INVESTIMET E DREJTPERDREJTA TE HUAJA 4 INVESTIMET E DREJTPERDREJTA TE HUAJA

Rast studimi - Starbucks Strategjia e Starbucks-it Coffee house setting, blended coffees Sherbim superior i konsumator-it Kujdes ne punesim, tranjimdhe kompenzim Motivimi i te punesuarve Strategjite ne vendet specifike Britani Japoni Tailand Kore

Çka paraqesin investimet e drejtperdrejta të huaja? Kompanitë bashkohen me një kompani tjetër në një vend tjetër Kompania themelon ‘Greenfield’ në një vend tjetër Kompania themelon degën e vet në një vend tjetër Si rezultat i kësaj investitori: Ka kontrol në veprimtarinë e firmës Ka ndikim në sjelljen e vendimeve menaxheriale të firmës

FDI – flukset përballë stoqeve FDI ndodhën kur një kompani investon drejtpërsëdrejti në prodhim ose plason një prodhim në një vend të huaj Fluksi i FDI gjatë një periudhe kohore (një vit) Stoku: Vlera e përgjithshme e akumuluar e pasurive të huaj në një periudhë të caktuar kohore FDI nuk është investim nga individët, firmat ose organeve publike në instrumentet e huaja financiare

Pse FDI janë të rëndesishme ? Firmat dëshirojnë të jenë prezent në tregun e huaj Firmat dëshirojnë të kenë kontroll mbi rritjen e këtyre tregjeve të huaja Të fitojnë të parët avantazhet T`i shmangin konkurentët T`i determinojnë lokacionet, marketingun dhe vendimet tjera strategjike lidhur me interesat e firmës

Trendet e FDI Flukset dhe stoku u rritën 20 vitet e fundit Përkundër reduktimit të barierave tregtare, FDI janë rritur shumë më shpejtë se sa tregu botëror sepse: Rreziku nga presioni protekcionist FDI është shikuar një formë e mashtrimit të barierave tregtare Ndryshimet dramatike politike dhe ekonomike në shumë pjesë të botës Globalizimi i ekonomisë botërore ka rritur vizionin e firmave të cilët tani shohin botën si treg i tyre

Flukset dalese te IDH, 1982-2002 Fig 6.1

Growth in world exports Fig 6.2 World GDP and FDI 1990-2001 (index = 100 in 1990)

Flukset e IDH sipas rajoneve Fig: 6.3

Flukset hyrese te IDH Fig: 6.4 As a percentage of gross fixed capital formation, 2000

Flukset dalese te IDH ne vendet e selektuara, 1998-2001 Fig: 6.5

Format e IDH-ve: Greenfield ne krahasim me blerjen e kompanive Bashkimi dhe blerja: Zbatim me i shpejte Kompanit e hauja kane strategji te dobishme dhe te vlefshme Besojne se ato do te munden ta rrisin efikasitatin në kompanin e blere. Me te perhapura ne shtetet e zhvilluara Operimi i Green field: Shumica në vendet në zhvillim

Trendet e FDI: 2001-2002 Vlera e FDI është rritur shumë shpejte gati 60 perqind në 2001-2002 Ngadalsim ne ekonomin boterore Pasiguria gjeopolitike që nga 11 Shtator 2001 Shpërthimi i fluskave te burses në SHBA

Llojet e IDH-ve HORIZONTALE: firma kryen te njejten veprimtari jashta vendit sikurse edhe ne vend VERTIKALE: - merr inputet per prodhimin e vet - shet autputet e firmes investuese

IDH HORIZONTALE Kosto e transportit Tregu i pa perkryer (tarifat, kuotat…) Veshtersia ne mbrojtjen e teknologjise

IDEOLOGJIA POLITIKE E FDI 1. QASJA RADIKALE - eksploatim 2. QASJA E TREGUT TE LIRE - rritja e efikasitetit ne shfrytezimin e resursevene ekonomine boterore 3. NACIONALIZMI PRAGMATIK – interesi (shfrytezimi) dhe shpenzimet

PËRFITIMET NGA FDI VENDI MIKPRITES: 1 – Efekti i shpërndarjes së resurseve 2 – Efekti i punësimit 3 – Efekti në bilancin e pagesave 4 – Efekti i konkurencës dhe rritjes ekonomike

Efekti i shpërndarjes së resurseve VENDI MIKPRITES: Hyrja e kapitalit nismëtar (fillestar) Transferi i teknologjisë Perfitimi i aftësive menaxheriale

Efekti i punësimit VENDI MIKPRITES: Efekte direkte të punësimit Efekte indirekte të punësimit (furnizues, konsumues)

BILANCI I PAGESAVE BP: AKTIVI PASIVI - llogaria rrjedhese - llogaria kapitale - te hyrat nga investimet

Efekti i bilancit te pagesave VENDI MIKPRITES: KMN formon degë ( te hyrat e kapitalit) FDI zëvendëson importin e vendit KMN dega për eksporton mallra dhe sherbime

Efekti i konkurences dhe rritjes ekonomike Smadhimi i konkurences- perfitim i konsumatoreve (rritrja e fuqise blerese) Zvoglimi i cmimeve Smadhimi i tregtise nderkombetare

Anet negative te FDI ne vendin mikprites Efektet negative te konkurences ne vendin mikprites (firmat evogla vendase falimentojne) Efektet negative ne Bilancin e pagesave Humbja e sovranitetit dhe autonomise kombetare

Efektet negative ne konkurence - firmat evogla vendase falimentojne - Monopolizimi i tregut Efektet negative ne BN -Kalimi i kapitalit (fitimit) nga dega ne qender -Importi i inputeve nga vendet e huaja Humbja e sovranitetit dhe autonomise kombetare

Tre forma të FDI FDI horizontalë – ështe kur një kompani multinacionale deperton në një shtetë të huaj për të prodhuar të njejtin produkt. FDI konglomerat - kompanit investon jashte për te prodhuar produkte të cilat nuk prodhohen në shtetin amë FDI vertikale – kur nje kompani investon jashtë me qëllim që të merr lëndën e parë dhe ta sjellë në vendin amë

Pengesa e shitjes të ‘know- how’ Reziku i dhënjes të know-how konkurtences Licencimi sjell kontroll të vogël mbi kompanit e huaja Pengesa e shitjes të ‘know- how’ Know-how nuk eshte e deshiruar të pranon licencimin

FDI pse dhe kurr? Kostot e transportit janë të larta Iperfeksionizmi i tregut (Teoria e internacionalizimit) Pengesa e qarkullimit te lire te produkteve midis shteteve Pengesa e shitjeve te know how Ndjek konkurencen Cikli jetesor I produktit nuk e sqaron kur eshte e duhur te investohet jashte Avantazhet e lokacionit (resurset natyrale)

Korniza e vendosjes Te ulta Jo Te larta Horizontal FDI Po Yes Sa shtrejte jane kostot e transportit dhe tarifat? Export Jo Te larta Horizontal FDI A eshte know-how e deshiruar per licencim? Po Yes Horizontal FDI A duhet kontroll te madhe per operimet jashte vendit? Jo Jo Horizontal FDI A mundet know –hot te jete I mbrojture nga licencimi jashte? Po Ateher licence