فصل سوم دستگاه بینایی دانشگاه پیام نور سامرند صالحی NOTE: To change the image on this slide, select the picture and delete it. Then click the Pictures icon in the placeholder to insert your own image. سامرند صالحی

سه قسمت مهم دستگاه بینایی چشم که گیرنده نور است و پیام های بینایی در آن شکل می گیرد راه های بینایی که این پیام را به سوی مغز هداست می کنند مراکز بینایی که مسئول تعبیر و تفسیر این پیام ها هستند

اهمیت چشم چشم عضو پیچیده است و مهمترین منبع اطلاعاتی حسی است. 70% از دریافت های احساسی در بدن، در چشم تجمع یافته اند. لذا حفاظت از آن الزامی است 1- چشم در حفره استخوانی در جمجمه قرار دارد 2- در گرداگرد چشم بافت چربی زخیمی وجود دارد. 3- پلک ها- از خشک شدن چشم جلوگیری می کنند مانع ورود گرد و غبار می شوند دریافت میزان نور را تنظیم می کنند چشم ها را تمیز نگه می دارند 4- اهمیت اشک

ماهیت نور هر یک از اندام های حسی پاسخ خود را در مقابل نوعی محرک فیزیکی آشکار می کنند. چشایی و بویایی: محرک شیمیایی لامسه: محرک مکانیکی شنوایی: به نواسانات مولوکول های هوا محرک فیزیکی بینایی: تشعشع الکترو مغناطیسی

ماهیت نور در سال 1704 اسحاق نیوتن چنین نظر داد که نور یا هر شکل دیگری از امواج الکترومغناطیسی مثل جریان از ذرات که در خط مستقیم حرک می کنند، عمل می کند. امروزه هر یک از این ذرات را کوانتوم نام نهاده اند. یک کوانتوم نور نیز فوتون نام دارد . بنابراین شدت نور نیز به تعداد فوتون ها بستگی دارد. نور--------------ذرات-----------کوانتوم---------فوتون

طول موج اگر تغییرات الکترومغناطیسی اطراف جریانی از فوتون ها را در نظر بگیریم، می توان نور را به صورت پدیده ای موجی تلقی کرد. فاصلی بین نوک امواج فوتون ها طول موج نامیده می شود هرچه تعداد نوسانات بیشتر باشد یک موج نور فاصله کمتری را طی می کند. در این صورت این موج از نوع امواج کوتاه است. طول موج های بسیار کوتاه و یا بسیار بلند قابل مشاهده نیستند. امواجی که قابل مشاهده هستند امواجی از 380 تا حدود 760 نانومتر است. از نظر ادراکی، طول موج تعیین کننده رنگ اشیااست.

طول موج

ارتفاع موج دامنه یا ارتفاع موج نیز از دیگر ویژگی های موج نور است با افزایش درخشندگی ارتفاع موج نیز افزایش میابد اما طول موج تغیری نمی کند. دو خصوصیت مهم امواج نور عبارتند از : 1- طول موج – رنگ 2- ارتفاع موج – درخشندگی جزء اول هر ویژگی یک خصوصیت فیزیکی و جزء دوم یک جریان روانشناختی(ادراک) است.

ساختمان چشم

اجزای اصلی چشم 1- صلبیه 2- قرنیه 3- زلالیه 4- عنبیه 5- مردمک 6-عدسی 7- زجاجیه 8- مشیمیه 9-شبکیه

صلبیه صلبیه یا sclera لایه‌ای محکم و سفید رنگی است که تقریباً چهارپنجم مساحت کره  چشم  را می‌پوشاند. این لایه قطری بین ۱ تا ۲ میلی‌متر دارد و سفیدی چشم انسان را تشکیل می‌دهد بافت محکم صلبیه فشار داخل چشم را نگاه می‌دارد و چشم را از ضربات احتمالی حفظ می‌کند.

قرنیه در اطراف چشم صلبیه قرار دارد که غشایی سفید رنگ است اما در جلو چشم این غشا تبدیل به غشایی شفاف بی رنگ بنام قرنیه می شود. قرنیه نور را به راحتی از خود عبور می دهد قرنیه عدسی ثابت و ساده ای است ک نخستین مجرای ورود و تمرکز نور است

زلالیه از انجا که جریان خون در عبور نور از قرنیه مشکل ایجاد می کند قرنیه اکسیژن و مواد مغذی لازم خود را به گونه ای دیگر تامین می کند. این مایع در پشت قرنیه جمع شده است. از آنجا که این مایع بی رنگ است و هیچ مانعی در راه عبور نور ایجاد نمی کند آن را مایع زلالیه نامیده اند.

عنبیه غشای مشکی یا رنگی که گرداگرد روزنه چشم را گرفته است عنبیه نام دارد. وظیفه عنبیه کنترل مقدار نور ورودی به چشم است عنبیه بخش جلویی پرده عضلانی عروقی و دنباله مشیمیه است که به طور عمودی در جلوی عدسی قرار می‌گیرد. 

مرمک مردمک سوراخی است که در وسط عنبیه چشم قرار دارد. مردمک ورودی مسیر نور به داخل چشم است. در بسیاری از جانوران (حتی تعداد کمی از ماهی‌ها) اندازه مردمک توسط ماهیچه‌های موجود در عنبیه با توجه به شدت نور تنگ و گشاد می‌شود (زمانی که نور زیاد باشد تنگ و زمانی که نور کم باشد گشاد می‌شود). اندازه مردمک علاوه بر میزان نور تحت تاثیر رویدادهای دیگری است که بر دستگاه عصبی خودمختار اثر می گذارند. هیجان،ترس، و تمایلات جنسی اندازه مردمک را تحت تاثیر می گذراد.

عدسی عدسی جزئی شفاف از ساختار چشم است که همراه با قرنیه، پرتوهای نور را شکسته و آن‌ها را بر روی شبکیه متمرکز می‌کند. پیرچشمی:به علت افزایش سن، عدسی چشم سفت شده و انعطاف خود را از دست می‌دهد. به همین از قدرت تطابق آن کاسته می‌شود. آب مروارید: با افزایش سن ممکن است عدسی کدر شود و به تدریج بینایی کم شود. آستیگماتیسم:به علت صاف نبودن سطح عدسی یا قرنیه، پرتوهای نور به طور نامنظم به یکدیگر می‌رسند و روی یک نقطه شبکیه متمرکز نمی‌شوند و تصویر واضحی به وجود نمی‌آورند.

زجاجیه در حالی که مایع زلالیه در جلوی عدسی واقع شده است مایع زجاجی بین عدسی و شبکیه قرار دارد. زجاجیه مایع زله مانند و شفاهی است که کرده چشم را حفظ می کند. علی رغم شفافیت این مایع، دانه های ریزی در داخل آن دیده می شود.

مشیمیه بین صلبیه که بیرونی ترین لایه چشم است و شبکیه که در درونی ترین لایه چشم است، لایه ای قرار دارد مشیمیه نامیده می شود. این لایه تیره رنگ و کار آن جذب نوری است که جذب گیرنده های نوری شبکیه نشده است و اجازه نمی دهد این نور به سایر قسمت های شبکیه منعکس شود. در حیوانات شبانه ای مثل گربه بجای این پرده تیره، پرده ای وجود دارد که نور را منعکس می کند.

شبکیه تصویر اشیاء در نهایت روی این پرده عصبی می افتد. شبکیه، لایه حساس به نور را تشکیل می‌دهد و با تبدیل جریان الکترومغناطیسی نور به پیام عصبی و انتقال آن از طریق عصب بینایی به لب پس‌سری، به مغز توانایی دیدن را می‌دهد. گفتم که چشم پنجره ای به دنیای بیرون است. اما چشم پنجره ای به دنیای درون نیز هست.

گیرنده های نوری نور پس از گذشتن از قرنیه ، زلالیه، عدسی و زجاجیه، از چند لایه شبکیه می گذرد تا در نهایت به لایه ای می رسد که گیرنده های نور در ان قرار دارد. 1- یاخته های مخروطی : یاخته های بلند،نازک و استواه ای شکل- ادراک نور در روشنایی اندک محدود به دید سیاه و سفید 2- یاخته های میله ای: یاخته های کوتاه تر و پهنتر- ادراک نور درروشنایی-ادراک رنگ 3- یاخته های دوقطبی 4- یاخته های گانگلیون یا گرهی +یاخته های افقی و یاخته های آماکرین: الف- هماهنگی و ارتباط ب: انسجام علائم بیماری

+ برخی موجودات هم دید در شب دارند هم دید در روز: انسان،میمون،موش گیرنده های نوری نظریه شبکیه دوگانه: ماکس شولتز 1- دو دستگاه بینایی جداگانه وجود دارد یکی برای دید در نور کم که این وابسته به میله هاست: جغد و دیگری دید در روشنایی (روز) که به مخروطه ها وابسته است: موش خرما و کبوتر + برخی موجودات هم دید در شب دارند هم دید در روز: انسان،میمون،موش

گیرنده های نوری

لکه زرد لکه زرد بخشی از شبکیه است که نسبت به سایر نقاط شبکه فرورفته است. این مهمترین بخش شبکیه درست رو به روی بخش مرکزی مردمک قرار دارد.  در بخش مرکزی لکه زرد فقط یاخته های مخروطی وجود دارد و خبری از یاخته های میله ای نیست. این بخش که در انتهای چشم و در راستای مردمک  قرار دارد، در دقت و تیزبینی چشم نقش دارد

رنگدانه هر ماده ای که نور را جذب کند رنگدانه نام دارد. در مخروطه ها و میله ها رنگدانه های بینایی جای گرفته اند در این یاخته ها، رنگدانه به صورت لایه های در انتهای گیرنده های نوری روی هم قرار گرفته است. در نهایت این گیرنده های نور، یاخته های عصبی متصل به آنها را تحریک می کنند و این تحریک به سوی مغز روان می شود.

عصب بینایی و نقطه کور نقطه کور قسمتی از شبکیه چشم است که عصب بینایی (و همچنین مویرگهای خونی)از آن خارج می‌شود و به سمت لوب پس‌سری مغز هدایت می‌شود. نقطه فاقد سلول گیرنده نور است، و به همین دلیل بینایی ندارد. بنابرین، درصورتی که تصویر یا بخشی از آن بر روی این نقطه از شبکیه تشکیل شود، هیچ‌گونه پیام عصبی به قشر مخ فرستاده نمی‌شود و آن بخش در تصویری که فرد می‌بیند نخواهد بود. آکسون های حدود یک و نیم میلیون یاخته گرهی شبکیه در نقطه ای جمع می شوند و دسته ای را تشکیل می دهند که عصب بینایی نام دارد.

راه های عصبی

تشخیص دهید