KHOA Y HỌC CƠ SỞ GIẢI PHẪU - SINH LÝ VI KÝ SINH VẬT

MEDICAL GENERAL OF DEPARTMENT DEPARTMENT OF ANATOMY CELLS AND TISSUE ĐẠI CƯƠNG TẾ BÀO VÀ MÔ

CELLS AND TISSUE TÕ bµo lµ ®¬n vÞ c¬ b¶n cÊu t¹o nªn c¬ thÓ sèng. NhiÒu tÕ bµo tËp hîp l¹i t¹o thµnh m«. C¸c m« t¹o thµnh c¬ quan. C¸c c¬ quan t¹o thµnh c¬ thÓ hoµn chØnh.

HÌNH THỂ TẾ BÀO NOÃN TINH TRÙNG

HÌNH THỂ TẾ BÀO TẾ BÀO HỒNG CẦU TẾ BÀO THẦN KINH

STRUCTURE OF CELL

CELL MEMBRANES

CELL NUCLEUS

PHÂN BÀO GIÁN PHÂN GIẢM NHIỄM TRỰC PHÂN SỰ PHÂN CHIA TẾ BÀO PHÂN BÀO GIÁN PHÂN NGUYÊN NHIỄM GIẢM NHIỄM TRỰC PHÂN

MÔ - TISSUE M« lµ nh÷ng tËp hîp nh÷ng tÕ bµo vµ nh÷ng cÊu tróc kh«ng tÕ bµo, ®· ®­îc biÖt ho¸ ®Ó cïng ®¶m nhËn mét chøc phËn nhÊt ®Þnh. Căn cø vµo cÊu t¹o vµ chøc phËn, m« ®­îc chia thµnh 4 lo¹i: + M« biÓu m«. + M« liªn kÕt. + M« c¬. + M« thÇn kinh.

MÔ BIỂU MÔ M« biÓu m« lµ lo¹i m« phñ mÆt ngoµi c¬ thÓ vµ mÆt trong c¸c c¬ quan, trong ®ã c¸c tÕ bµo ®øng s¸t nhau, kh«ng cã gì chen vµo giữa chóng.

TUYẾN VÚ TUYẾN GIÁP

MÔ LIÊN KẾT M« liªn kÕt lµ lo¹i m« mµ c¸c tÕ bµo kh«ng n»m s¸t nhau, chen vµo gi÷a chóng cßn cã c¸c chÊt gian bµo. MÔ MÁU MÔ LIÊN KẾT CHÍNH THỨC MÔ XƯƠNG

MÔ CƠ M« c¬ ®­îc cÊu t¹o bëi tÕ bµo c¬, trong bµo t­¬ng tÕ bµo c¬ chøa t¬ c¬ cã thuéc tÝnh co rót. CƠ TIM CƠ TRƠN

CƠ VÂN

MÔ THẦN KINH M« thÇn kinh cÊu t¹o bëi c¸c tÕ bµo thÇn kinh, cã chøc phËn chØ huy vµ thèng nhÊt ho¹t ®éng cña c¬ thÓ.

DA Da cã nhiÖm vô che phñ toµn bé mÆt ngoµi c¬ thÓ vµ chèng l¹i c¸c t¸c nh©n c¬ häc, ho¸ häc cã h¹i tõ bªn ngoµi. Da chiÕm kho¶ng 26% träng l­îng c¬ thÓ vµ cã diÖn tÝch kho¶ng 1,2 - 2 m2. ChiÒu dµy cña da thay ®æi tõ 0,5 - 4mm, gåm 3 líp th­îng b×, trung b× vµ h¹ b×.

1. BiÓu bì (th­îng bì). N»m trªn cïng, ngăn c¸ch víi trung bì ë d­íi bëi mµng ®¸y. BiÓu bì lµ biÓu m« l¸t tÇng chiÒu dµy tõ 0,07 - 2,5mm tïy vµo vÞ trÝ da. BiÓu bì chñ yÕu lµ tÕ bµo sõng (keratinocyte) lu«n tiÕn triÓn vÒ hình th¸i tõ d­íi lªn theo qu¸ trình sõng hãa qua 5 líp tÕ bµo: mÇm, gai, h¹t, bãng vµ sõng.

Líp tÕ bµo mÇm. N»m d­íi cïng, lµ 1 hµng tÕ bµo hình trô hoÆc hình vu«ng n»m trªn mµng ®¸y. Xen kÏ giữa c¸c tÕ bµo ®ang sinh s¶n lµ c¸c tÕ bµo s¾c tè (melanocyte). Tû lÖ tÕ bµo s¾c tè so víi tÕ bµo mÇm kho¶ng 1/4 - 1/12 tïy vµo tõng vïng cña c¬ thÓ. Líp tÕ bµo gai. N»m trªn líp mÇm, cã tõ 5 - 10 líp tÕ bµo ®a diÖn. TÕ bµo líp gai còng cã kh¶ năng sinh s¶n b»ng gi¸n ph©n nh­ tÕ bµo mÇm (kho¶ng 20 ngµy biÓu bì l¹i ®­îc ®æi míi 1 lÇn).

Líp tÕ bµo h¹t. Gåm 3 - 4 líp tÕ bµo dÑt n»m trªn líp gai, bµo t­¬ng chøa những h¹t sõng keratohyalin biÓu hiÖn qu¸ trình sõng hãa b¾t ®Çu. Líp tÕ bµo bãng. Gåm 3 - 4 líp tÕ bµo dÑt n»m trªn líp h¹t, trong bµo t­¬ng nhiÒu bµo quan ®· biÕn mÊt nh­ ty thÓ, l­íi néi bµo… C¸c h¹t keratohyalin còng ®­îc thay thÕ b»ng h¹t ªlªidin. Líp bãng th­êng thÊy ë vïng da dÇy.

Líp tÕ bµo sõng. N»m trªn cïng, tÕ bµo ®· dÑt hoµn toµn, nh©n vµ c¸c bµo quan biÕn mÊt h¼n, trong bµo t­¬ng chØ cßn l¹i những sîi sõng keratin. Mçi tÕ bµo sõng biÕn thµnh mét l¸ sõng, chóng xÕp chång chÊt lªn nhau, líp ngoµi cïng lu«n bÞ bong ra khái bÒ mÆt. Ngoµi c¸c tÕ bµo sõng ë líp th­îng bì cßn cã tÕ bµo s¾c tè (melanocyte), tÕ bµo Langerhans chøc năng tham gia miÔn dÞch vµ tÕ bµo Meckel lµm nhiÖm vô thu nhËn c¶m gi¸c.

2. Líp trung bì. N»m d­íi líp th­îng bì vµ ngăn c¸ch víi nhau bëi mµng ®¸y ngo»n ngoÌo. Trung bì dµy 1 - 2mm chia thµnh 2 líp danh giíi kh«ng râ rµng: líp nhó vµ líp l­íi. a. Líp nhó. Lµ m« liªn kÕt chøa nhiÒu sîi chun, sîi collagen, m¹ch m¸u, b¹ch huyÕt vµ tËn cïng thÇn kinh. Ngoµi ra cßn cã c¸c tuyÕn, c¸c bã c¬ tr¬n, líp nhó lµm nhiÖm vô dinh d­ìng cho líp biÓu bì. b. Líp l­íi. Lµ m« liªn kÕt chøa nhiÒu sîi collagen xÕp dÇy ®Æc, nhiÒu bã c¬ tr¬n, cã bã b¸m vµo nang l«ng gäi lµ c¬ dùng l«ng, nhiÒu m¹ch m¸u, b¹ch huyÕt vµ thÇn kinh. PhÇn lín c¸c phÇn phô cña da ®Òu n»m ë líp nµy.

3. Líp h¹ bì. N»m d­íi líp l­íi cña trung bì vµ ngăn víi tæ chøc d­íi da bëi líp c©n n«ng. Đ©y lµ tæ chøc liªn kÕt láng lÎo chøa nhiÒu tæ chøc mì, m¹ch m¸u, tiÓu cÇu må h«i, c¸c thô c¶m thÓ thÇn kinh nhËn biÕt ®au, nãng, l¹nh vµ xóc gi¸c. H¹ bì lµ n¬i dù trữ mì lín nhÊt cña c¬ thÓ, tham gia ®iÒu hßa th©n nhiÖt.

B. C¸c phÇn phô cña da. 1. TuyÕn må h«i. Cã mÆt ë kh¾p n¬i trªn bÒ mÆt da c¬ thÓ (kho¶ng 2 triÖu tuyÕn), tËp trung nhiÒu nhÊt ë vïng n¸ch, tr¸n, gan bµn tay vµ ch©n (cã ®Õn 300 truyÕn/1cm2). TrÎ em ra ®êi 2 th¸ng tuyÕn må h«i míi ho¹t ®éng. Sù bµi tiÕt må h«i liªn quan ®Õn qu¸ trình ®iÒu hßa th©n nhiÖt. 2. TuyÕn b·. Cã nhiÒu ë mÆt, da ®Çu, phÇn trªn cña l­ng. Kh«ng cã ë gan bµn tay, gan bµn ch©n. ChÊt b· cã t¸c dông lµm cho da mÒm vµ kh«ng thÊm n­­íc, ngăn c¶n t¸c ®éng cña nhiÒu chÊt hãa häc vµ vi khuÈn ®Ó b¶o vÖ da.

3. TuyÕn sữa. Lµ mét d¹ng ®Æc biÖt cña tuyÕn må h«i, chØ ph¸t triÓn ë ®éng vËt cã vó vµ gièng c¸i. Ng­êi cã 2 tuyÕn sữa n»m d­íi líp trung bì, mçi tuyÕn lµ mét khèi trßn ®Èy ra phång lªn t¹o thµnh vó.

4. L«ng tãc. L«ng xuÊt hiÖn tõ th¸ng thø 5 cña thêi kú ph«i thai. L«ng cã nhiÒu n¬i trªn mÆt da, trõ gan bµn tay, gan bµn ch©n. CÊu t¹o gåm: nang l«ng, ch©n l«ng vµ th©n l«ng. 5. Mãng. Lµ mét tÊm sõng n»m ë mÆt mu cña ®Çu ngãn tay vµ ngãn ch©n.

9. Sù liªn quan giữa da vµ néi t¹ng. C. Chøc năng cña da. 1. Chøc năng b¶o vÖ. 2. ĐiÒu hßa th©n nhiÖt. 3. Bµi tiÕt. 4. Dù trữ chuyÓn hãa. 5. T¹o Keratin vµ Melanin. 6. C¶m gi¸c. 7. MiÔn dÞch. 8. Ngo¹i hình. 9. Sù liªn quan giữa da vµ néi t¹ng.