المپیاد علمی دانشجویان پزشکی یکی از حیطه ها: تفکر علمی در علوم پایه scientific thinking اولین مرحله از آزمون انفرادی طراحی یک نقشه مفهومی بر اساس متون ارائه شده است. بعداً قرار است از این نقشه مفهومی یک طرح تحقیقاتی استخراج شود.

تفکر علمی در علوم پایه گروهی انفرادی

Olympiad Text Concept map Research map project

Agenda What is concept map? What is concept? Concept map elements Types of concept maps How to draw a concept map?

Concept Map

Concept Formation Visualization Relationship definition Concept Map Abstraction Analogy Visualization Relationship definition Concept Formation

Concept mapping is a technique for visualizing the relationships among different concepts. Concept map is a diagram showing the relationships among concepts. The technique of concept mapping was developed by Joseph D. Novak and his research team at Cornell University in the 1970s as a means of representing the emerging science knowledge of students.

It has subsequently been used as a tool to increase meaningful learning in the sciences and other subjects as well as to represent the expert knowledge of individuals and teams in education, government and business.

نقشه مفهومي چيست؟ نقشه‌مفهومي ابزاري براي نمايش اطلاعات در قالب مجموعه اي از نمودارها و اشکال متصل به هم است كه ارتباط منطقي بين مفاهيم به روشني در آنها قابل مشاهده بوده و به نوعي بازنمايي تجسمي روابط معني‌دار بين مفاهيم است. نقشه مفهومي مي تواند دانش ما نسبت به چيزي را به شکل موجز و تصويري ارائه نمايد. نقشه مفهومي ساختارِ روانشناختيِ دانسته هاي ما در مغز را بازنمايي مي کند

Assimilation theory Concept maps have their origin in the learning movement called constructivism. In particular, constructivists hold that learners actively construct knowledge. Novak's work is based on the cognitive theories of David Ausubel (assimilation theory), who stressed the importance of prior knowledge in being able to learn new concepts. "The most important single factor influencing learning is what the learner already knows. Ascertain this and teach accordingly."

What is concept? Concepts are categories that have certain features in common. The fact that they are different colors and sizes and have different orientations is irrelevant. Color, size, and orientation are not defining features of the concept

مفهوم چيست؟ بازنمايي representation ذهني يا ايده اي است که توصيفي از ويژگي هاي مهم يک طبقه را در بر دارد. يكي از مهم ترين فرآيندها در نقشه مفهومي مقوله سازي يا مفهوم سازي است.

Concept Mental representation that describes features of a category Intension Versus Extension Generalization versus Discrimination

Functions of concepts Categorization Understanding Prediction Reasoning Communication

كار گروهي لطفا ميان مقولات زير مفهوم سازي کنيد. 2، 16، 456، 12458، 8

كار گروهي لطفا ميان کنترل قند خون بدن، تنظيم دماي بدن، فرار از درد مفهوم سازي کنيد.

لطفاً از مقولات زير يك مفهوم استخراج كنيد. دردقفسه سينه چربي بالا سابقه بستري در سي سي يو بالا رفتن قطعه ST در EKG بالا رفتن انزيمهاي قلبي

پژوهشگری که در حوزه‌ی خانواده‌درمانی فعالیت می‌کند، بر مبنای مشاهدات و مصاحبه‌ها به دنبالِ مفاهیم اصلیِ منشا اختلافات خانوادگی است. او از خلال داده‌های جمع‌آوری شده، مفاهیم را به این شکل دسته‌بندی کرد.این مفاهیم عبارتند از: استرس ناشی از مشکلات زندگی، رنجش ناشی از عدم تائید همسر، سوءتفاهم‌ها در مورد موضوعات مختلف، دخالت اطرافیان نزدیک، احساس اجحاف و عدم ارضای جنسی. پژوهشگر احساس کرد که این مفاهیم، مفاهیم نهایی نیستند، بنابراین از همکارش خواست که شش مفهوم فوق را طوری مقوله بندی کند

رنجش، سوءتفاهم،احساس اجحاف و عدم ارضای جنسی را ناشی از ارتباط ضعیف و ناکارآمدِ همسران دانست و آنها را ذیل مفهوم "ارتباط ضعیف" دسته‌بندی کرد. وی دو مفهومی دیگرِ استرس زندگی و دخالت اطرافیان را به عنوان راهکارهای نادرست در مقابله با مشکلات زندگی ارزیابی کرد و ذیل عنوان "ضعف راهکار" مقوله بندی نمود.

Structure of concept map

Node Link

Node +Link+ Node=Proposition اولين قاعده Node +Link+ Node=Proposition

Link Label No label

انواع پيوندها الف :فضايي/ارتباطی : ارتباط فيزيکي اجزا را نشان مي دهد؛ مثل توصيف آناتومي قلب که ارتباط فضايي و ارتباط دهليز ها و بطن ها را توضيح مي دهد. در اينجا مفهوم اصلي قلب است که قسمت هاي مختلف ساختمان آن با هم در ارتباط هستند. ب -زماني: تقدم و تاخر زماني دو پديده مرتبط را نسبت به هم توضيح مي دهد. مثل توضيح يک رفلکس عصبي که از نظر زماني محرک مقدم بر رفلکس يا بازتاب است. ج -علّي: روابط علي و معلولي بين مفاهيم را توضيح مي دهد. مثلا هورمون هاي جنسي علت ايجاد صفات ثانويه جنسي هستند.

كار گروهي براي هر كدام از انواع روابط ميان مفهومي بالا مثالي بزنيد.

ارتباط فضايي

Four major categories of concept maps

Spider": Organized by placing the central themeor unifying factor in the center of the map. Outwardly radiating sub-themes surround the center of the map.

Hierarchical": Presents information in a descending order of importance. The most important information is placed on the top. Distinguishing factors determine the placement of the information.

Flowchart/ Systems: Organizes information in a linear format. Input/output

Cyclic

كار گروهي براي هر كدام از انواع نقشه هاي مفهومي بالا مثالي بزنيد.

انواع نقشه مفهومي معنايي يا عنكبوتي يا اسپوكي: مفهوم اصلي در وسط نقشه قرار دارد و مفاهيم مرتبط به صورت شعاعهايي با آن در ارتباط هستند. الگوريتمي يا فلوچارتي: در اين نوع نقشه، مفاهيم کلي تر در بالاي نقشه و جزئي تر در پائين قرار مي گيرند. سيكليك يا چرخه اي: اين نوع نقشه ارتباط چند مفهوم را به صورت ديناميک نشان مي دهد و اينکه چگونه مفاهيم ارتباط تنگاتنگي با هم دارند.

نحوه طراحي نقشه مفهومي

Key concepts Focus questions Parking Model selection Link definition Expert skeleton

From text to concept mapping From concept map to text

From text to concept mapping Propositional analysis Lower level concepts Higher level concepts

ساختار نقشه مفهومي نقطه شروع از براي طراحي يک نقشه مفهومي، پرسش مرکزي يا کانوني است. نوع اين پرسش مي تواند نوع نقشه مفهومي را تعيين کند. سياهه اي از مفاهيم که مورد نظرمان هستند، تهيه مي کنيم. اين سياهه ي مفاهيم را يا با بارش افکار و يا با مراجعه به منابع مربتط به آن پرسش تهيه کنيم. راه مطمئن تر براي ساختن يک نقشه مفهومي استفاده از طرح اوليه خبرگان( Expert Skeleton) است. يعني مراجعه به يک نقشه مفهومي مرتبط که قبلاً توسط متخصصان آن رشته کشيده شده است.

کار گروهی لطفاً در مورد ریسک فاکتورهای بیماریهای قلبی عروقی یک نقشه مفهومی رسم کنید.

لطفا متن زير را بخوانيد و يك نقشه مفهومي رسم كنيد. "ادم به تجمع مايع در فضاهاي ميان بافتي گفته مي شود. در پاتوفيزيولوژي ادم چند عامل دخيل هستند. افزايش فشار هيدرواستاتيک در اثر انسداد وريدي يا احتباس آب و نمک به وجود مي آيد. افزايش فشار هيدرواستاتيک باعث خروج مايعات از داخل مويرگ ها به فضاهاي ميان بافتي مي شود. ترومبوفلبيت، انسداد کبدي و لباس هاي تنگ علل شايع انسداد وريدي هستند. نارسايي قلبي و نارسايي کليوي با احتباس آب و نمک سبب ادم مي شود. از دست دادن يا کاهش آلبومين پلاسما سبب کاهش فشار انکوتيک پلاسما مي شوند. اين کاهش سبب کشيده شدن مايع از مويرگ ها به داخل فضاهاي ميان بافتي مي شوند. بيماري کبدي يا سوءتغذيه طولاني مدت سبب کاهش فشار انکوتيک مي شوند. از دست رفتن پروتئين در بيماريهاي گلومرولي، خونريزي، سوختگي ديده مي شود. "

افزايش فشار هيدرواستاتيک احتباس آب و نمک ( مثل نارسايي قلبي يا کليوي) ادم کاهش فشار انکوتيک از دست دادن آلبومين پلاسما( مثل: بيماريهاي گلومرولي، خونريزي، سوختگي کاهش آلبومين پلاسما(مثل: بيماري کبدي يا سوءتغذيه) طولاني کشيده شدن مايع از مويرگ ها به داخل فضاهاي ميان بافتي افزايش فشار هيدرواستاتيک انسداد وريدي( مثل : مثل :ترومبوفلبيت، انسداد کبدي و لباس هاي تنگ) احتباس آب و نمک ( مثل نارسايي قلبي يا کليوي) خروج مايعات از داخل مويرگ ها به فضاهاي ميان بافتي

لطفا از نقشه زير يك متن تهيه كنيد. روباه جغد سمور موش خرگوش گياه

لطفا نقشه مفهومي براي متن زير تهيه نمائيد. " گياهان سبز مواد شيميايي براي غذاسازي را با فرآيند فتوسنتز تهيه مي کنند به همين دليل به آنها توليدکننده مي گوييم. به جانوراني که از گياهان يا جانوران تغذيه مي کنند، مصرف کننده مي گوييم. اجساد مرده گياهان و جانوران توسز تجزيه کنندگان مانند باکتريها و قارچها تجزيه مي شوند و مواد شيميايي حاصل که در خاک به صورت نمک ها و گياخاک قرار دارند، مورد مصرف مجدد گياهان براي توليد قرار مي گيرند. "

خاک نمک ها و گياخاک توليد کننده (گياهان) تجزيه کنندگان (باکتريها و قارچ ها) مصرف کننده (جانوران) خورده مي شوند مي ميرند تجزيه مصرف

دو نوع نقشه مفهومی بر اساس دو تئوری متفاوت فرستنده گیرنده پیام فرستنده پیام واسطه گیرنده

قدم اول پرسش مرکزي را مشخص کنيد. به اين ترتيب، هم بافت نقشه مفهومي مشخص مي شود و هم تا حد زيادي ساختار کلي نقشه مفهومي را روشن کند. اين که به دنبال يافتن روابط علت و معلولی هستيد يا در صدد طبقه بندي یا ... ؟

قدم دوم آيا در اين مورد طرح خبرگان وجود دارد يا خير؟ و اگر وجود دارد آيا شما مايل به استفاده از آن هستيد يا نه؟ این می‌تواند شامل نظریه‌هایی که در زمینه‌ی پرسش شما وجود دارد هم باشد. از میان نظریه‌ها آنکه بیشتر به دیدگاه‌های شما نزدیک است را برگزینید.

قدم سوم فهرستي از مفاهيم مرتبط با اين پرسش را بنويسيد. مفاهيم را به دو دسته‌ي اصلي و فرعي تقسيم کنيد. بسیار مهم است که بتوانید مفاهیم اصلی را از مفاهیم فرعی تمایز دهید. این کار را می‌توان بر مبنای پرسش کانونی، نقشه‌ی مبنا و نظریه‌ای که به کار گرفته‌ایم، سامان داد.

قدم چهارم نوع رابطه ميان دو مفهوم را مشخص کنيد. سعي کنيد اين ارتباط را با واژه يا عبارتي توصيف کنيد، مثلاً "باعث مي شود" يا " شامل مي شود" و ...

قدم پنجم توجه داشته باشد که هر دو مفهوم و يک پیوند همراه با برچسب آن را بايد بتوان به صورت يک گزاره(بصورت یک جمله مستقل) خواند.

قدم ششم جهت ارتباط را مشخص کنيد. جهت فلش مي تواند نوع رابطه را نشان دهد. جهت فلش مي تواند يکطرفه يا دو طرفه باشد، که بستگي به نوع مفاهيم دارد. رابطه علّي به صورت فلش يکطرفه است. روابط دوطرفه را به صورت فلش دوسويه مي توان نشان داد.

قدم هفتم مثال‌هایی را برای مفاهیم تعریف شده در نقشه‌ی مفهومی در نظر بگیرید.

قدم هشتم از اتمام ترسیمِ نقشه مفهومي دوباره به آن نگاه کنيد. آيا گزاره‌هايي که در نقشه مفهومي بيان داشته ايد، معنادار است. آيا راه بهتري براي بازنمايي مفاهيمي که داريد وجود دارد؟ اگر چنين است دوباره نقشه مفهومي را بازسازي کنيد.

Concept Mapping: Assessing Student Understanding Suggestions for Classroom Use Course Design - Global concept maps developed by instructors can clarify the essential concepts and their linkages. They also make explicit the connected knowledge of a field, which is implicit among experts in the discipline. Effective instruction can then be designed that contains the structure of the concept maps. Instructional Tool - Present "expert" maps to highlight key concepts and connections. These should be detailed and flow from global maps executed for course design. Concept maps can also serve as "advanced organizers" for preview & review of material. Instructors can continuously refer to a concept map to show how to "grow" the connections, and to keep the instruction focused.

Concept Mapping: Assessing Student Understanding Suggestions for Classroom Use (continued) Learning Tool - Ask students to construct their own concept maps covering a section of the course material from class or the textbook. The instructor may need time to work with groups and individuals who are unfamiliar with the technique. (Step-by-step instructors online at URL below) Collaborative Concept Mapping - Frustration levels can be high when concept mapping is first introduced, especially in large classes of relative novices. To counter some of this anxiety and to encourage students to reflect on their own thinking, ask groups of 3 or 4 students to work together on a concept map. This exercise is often a very rewarding and rich learning experience as peers argue, debate, and cajole each other. The result is a genuine effort to negotiate the meaning of scientific concepts, attempting (as scientists do) to reach consensus, or to stake out different points of view. The power of the process resides in the interpersonal sharing of ideas, which are made explicit to the instructor.

Uses of Concept Maps Assessing Student Understanding Planning Tool for Group Work Quantitative & Structured Example: “Research Methods Knowledge Base” (W. Trochim, 2006) Free-hand Example: COSEE Governance Working Group

Student-Prepared Concept Maps Can be used to: Gain insight into the way students view a scientific topic; Examine the valid understandings and misconceptions students hold; and Assess the structural complexity of the relationships students depict.

Faculty-Prepared Concept Maps Can be used to organize their ideas in preparation for instruction, as a graphic organizer during class, and as a way to encourage students to reflect on their own knowledge and to work together and share their understandings in collaborative group settings.

كاربردهاي نقشه مفهومي در آموزش وسيله‌اي براي آموزش: زماني كه در فرايند آموزش، ياد دهندگان خود از نقشه هاي مفهومي جهت ارايه درس استفاده مي‌كنند، به مفاهيم مهم و رابطه آنها با ساير مفاهيم توجه بيشتري خواهند كرد. به اين طريق كمتر احتمال وجود دارد كه وقت كلاس را صرف موضوعات كم اهميت كنند. اين امر نه تنها سبب بهره‌وري در برنامه‌هاي كلاسي مي‌گردد، بلكه موجب افزايش حس رضايت يادگيرندگان و بيشتر شدن انگيزه آنها در يادگيري مطالب ارايه شده مي‌گردد. وسيله‌اي براي ارزشيابي تكويني: نقشه هاي مفهومي كه خودِ يادگيرندگان آنها را تهيه مي‌كنند، ابزارهاي بسيار مناسبي براي تشخيص نواقص يادگيري آنها محسوب شده و آموزش دهنده با توجه به ارتباط‌هاي درست و نادرست در اين نقشه ها، نكاتي را كه يادگيرندگان خوب متوجه نشده اند، تشخيص مي دهد. وسيله‌اي براي ارزشيابي پاياني: پس از پايان واحد يادگيري مي توان براي سنجش يادگيري هاي تراكمي يادگيرندگان از آنان خواست تا به تهيه نقشه مفهومي موضوع‌هاي آموزش داده شده بپردازند

كاربرد نقشه هاي مفهومي در پژوهش بر اين اساس براي انجام پژوهش ابتدا بايد نظريه اي صريح در قالب اصول موضوعه يا توصيف فرآيند ايجاد نمود. در مرحله بعدي گزاره اي را که توسط نظريه به وجود آمده است براي مقايسه با نتايج پژهش تجربي انتخاب نمود. سپس يک پروژه تحقيقاتي به منظور آزمايش مطابقت گزاره هاي انتخابي با پژوهش تجربي طراحي نمود.

روش نمره دهی روش ساختاري(structural): در روش ساختاري مبناي نمره دهي بر ميزان عمق درک از مفاهيم و روابطشان و جايگاه مفاهيم نسبت به يکديگر است. معمولاً به چهار جزء از نقشه مفهومي نمره داده مي شود. الف- مفهوم – پيوند(concept-link): 3 امتياز پيوند نادرست و غير معتبر ميان مفاهيم : صفر امتياز پيوند درست ميان مفاهيم اما برچسب نادرست : 1 امتياز پيوند و برچسب درست همراه با فقدان رابطه بنيادين با موضوع اصلي: 2 امتياز پيوند و برچسب درست همراه با رابطه بنيادين با موضوع اصلي: 3 امتياز ب- پيوند متقاطع(cross-link): 10 امتياز ج- پايگان(hierarchy): 5 امتياز د- مثال ها : 1 امتياز ه – اجزاء غير مرتبط: صفر امتياز نمره اين اجزا با هم جمع مي شود تا نمره کلي نقشه مفهومي به دست آيد. در مورد تمام نقشه هاي مفهومي مصداق ندارد. در مورد نقشه هاي مفهومي سلسله مراتبي اسفاده مي شود.

چکیده بحث لزومی ندارد هر مطلبی را با نقشه مفهومی نشان دهیم. برای رسم هر نقشه مفهومی نیاز به یک پرسش کانونی داریم. انتخاب الگوی درست نقشه مفهومی نیمی از راه است. استفاده از نقشه های مفهومی خبرگان یکی از راه های میانبر است. یکی از مهمترین مهارتها مفهوم سازی است. نقشه مفهومی هم وسیله ای برای آموزش است هم ارزیابی نقشه های مفهومی افراد مختلف لزوما یکی نیستند