استاد: جناب آقاي سید میثم میرحیدری گرد آورنده: فریبا عبدلی – ندا شفیعی – الهه اسکندری – الهه تیموری – فریبا ترکاشوند رشته تحصيلي: کارشناسی حرفه ای حسابداری-حسابداری مالی درس مهارتهای مسـأله یابی و تصمیم گیری بهار 1394

Decision Making تصميم گيري

تعريف تصميم گيري(1) : تعريف حل مساله : Decision Making انتخاب راه حل برتر از ميان راه حل هاي موجود . Problem Solving تعريف حل مساله : اخذ يك تصميم منحصر به فرد با استفاده از ابتكار و خلاقيت .

در هر نوع تصميم گيري دو عامل اساسي وجود دارد: ارزش نتايج حاصل از اتخاذ تصميم و اجراي آن و يا به عبارتي ارزش مورد انتظار شخص شانس و احتمالي که در صورت اقدام، براي نيل به نتايج احتمالي مطلوب وجود خواهد داشت.

آیا تاکنون دقت کرده اید که ما هر روز تصمیم گيريهاي بسياري انجام ميدهيم؟ صبح وقتی می خواهیم به محل مورد نظرمان برویم، ممکن است تصمیم بگیریم به جای پیاده رفتن، از اتوبوس استفاده کنیم یا وقتی از محل كار به خانه برمی گردیم تصمیم بگیریم که اول استراحت كنيم بعد كارها ديگري انجام دهيم.

بعضی از تصمیمات گيري ها ساده و کم اهمیت هستند،اما برخی از تصمیمات خیلی مهم هستند. چرا تصمیم گیری کار مهمی است؟ چگونه باید تصمیم بگیریم ؟از کجابفهمیم تصمیمی که؟ گرفته ایم درست است؟

تصمیم گیری یعنی انتخاب

كاركان هم در حيطه فعاليت هاي شغلي خود تصميم مي گيرند.

مديران در سطوح مختلف اعم از عالي مياني و عملياتي و به طور مستمر تصميم گيري مي كنند.

وظيفه تصميم گيري مديران آنقدر گسترده و جامع است كه برخي دانشمندان تصميم گيري مديران را مترادف با مديريت تعريف نموده اند.

دام هاي تصميم گيري: عدم بررسي و ارزيابي فرآيند تصميم گيري

عدم توجه به نتايج ناشي از تصميم گيري هاي قبلي و نداشتن يادگيري دام هاي تصميم گيري: عدم توجه به نتايج ناشي از تصميم گيري هاي قبلي و نداشتن يادگيري

دام هاي تصميم گيري: تفسير نادرست از نتايج تصميم گيري هاي گذشته

اعتماد به نفس بيش از حد در مورد توانايي تصميم گيري خود. دام هاي تصميم گيري: اعتماد به نفس بيش از حد در مورد توانايي تصميم گيري خود.

در اغلب تصميم گيري ها ما با يك (بده -بستان) روبه رو هستيم و قانون مذكور براي آن حاكم هست.

تصميم غلط بهتر از تصميم نگرفتن است.

در تصميم گيري لازم است بدانيد كه چه ميزان اطلاعات را واقعا نياز داريد و چقدر زمان مي برد تا اطلاعات بيشتري را بدست آوريد.

تصميم گيري همواره با ريسك همراه هست،اين واقعيت را بپذيريد.

وقتي به صورت گروهي تصميم گيري مي كنيد به تعامل ميان اعضاي گروه توجه كنيد.

در هنگام تصميم گيري فضا ايجاد نمائيد كه صحبت هاي متفاوت و متضاد شنيد شود.

در تصميم گيري به دنبال راه حلي فراگير باشيد در تصميم گيري به دنبال راه حلي فراگير باشيد.كه بهترين نتيجه را براي همه تضمين كند.

در تصميم گيري شايد يك راه كه جديد تر، سريع تر و با هزينه كمتر است در بلند مدت هزينه هاي بيشتري به شما تحميل كند.

در تصميم گيري هيچ انساني نيست كه از ديگران تأثير نپذيرد ولي نبايد اين تاثير پذيري بيش از حد باشد ، زيرا ممكن است به انحراف زياد از مسير درست منجر شود.

هنگام تصميم گيري به دنبال راه هايي باشيد كه هزينه ها را كاهش داده و خطر شكست را كم كند.

هنگام تصميم گيري تمام فكر و ذهن خود را تنها بر روي اثرات كوتاه مدت تصميم متمركز نكنيد.

2- عدم در نظر گرفتن انواع نتايج محتمل در تصميم گيري به اين دو مورد توجه كنيد: 1- توجه بيش از حد به اثرات كوتاه مدت 2- عدم در نظر گرفتن انواع نتايج محتمل

وقتی ما تصمیم می گیریم، از بین دو یا چند مورد، مواردی را انتخاب می کنیم و مواردی را کنار می گذاریم. برای مثال وقتی به یک کتابفروشی یا فروشگاهی که بازیهای فکری سرگرم کننده دارد، می روید و یکی از آ نها رامی خرید، چیزی را انتخاب کرده اید یا بهتر بگوئیم تصمیم گیری کرده اید.

چرا تصمیم گیری کار مهمی است؟چون تصمیم‌گیری درست و سنجیده موجب شادی و احساس موفقیت در فرد شده و سازگاری و اعتماد به نفس او را افزایش می‌دهد و این حالت نه تنها در تصمیم‌گیرنده، بلکه در اطرافیانش نیز اثر مثبت می گذارد.

در تصمیم‌گیری بهتر است با افراد آگاه، متخصص و با تجربه مشورت نماییم.

در مورد تصمیمات گروهی یا خانوادگی بهتر است نظر تمامی افراد گروه را نیز جویا شویم.

تصميم گيري فرايندي است پيچيده شامل انواع توانايي هاي فكري ونيزداشتن اطلاعات در مورد تصميمي كه مي خواهيم بگيريم.  

هرچه مديران انجام مي دهند با تصميم سر و كار دارد . تصميم عمومي عمل مديريتي اهداف بلند مدت سازمان كدامند ؟ چه استراتژي هايي براي اين اهداف منابسند ؟ اهداف كوتاه مدت سازمان چه بايد باشد ؟ دست رسي به اهداف انفرادي تا چه حد مشكل هستند ؟ برنامه ريزي چه تعداد از زيردستان بايد مستقيما به من گزارش دهند ؟ تا چه حد بايد در سازمان مركزيت وجود داشته باشد ؟ چگونه شغل ها بايد طراحي شود ؟ چه هنگام سازمان بايد به شكل متفاوتي عمل كند ؟ سازماندهي با كاركنان كم انگيزه چگونه بايد رفتار كنم ؟ در يك شرايط مشخص اثربخش ترين روش رهبري چيست ؟ يك تغيير مشخص چگونه بهره وري كاركنان را تحت تاثير قرار مي دهد ؟ براي تشويق تضاد چه زماني مناسب است ؟ رهبري چه فعاليت هايي در سازمان بايد كنترل شوند ؟ چگونه اين فعاليت ها بايد كنترل شوند ؟ انحراف از عملكرد چه مواقعي مهم است ؟ سازمان چه نوع سيستم اطلاعاتي مديريت بايد داشته باشد ؟ كنترل

مدل تصميم گيري Decision Making Model بررسي داخلي وخارجي موقعيت آيا اخذ تصميم موردنياز است ؟ خير بله آيا تصميم مورد نياز از نوع روتين است ؟ خير بله پيروي از رويه برنامه ريزي شده موجود اخذ يك تصميم برنامه ريزي نشده از طريق فرايند حل مساله بررسي نتايج

Type of Decision Making تصميم هاي برنامه ريزي شده انواع تصميم گيري Type of Decision Making عالي ساختارنيافته تصميم هاي برنامه ريزي نشده سطوح مديريتي نوع مساله تصميم هاي برنامه ريزي شده عملياتي ساختار يافته

ويژگي هاي يك تصميم اثربخش Features of an Effective Decision Ethical Appropriateness Quality كيفيت Timeliness به موقع بودن Acceptance پذيرش EFECTIVE DECISION + + + = تناسب اخلاقي تصميم اثربخش

مقايسه تقسيم هاي برنامه ريزي شده و برنامه ريزي نشده غير قابل برنامه ريزي – استثنايي - ابتكاري قابل برنامه ريزي – كليشه اي – عمومي – قابل محاسبه نوع تصميم جديد بدون ساختار – كانالهاي ناكامل اطلاعاتي معيارهاي ناشناخته ضابطه مند – قابل پيش بيني – اطلاعات – معيارهاي بخوبي تعريف شده . ماهيت تصميم تكيه بر اصول – قضاوت – فرايندهاي حل مساله خلاق تكيه بر رويه ها و محاسبات استراتژي تصميم گيري قضاوت – شهود – خلاقيت مديريت علمي بودجه بندي سرمايه اي راه حل كامپيوتري رويه ها تكنيك هاي تصميم گيري

Decision Making Situations موقعيت هاي تصميم گيري Decision Making Situations مساله سازماني كم امكان شكست زياد مطمئن ريسك نامطمئن مبهم حل مساله

افراد و موضوعات اجتماعي زياد تحليلي مفهومي تحمل ابهام دستوري رفتاري كم وظايف و موضوعات فني افراد و موضوعات اجتماعي گرايش سازماني سبك هاي تصميم گيري

فرايند حل مساله The Problem Solving Process مرحله 1 : شناخت مساله مرحله 1 : شناخت مساله فرايند حل مساله The Problem Solving Process وضعيت مطلوب چيست ؟ وضعيت موجود چيست ؟ چه چيزي ميتواند فاصله بين وضع موجود و مطلوب را برطرف نمايد علت : مرحله 2 : ايجاد راه حل ها نگرش شهودي و كيفي نگرش تحليلي و كمي بازگشت به مرحله 1 براي تعريف مجدد مساله و شروع دوباره مرحله 3 : انتخاب راه حل بازگشت به مرحله 2 براي راه حل مورد نظر راه حل چقدر اثر بخش است ؟ راه حل چقدر كارا است ؟ مرحله 4 : اجرا و ارزيابي راه حل وضعيت موجود و مطلوب چقدر به يكديگر نزديك شده اند ؟

مدل تصميم گيري مبتني بر ائتلاف ابهام شكل دهي ائتلاف جستجو اطلاعات محدود است مديران محدوديت هاي زيادي دارند انجام يك جستجوي ساده استفاده از رويه هاي متعارف ايجاد راه حل برپا كردن بحث هاي جمعي و تغيير اهداف و مسائل شكل دهي عقايد مشترك تعيين اولويت مسائل اخذ حمايت اجتماعي براي تمركز بر مشكل و راه حل تضاد راه حل مديران داراي اهداف , عقايد , ارزشها و تجارب متفاوت هستند اولين راه حلي كه مورد پذيرش ائتلاف كنندگان است مدل تصميم گيري مبتني بر ائتلاف

به نظر هربرت سايمون، تصميم گيري جوهر اصلي مديريت است و حتي مي توان مديريت را مترادف با آن دانست. وي نظريه تصميم گيري خود را تحت عنوان «مدير به عنوان تصميم گيرنده» ارائه نمود.

راسل ایکاف مي گويد در تصميم گيري بين حل مشکل (((solving)، رفع مشکل (((Resolving)، دفع مشکل (Dissolving) )) و جذب يا هضم مشکل (((Absolving) تفاوت وجود دارد. 

الگوي عقلايي تصميم گيري اصولاً بر اين مبنا استوار است که تصميم گيرنده در جستجوي به حداکثر رساندن رضايت به وسيله اتخاذ و اجراي تصميم است.

مراحل مهارت هاي کليدي لازم 1ـ احساس مشکل روشني انديشه مراحل الگوي عقلايي تصميم گيري است در زير نشان داده شده: مراحل                                       مهارت هاي کليدي لازم 1ـ احساس مشکل                       روشني انديشه 2ـ بيان و تحليل مشکل                   جمع آوري و دريافت اطلاعات 3ـ تعيين هدف ها و معيارها             دقت نظر 4ـ يافتن راه حل ها و شقوق ممکن    خلاقيت 5ـ ارزيابي نتايج احتمالي                 قدرت پيش بيني و پيشگويي 6ـ گزينش بهترين راه حل ها            قضاوت و تصميم گيري

مدل های مختلفی برای پیش بینی اخذ تصمیم و تجزیه و تحلیل فعالیتهای مدیریتی وجود دارد ولی بطور کلی میتوان آنها را در چهار دسته تقسیم بندی کرد:مدل مطلوب مدلی است که اجزای اصلی مورد نظر در تجزیه و تحلیل و تصمیم گیری را داشته باشد و اگر چه درست همانند واقعیت نیست ولی با نشان دادن روابط بین اجزاء ، وسیله ای ساده و مناسب در اختیار گروه تحليل كننده و تصمیم گیرنده قرار دهد.

انواع مدل ها تصميم گيري: مدل های ترسیمی: دراین مدل ها روابط بین متغیرها بصورت نمودار و اشکال ترسیم می گردد مانند نمودار تجزیه و تحلیل نقطه سربه سر که در تصمیم گیری مربوط به تولید بسیار کاربرد دارد.

انواع مدل ها تصميم گيري: مدل های تجسمی (سه بعدی ): دراین مدل ها وضعیت فیزیکی موضوع در مقیاس معین مجسم می گردد مانند ماکت یک ساختمان یا یک کارخانه یا سالن استقرار اتومبیل.

انواع مدل ها تصميم گيري: مدل های ریاضی: مدل های ریاضی روابط ریاضی بین متغیرها را نشان میدهند مانند فرمول تعیین تعداد کالا در نقطه سربه سر نوعی مدل ریاضی به شمار می آید.

انواع مدل ها تصميم گيري: مدل های کلامی: در مدل های کلامی ؛مدل بصورت نوشتار و در قالب عبارت وجملات بیان و تشریح می شود.

طبقه بندی تصمیم گيريها: طبقه بندی تصمیم ها از نظر میزان اطمینان به نتایج حاصل از شقوق مختلف اخذ تصمیم در سه گروه قرار می گیرد:

تصمیم گیری تحت شرایط اطمینان کامل: زمانی که تصمیم گیرنده با اطمینان کامل می داند که نتیجه یا نتایج حاصل از هر شق ممکن چیست و در چه شرایطی اتفاق خواهد افتاد. از نظر تصمیم گیری در شرایط اطمینان کامل قرار دارد.

تصمیم گیری در شرایط ریسک:  وقتی تصمیم گیرنده با اطمینان کامل نمی داند که نتایج حاصل از هر شق چیست ولی احتمال وقوع آنها را میداند در تحت شرایط ریسک و با مخاطره تصمیم میگیرد.

تصمیم گیری در شرایط عدم اطمینان: هنگامی که تصمیم گیرنده احتمال وقوع نتایج حاصل از شقوق ممکن را نمی داند؛ او در شرایط عدم اطمینان تصمیم گیری می کند.

طبقه بندی تصمیم گيريها براساس مراحل: راه دیگر برای طبقه بندی تصمیم گیری براساس مراحلی است که در تصمیم گیری ملاک عمل هستند که به دو دسته تقسیم می شوند:

1-تصمیم های تک مرحله ای یا ایستا: تصمیم های یکباره هستند که در آنها فقط به نتایج یک مرحله توجه می شود. درتصمیم های تک مرحله ای؛ تصمیم گیرنده مراحل بعدی و نتایج حاصل ازآنها را در نظر ندارد و قصد ش اخذ تصیم در مورد یک مسئله است که آن را ثابت فرض کرده است.

2- تصمیم های چند مرحله ای و دنباله دار: نظر تصمیم گیرنده معطوف به مراحل بعدی و نتایج ناشی از تصمیم اخذ شده است. در این گونه تصمیم ها هدف آن نیست که فقط در یک مرحله نتیجه خوبی حاصل شود بلكه نظر آن است که یک سلسله انتخاب ها طوری انجام مي گیرند که نتیجه کلی خوبی از مجموع آنها بدست مي آید. تصمیم های چند مرحله ای در واقع مجموعه ای از تصمیم ها هستند که ارتباط آنها با هم در نظر گرفته شده و اثرات هر تصمیم به تصمیم بعدی مورد توجه است. روش تصمیم گیری ماتریس یک تصمیم گیری تک مرحله ای است و روش درخت تصمیم گیری یک تصمیم گیری چند مرحله ای می باشد.

روش درخت تصميم گيري در آنالیز تصمیم، یک درخت تصمیم به عنوان ابزاری برای به تصویر کشیدن و آنالیز تصمیم، در جایی که مقادیر مورد انتظار از رقابت‌ها متناوباً محاسبه می‌شود، استفاده می‌گردد. یک درخت تصمیم دارای سه نوع گره‌است: ۱-گره تصمیم: به طور معمول با مربع نشان داده می‌شود. ۲-گره تصادفی: با دایره مشخص می‌شود. ۳-گره پایانی: با مثلث مشخص می‌شود.

روش دلفي در فرآيند تصميم گيري دلفي يكي از تكنيكهاي تصميم گيري در مديريت در شرايط و اوضاع و احوالي است كه دائماُ در حال دگرگوني باشد ، به عبارت ديگر دلفي دانش و اطلاعاتي است كه مي تواند مديريت سازمان را در اتخاذ تصميم صحيح و درست درباره موضوعي كه اطلاعات اندكي درباره آن وجود دارد ياري نمايد .

 نتیجه در مباحث ذکر شده شیوه ها و روش هایی از تصمیم گیری مورد بحث قرار گرفت که به شیوه های جامع عقلایی مطرح هستند. در این شیوه ها؛ هدف یافتن بهترین راه حل از میان طرق ممکن است. همچنین هدف و مشکلات روشن و واضح ؛ قابل بیان اند و اطلاعات مورد نیاز قابل جمع آوری و دردسترس تصمیم گیرنده هستند که به وسیله آنها به شکل منطقی میتواند راه حل مطلوب را انتخاب کند. ولی در د نیا واقعی با توجه به محدویت های زمان ؛ مالی و نبود اطلاعات کافی و قابل اطمینان نمی توان به این ساده گی بهترین راه حل ممکن را ا نتخاب نمود و مدیر ناچار با کمک تجربیات ؛ قضاوت های ذهنی ؛ مقایسه های محدود و تغییرات تدریجی در تصمیم های قبلی و با اطلاعاتی که در دسترس دارد تصمیم می گیرد و اگر چه شاید تصمیم هایش بهترین نباشد ولی در محدوده امکانات قابل قبول و رضایت بخش به شمار  می آید. بنابر این نباید خود را به شیوه های جامع – عقلایی محدود کنیم و این مطلب نیز باعث رد این روش ها نمی شود یا اینکه تصمیم گیری نباید تابع قاعده و یک شیوه منطقی و منظم نباشد بلکه هدف ارائه شیوه های دیگری است که با واقعیات محیط و شرایط واقعی سازمان و مدیران مطابقت بیشتری دارد و بهتر می تواند پاسخگوی نیاز مدیران باشند.

منابع تصمیم گیری مناسب در 30 دقیقه نوشته : جین اسمیت تصمیم گیری مناسب در 30 دقیقه نوشته : جین اسمیت تفكر ارزشي راهي به سوي تصميم گيري خلاق نویسنده: پرفسور رالف ال. کینی مترجم: وحید وحیدی مطلق 53 اصل تصميم گيري نويسنده: روبرت گانتر مترجم: محمدرضا شعبانعلي تصمیم گیری به منظور واکنش به بحران نويسنده: ارنست تي لانت مترجم: علی مهری تصمیم گیری در شرایط عدم قطعیت عمیق نويسنده: لوئیس کارول تصمیم گیری نويسنده: دكتر حميد رضايي فر شبيه سازي؛ کمک به مديران براي تصميم گيري نويسنده: اسمعيل کندري اينترنت (ويكي پديا)

استاد: جناب آقاي سید میثم میرحیدری گرد آورنده: فریبا عبدلی – ندا شفیعی – الهه اسکندری – الهه تیموری – فریبا ترکاشوند رشته تحصيلي: کارشناسی حرفه ای حسابداری-حسابداری مالی درس مهارتهای مسـأله یابی و تصمیم گیری بهار 1394