دوره‌های مشترک تحصیلی برگزاری یک دوره آموزشی دانشگاهی در مقطع تحصیلی خاص (کارشناسی، کارشناسی ارشد، دکتری) با دانشگاه دیگری در یک کشور یا با دانشگاههای دیگر کشورهای جهان را دوره مشترک تحصیلی می‌نامند.
دوره‌های مشترک تحصیلی می‌توانند در سطح یک کشور برگزار شود (دانشجویان دانشکده‌های پزشکی شهرهای کوچک‌تر دوره‌های تکمیلی را در دانشگاههای بزرگ سپری می‌کردند) که البته در حال حاضر بدلیل گسترش و توسته امکانات آموزش عالی در داخل کشور کمتر اجرا می‌شود. دوره‌های مشترک با دانشگاههای خارج از کشور از سال‌های اولیه تأسیس موسسات آموزش عالی وجود داشت. به‌‌طور نمونه عباس میرزا اولین بار تعدادی دانشجوی بورسیه را جهت تحصیلات به فرنگ اعزام داشت در سال ۱۸۱۱ ایران نخستین دانشجوی خود را به خارج از کشور برای تکمیل تحصیلات اعزام داشت. این رقم در سال ۱۹۳۰ میلادی به تعداد ۱۵۰۰ دانشجو رسید.
در حال حاضر در مقاطع تحصیلی مختلف و علی‌الخصوص دوره‌های تحصیلات تکمیلی (ارشد و دکتری) برنامه دوره‌های مشترک تحت عناوین متفاوت اجرا می‌شود. و تقریباً کلیه دانشگاههای بزرگ کشور این دوره‌ها را برگزار می‌کنند:
هدف از برگزاری دوره‌های مشترک: گسترش و ارتقاي كيفي دوره‌‌هاي تحصیلات تکمیلی استفاده بهينه از امكانات علمي و پژوهشي داخل و خارج كشور تقويت فرهنگ پژوهش در دانشگاهها و مراكز پژوهشي استفاده مطلوب از تفاهم‌‌نامه‌‌ها و قراردادهاي بين‌المللي تقويت فرهنگ تعاون و همكاري در دانشگاهها و موسسه‌‌هاي آموزش عالي و پژوهشي
قابل ذکر است که بیشتر دانشگاهها ترجیح می‌دهند دوره‌های مشترک را در مقطع دکتری اجرا نمایند اما برخی از دانشگاهها از جمله دانشگاه تهران در دروه‌های کارشناسی ارشد نیز دوره مشترک برگزار می‌نماید. دوره‌های مشترک یا به فرانسه Cotutelle یا انگلیسی Joint degree و یا Dual Degree نامیده می‌شود.
Cotutelle کوتوتل برنامه‌ای است که تبادل دانشجویان دوره دکتری را تسهیل می‌کند و به توسعه همکاری علمی میان گروه‌های پژوهشگر در فرانسه و خارج از آن کشور کمک می‌کند. دانشجوی دوره دکتری باید تحقیقات خود را به صورت مشترک در دو کشور انجام دهد و این موضوع بر اساس قراردادی که بین دو دانشگاه امضا می‌شود صورت می‌گیرد. در این برنامه خاص دانشگاه تهران سالیان حدود 10 قرارداد کوتوتل را امضا می‌کند و دانشجویان برای دکتری مشترک به دانشگاههای کشور فرانسه اعزام می‌شوند. قابل ذکر است که بخش فرهنگی سفارت فرانسه دارای سهمیه برای کلیه دانشگاههای ایرانی که در این برنامه شرکت می‌کند دارد و کمک هزینه به دانشجویان مورد نظر ارائه میدهد.
Joint degree مدرک مشترکی است که در آن دو دانشگاه یک مدرک با لوگو و امضای ریاست دو دانشگاه به دانشجو ارائه میدهد و دانشجو یک بار در ایران و یک بار در کشور خارجی از پایان‌نامه خود به که به زبان‌های فارسی و انگلیسی یا زبان آن کشور نوشته است دفاع می‌کند. مطابق مقررات وزارت علوم در این صورت دانشجو باید حداقل 11 ماه در کشور خارجی اقامت داشته و در دانشگاه مورد نظر ثبت نام کرده باشد و همچنین مجوزهای لازم را از دفتر گسترش آموزش عالی وزارت علوم قبلا کسب کرده باشد.
Dual Degree به مدرک دوگانه گفته می‌شود یعنی یک باردانشگاه ایرانی و یک بار در دانشگاه خارجی دفاع می‌کند و پایان‌نامه به زبان‌های فارسی و انگلیسی نوشته می‌شود و یک مدرک از دانشگاه داخلی و یک مدرک یا گواهی از دانشگاه خارجی می‌گیرد. تفاوت آن با Joint degree عدم نیاز به کسب مجوز از وزارت علوم است.
نکته مهم اینکه برای اجرای دوره‌های مشترک در هر دانشگاه داخلی باید به آئین‌نامه مربوطه که توسط وزارت علوم تحقیقات و فناوری تدوین شده است توجه داشت و مجوزهای لازم را دریافت کرد. اگر چه هر دانشگاه بنا به نیازها و ضرورت‌های آموزشی خود آئین‌نامه مستقلی را نوشته و اجرا می‌نماید . دوره‌های مشترکی که شاید برای دانشگاه جامع علمی کاربردی به لحاظ نوع آموزش تخصص محور آن مناسب باشد در کشورهای اروپایی که عنوان کالج در انگلیسی - هوخشوله Technische Hochschule در فرانسه école technique نامیده می‌شوند، هستند. ارتباط با این مراکز به لحاظ اجرای دوره‌های عملی – حرفه‌ای زمینه تبادل تجارب و دانشجو و استاد را فراهم می‌آورد و می‌توان ازطریق عقد تفاهم‌نامه برای اعزام دانشجو و استاد بصورت مشترک اقدام نمود.
مدارک تحصیلی که از دانشگاههای خارجی کسب می‌گردد باید توسط وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ارزشیابی گردد در این خصوص اداره امور دانشآموختگان نحوه ارزشیابی را اعلام نموده است: دارا بودن مجوز ایجاد دوره از سوی دفتر گسترش آموزش عالی و رعایت ضوابط اعلام‌شده توسط آن دفتر. ۲. رعایت تمام ضوابط و مقررات این اداره کل دانشآموختگان، قابل‌مشاهده بر روی سایت این اداره به آدرس: http://grad.saorg.ir/Credential-Evaluation-Book 3.قرارداشتن نام دانشگاه خارجی در لیست اسامی دانشگاههای مورد تأیید اداره کل دانشآموختگان (به مقطع و رشته مورد تأیید دانشگاه مورد نظر نیز توجه شود). ۴. تأیید مدرک نهائی توسط دانشگاه طرف ایرانی یا دانشگاه ثالثی که با موافقت شورای گسترش به عنوان ناظر تعیین می‌شود. برای هر یک از دانشآموختگان باید مستقلاً و با امضای ریاست یا معاون آموزشی یکی از دانشگاههای فوق‌‌الذکر بوده و ممهور به مهر آن دانشگاه باشد. بدیهی است در مورد دوره‌‌هایی که مدرک به صورت مشترک توسط هر دو دانشگاه داخلی و خارجی صادر می‌شود، به دلیل صدور مدرک توسط دانشگاه داخلی و عدم ارزشیابی مدرک خارجی، تأمین این بند موضوعیت ندارد.
دانشگاه تهران دوره‌های متعدد مشترکی با دانشگاههای خارجی برگزار می‌کند و تعدادی از آنها که بصورت جذب دانشجو از طریق وزارت علوم تحقیقات و فناوری صورت می‌گیرد. با دانشگاه ENSAM فرانسه، کارلسروهه آلمان و ایندیانا پردوی آمریکاست. علاوه‌بر‌آن هر سال قریب به 20 دانشجوی دوره دکتری از برنامه دکتری مشترک استفاده می‌نمایند و با ارائه پروپوزال خود به یک دانشگاه خارجی و جلب موافقت یک استاد خارجی برای راهنمایی پایان‌نامه مشترک و نظر موافق دانشگاه مورد نظر قراردادی به نام ایشان و به امضای معاونین آموزشی و روسای دو دانشگاه تنظیم می‌شود . بسیاری از رایزنی‌های علمی سفارتخانه‌های خارجی د رایران بورس‌های تحصیلی به دانشجویان ارائه می‌دهند که بورس آن دولت نام دارد و اغلب ایشان برای دوره‌های مشترک سهیمه‌هایی درنظر می‌گیرند که به دانشجویان واجد‌الشرایط ارائه می‌نمایند. ضوابط ارائه بورس توسط ایشان تعیین می‌گردد و اما کسب پذیرش یکی از اولین شرایط احراز بورس تحصیلی است .
در حال حاضر بسیاری از دانشگاههای کشور با دانشگاههای خارجی قراردادهایی برای ایجاد دوره‌های مشترک امضا نموده‌اند و برای ارتقا سطح علمی و کیفی آموزشی خود و همچنین ارائه تجارب آموزشی به دیگر دانشگاههای دنیا در این برنامه مشارکت دارند. مانند: دانشگاه صنعتی امیرکبیر با دانشگاههای اتریش و آلمان، دانشگاه علامه طباطبایی با دانشگاههای زبانشناسی مسکو و غیره. دوره‌های مشترک آزاد نیز در برخی دانشگاهها برگزار می‌شود در این ارتباط دانشکده مدیریت دانشگاه تهران با همکاری دانشگاههای فرانسه برای سازمان‌ها و نهادهای دولتی و خصوص کلاس‌های مدیریت بصورت مشترک برگزار می‌نماید یا موسسه آموزش عالی بهار با دانشگاه الگرو پرتغال دوره مشترک مدیریت برگزار می‌نماید و در این ارتباط دانشجو پذیرش می‌نماید.
در پایان برای اطلاع بیشتر نمونه‌ای از برگزاری دوره مشترک میان دانشگاه تهران که به نام یک نفر از دانشجویان دوره دکتری به امضا رسیده است، آورده می‌شود در آن مقررات و شرایط دو دانشگاه برای دوره مشترک آورده شده است و به جزئیات برگزاری آن اشاره شده است: