijski turistički proizvodi za zimu Porodično orijentisani turistički proizvodi (za ljeto i zimu) Zabava i akcija (Fun & Action) (za ljeto i zimu) Seminari i konferencije Planinski wellness Profesionalna DMO (Organizacija za upravljanje destinacijom) Turistički Master Plan Jahorina

Programi investicija i konkurentnosti Nedostatci u odnosu na standarde Međunarodni standardi za planiranje Jahorina 2006 Nedostaci u odnosu na Međunarodne stand. Preporuke za Jahorinu 2016 Površina staza 180 - 220 ha 80 ha 100 - 140 ha 250 ha Prosječna širina staza 35 - 40 m 40 m ok Proizvodnja vještačkog snijega 75 - 80 % 0% 100% Ukupni kapacitet staza 10.000 - 12.000 4.800 5.200 - 7.200 15.000 Vertikalni transport u m/h (VTM/h) 6,5 mn - 7,5 mn 2,0 mn 4,5 mn - 5,5 mn 8,7 mn Kreveti u smještajnim kapacitetima 7.800 - 9.400 3.270 3.800 - 5.400 9.580 Parking prostor (samo za dnevne skijaše) 2.100 - 2.500 2.700

DVORIŠTA JAHORINA

P = 412,60 ha P = 594,57 ha P = 355,36 ha TOTAL P = 1 362,53 ha

Programi investicija i konkurentnosti Turistički Master Plan Jahorina

Program investicija i konkurentnosti Investicije u skijašku infrastrukturu   INVESTICIJA Ukupna investicija (EUR) Izvor investiranja Prioritet investiranja Privatni Javni Privatni/Javni 3 - 4 god. 5 - 7 god.. 8 - 10 god. SKI INFRASTRUKTURA 1. faza - Postojeće područje Žičare 18.487.500 Staze 595.000 Objekti za pravljenje vještačkog snijega 12.569.800 Ostali troškovi (trošk. projekta i planiranja) 4.100.230 Ukupno 1. faza 35.752.530 2a. faza - Područje za porodice i wellness 14.184.375 2.082.500 8.627.500 3.891.938 Ukupno 2a. faza 28.786.313 2b. faza - Sportsko područje 11.368.750 2.380.000 10.255.250 3.802.900 Ukupno 2b. faza 27.806.900 UKUPNO 92.345.743

Program investicija i konkurentnosti Procjena poslovnog potencijala 1 Program investicija i konkurentnosti Procjena poslovnog potencijala 1. faza Kapacitet (broj dnevnih gostiju): Sezona (dana) 90 Popunjenost kapaciteta 30% Broj posjetilaca godišnje: prosječno 12 EUR Fiksni troškovi: Od čega na plate odlazi: 919.800 EUR 18.396.000 EUR UKUPNI OPERATIVNI TROŠKOVI: 12.087.400 EUR 200.000 EUR 3.719.200 EUR UKUPNI PRIHODI: 18.596.000 EUR Prosječan broj zaposlenih: 40 BRUTO DOBIT (EBITDA*): 5.588.800 EUR 14.000 1.533.000 Prihodi od ski liftova: DOBIT od operativne aktivnosti (GOP*): 6.508.600 EUR SKI STAZE-JAHORINA Poslovna evaluacija Cijena karte: Ostali prihodi:

Program investicija i konkurentnosti Ukupne investicije u hotele i nekretnine Vrsta investicije Kapacitet (rješenja) Investicija po jedinici (EUR) Ukupna investicija (EUR) Izvor investiranja Prioritet investiranja Privatni Javni Privatni/Javni 3 - 4 god. 5 - 7 god.. 8 - 10 god. 1. HOTELI I DRUGI SMJEŠTAJNI KAPACITETI   Postojeće područje 5* Hotel (bivši hotel JAHORINA) novo 245 120.000 29.400.000 4* Hotel (hotel RAJSKA DOLINA) rekonstrukcija 220 70.000 15.400.000 3* Hotel (bivši hotel MLADOST) 150 60.000 9.000.000 2* Standard Hostel (bivši hotel PARTIZAN) 35 40.000 1.400.000 Hotel BISTRICA 4* 160 9.600.000 Hotel KOŠUTA 4* 70 4.200.000 Apartmani B 180 10.800.000 Apartmani B&B Vučko 13.200.000 Ukupno postojeće područje 1.280 93.000.000 Ukupno područje za porodice i wellness 1.047 89.410.000 Ukupno sportsko područje 410 23.880.000 UKUPNO 2.737 206.290.000

Program investicija i konkurentnosti Investicije u prvoj fazi u okviru sadašnje Jahorine Vrsta investicije Kapacitet (rješenja) Investicija po jedinici (EUR) Ukupna investicija (EUR) Izvor investiranja Prioritet investiranja Privatni Javni Privatni/Javni 3 - 4 god. 5 - 7 god.. 8 - 10 god. 1. HOTELI   Postojeće područje 5* Hotel (bivši hotel JAHORINA) novo 245 120.000 29.400.000 4* Hotel (hotel RAJSKA DOLINA) rekonstrukcija 220 70.000 15.400.000 3* Hotel (bivši hotel MLADOST) 150 60.000 9.000.000 2* Standard Hostel (bivši hotel PARTIZAN) 35 40.000 1.400.000 Hotel BISTRICA 4* 160 9.600.000 Hotel KOŠUTA 4* 70 4.200.000 Apartmani B 180 10.800.000 Apartmani B&B Vučko 13.200.000 UKUPNO 1.280 93.000.000

Programi investicija i konkurentnosti Efekti investicija u hotele (ukupno i u prvoj fazi)

Programi investicija i konkurentnosti Efekti investicija u hotele (ukupno i u prvoj fazi) Godina nakon investiranja 1. 2. 3. Broj soba 1.560 1.505 Broj kreveta 3.388 3.250 UKUPNI NETO PRIHODI (EUR) 39.040.629 41.797.657 44.937.131 Prosječni ukupni prihodi po raspoloživoj sobi (EUR) 25.026 27.773 29.859 UKUPNI OPERATIVNI TROŠKOVI PRIJE DOBITI OD OPERATIV. AKTIVNOSTI (EUR) 23.578.113 25.240.559 27.132.612 Od čega ukupno na plate i pripadajuće troškove odlazi (EUR) 7.506.441 8.046.095 8.658.835 Udio plata i pripadajućih troškova u ukupnom prihodu (%) 19,2% 19,3% DOBIT OD OPERATIVNE AKTIVNOSTI (GOP u EUR) 15.462.516 16.557.098 17.804.519 Udio GOP u ukupnom prihodu (%) 40% Fiksne naknade (izuzev kamata i amortizacije u EUR) 1.171.219 1.253.930 1.348.114 BRUTO DOBIT (DOBIT PRIJE KAMATA, POREZA I AMORTIZACIJE) (EBITDA u EUR) 14.291.297 15.303.168 16.456.406 Udio bruto dobiti u ukupnom prihodu (%) 36,6% UKUPNO ZA SMJEŠTAJNE KAPACITETE

Programi investicija i konkurentnosti Hotel Jahorina 5*

Programi investicija i konkurentnosti Hotel Jahorina 5*

Programi investicija i konkurentnosti Hotel Jahorina 5*

Uslužni sadržaji/Jahorina Dome/sadašnja Jahorina INVESTICIJA Vrsta investicije Kapacitet (rješenja) Investicija po jedinici (EUR) Ukupna investicija (EUR) Izvor investiranja Prioritet investiranja Privatni Javni Privatni/Javni 3 - 4 god. 5 - 7 god.. 8 - 10 god. JAHORINA DOME (JAHORINSKA PALATA)   Područje (m2) (približno) (približno) Kongresni centar novo 1.000 1.100 1.100.000 SPA centar 4.000 1.500 6.000.000 Kazino 1.200 1.800.000 Šoping centar 3.000 800 2.400.000 Centar za posjetioce 500 400.000 Ugostiteljska mjesta 10.800 1.111 12.000.000 UKUPNO 20.800 23.700.000 400.000,00 23.300.000

Program investicija i konkurentnosti Sport i rekreacija /Većinom nova Jahorina Privatno Javno Privatno/Javno 3 - 4 g. 5 - 7 g. 8 - 10 g. PLAN INFRASTRUKTURE ZA SPORT I REKREACIJU High Ropes Course novo 80.000 Mountainbike Park 250.000 Toboggan Run 637.000 Sky Gliding 190.000 Quad Track 160.000 Summer Tubing 45.000 Koncept pješačkih staza Trails on top of the plateau 35.000 Nature-Adventure-Playground for kids 22.500 Tematizirana pješačka staza " Duh planine 150.000 Health Mile 50.000 Snowboard-Fun-Park 55.000 Snowboard Park za početnike Staze za skijaško trčanje 60.000 Ski Park za početnike 125.000 Snow Tubing Track 107.500 Atraktivne kolibe za Apres Ski (5 - 8 koliba, svaka sa 200 - 500 sjedišta ) 3.500.000 Razvoj područja za biatlon UKUPNO 9.272.000 4.965.7500 4.056.250 2.752.000 4.200.0000 2.320.000 INVESTICIJA Prioritet investicije Izvor investicije Ukupna investicija (EUR) Tip investicije

Program investicija i konkurentnosti Primjeri projekata za sport i rekreaciju Snowboard fun park / Snowboard park zabave Snow Tubing Track / Snježna staza za gumene čamce

Program investicija i konkurentnosti Marketing i menadžment Privatno Javno Privatno/Javno 3 - 4 g. 5 - 7 g. 8 - 10 g. TROŠKOVI PRIJE OTVARANJA (Marketing + Mng) Program za unapređenje kvalitete 100.000 Plan razvoja ljudskih resursa 200.000 Branding Internet stranica Kolateral Kandidatura za Zimske olimpijske igre 2018. 475.000 UKUPNO 1.275.000 800.000 1.037.500 237.500 INVESTICIJA Prioritet investicije Izvor investicije Ukupna investicija (EUR)

Program investicija i konkurentnosti Opšta infrastruktura Privatno Javno Privatno/Javno 3 - 4 g. 5 - 7 g. 8 - 10 g. PLAN OPŠTE INFRASTRUKTURE 1 . i 2 faza Ceste Pitka voda Voda za proizvodnju vještačkog snijega Kanalizacija Električna energija Telekomunikacije Koncept prevoza uključujući i parking Ostalo faza sadašnji obuhvat Jahorine 16,000,000 faza prošireni obuhvat Jahorine 20,000,000 UKUPNO 1. i 2. faza 36,000,000 INVESTICIJA Prioritet investicije Izvor investicije Ukupna investicija (EUR)

Program investicija i konkurentnosti Ukupne investicije

Marketing plan Stvaranje brenda Jahorina Osnovna poruka Osnovna osobina Osnovni simboli Osnovne vrijednosti Olimpijski duh Uzbudljiva okolina Veličanstveni pogledi Raznolikost aktivnosti Dobrodošlica za svakoga

Marketing plan Portfolio proizvoda

Marketing plan Sistem integrisane marketinške komunikacije

DMO Jahorina (Organizacija za upravljanje destinacijom) Turistički Master Plan Jahorina

DMO aktivnosti Turistički Master Plan Jahorina

Kako do DMO-a Jahorina MODEL 1 Izgradnja na bazi izmjena zakona o TO s adaptiranim modelom finansiranja. MODEL 2 Nova javno/privatna kompanija tek nakon stabilizacije novih vlasnika Turistički Master Plan Jahorina

Poslovno-upravljački model i privatizacija Turistički Master Plan Jahorina

Zadaci Obnoviti postojeću i razviti novu skijašku infrastrukturu Obnoviti postojeće i izgraditi nove smještajne objekte Razviti dodatne ljetne i zimske atrakcije, rektreativnu infrastrukturu i usluge Novi sistem upravljanja destinacijom Razviti kadrove Potencijal investicija od 350 do 380 milijuna evra Turistički Master Plan Jahorina

Misije i snage sadašnjih interesnih subjekata Turistički Master Plan Jahorina

Vlasnička situacija Manji dio objekata s vlasništvom izvan građevinske parcele Državna imovina dominantan oblik (infrastruktura, zgrade, zemljište uključujući žice i staze) Postojeća i zone širenja u rukama države Država (Republika Srpska i opština Pale/Grad Istočno Sarajevo) jedini ozbiljni i odgovorni akteri projekta Turistički Master Plan Jahorina

Poslovno-upravljački model Opcije Turistički Master Plan Jahorina

Šta da se radi – Prvi korak Formirati novo društvo kapitala (OC kao alternativa) s podijeljenim vlasništvom RS i opštine Pale/Grad Istočno Sarajevo (60-40); U kapitalu samo imovina za investiranje (lokacije, zgrade, žice) dok većina zemlje ostaje državna imovina; Uređenje bilansa i vlasničkih pitanja za obnovu i razvoj, uz moguće manje privatizacije/prodaje; Dovršavanje prostorne regulacije i ključne opšte infrastrukture (ko/kada/koliko); Profesionalno upravljanje imovinom i postojećim biznisom (do sredine 2008) Promocija projekata lokalno i internacionalno Turistički Master Plan Jahorina

Šta da se radi – Drugi korak Evaluacija biznisa/imovine na bazi poslovnog plana za prvu fazu to je najmanje 60% potencijala Master plana; Internacionalni tender za jednog ili više strateških partnera; Kupovina djela ili dokapitalizacija; Ostati u vlasništvu zbog strateške kontrole razvoja na 5 ili 10 godina; Unaprijed ugovoriti izlaznu strategiju; Sklopiti deal do sredine 2008. godine Turistički Master Plan Jahorina

Hypo Alpe-Adria Consultants Sarajevo Dalmatinska 6 71000 Sarajevo / BiH Tel: +387 (0) 33 276 020 Fax: +387 (0) 33 276 029 www.hypo-alpe-adria.ba Horwath Consulting Zagreb Trg Maršala Tita 8 10000 Zagreb / Croatia Tel:+385 (0)1 48 77 200 Fax: + 385 (0)1 48 77 205 e-mail: horwath-consulting@horwath.hr Kohl & Partner Tourism Consultancy International Bahnhofstraße 8 9500 Villach/Austria Tel: +43 (0) 42 42/21 123 Fax: +43 (0) 42 42/29 553 e-mail: office@kohl.at Turistički Master Plan Jahorina