Të arriturat dhe sfidat në Menagjimin e Financave Publike në Kosovë (Miami 21-25 Maj 2007) Behxhet Brajshori Zëvendës Minister për Ekonomi dhe Financa

Agenda Kosova në kontekst Ndërtimi i Institucioneve Financiare Indikatorët Ekonomik Procesi i Hartimit të Buxhetit Përgjegjësitë e Thesarit Pasqyrë e SIMFK Prokurimi në Kosovë Auditimi i Brendshëm PEFA Indikatorët Mësimi nga përvoja Sfidat & mundësitë

Sfondi Deri më 1989, Kosova ka gëzuar një shkallë të lartë të autonomisë në kuadër të ish-Jugosllavisë, kur Serbia me forcë ndryshoi statusin juridik të Kosovës dhe e vuri nën kontroll të drejtpërdrejt të Serbisë Në periudhën 1989 -1998 Serbia aplikoi masa diskriminuese në Kosovë në të gjitha fushat, pra edhe në ekonomi, duke bërë të ashtuquajturin “Integrim Ekonomik” të ndërmarrjeve ekonomike të Kosovës me ato të Serbisë Popullata shqiptare e Kosovës fuqishëm e kundërshtoi këtë veprim Edhe përkundër këtyre masave, situata në Kosovë eskaloi përsëri dhe lufta filloi në fillim të 1998

Ngjarje Kyqe NATO fuqishëm mbështeti Grupin e Kontaktit dhe më 30 Janar 1999 mori vendim për përdorimin e sulmeve ajrore nëse paraqitet nevoja, si dhe lëshoi vërejtje për të dy palët në konflikt Serbia refuzoi këtë vërejtje, çka e detyroi NATO-n që me datën 23 Mars 1999 të jep urdhërin për fillimin e sulmeve ajrore kundër Serbisë

Ngjarje Kyqe Më 10 Qershor Këshilli i Sigurimit miratoi rezolutën (UNSCR 1244), sipas së cilës në Kosovë u instalua misioni i OKB-së Trupat e Aleancës Veriatlantike hynë në Kosovë më 12 Qershor 1999 Trupat Serbe u tërhoqën nga Kosova përfundimisht me 19 Qershor 1999

Ngjarje Kyqe Me zgjedhjet e mbajtura në Nëntor të 2001 u krijuan Institucionet e Përkohshme Vetë-Qeverisëse. Këto institucione përfshijnë Presidencën, Kuvendin, dhe Qeverinë e Kosovës Deri më tani në Kosovë janë mbajtur katër zgjedhje: - Dy zgjedhje për pushtetin lokal dhe - Dy zgjedhje për Asamblenë Kombëtare Aktualisht në Kosovë kemi konsolidim të plotë të institucioneve në të dy nivelet

Ndërtimi i Institucioneve Financiare Prej luftës Kosova doli me një infrastrukturë ekonomike të dëmtuar rëndë, dhe u paraqit nevoja e ngritjes së një sistemi të menaxhimit fiskal UNMIK krijoi Autoritetin Qendror Fiskal (AQF) për të kryer punët themelore në menaxhimin e financave publike (UNMIK/REG/1999/16) AQF përbëhej prej 4 divizioneve (tatimi, doganat, planifikimi i buxhetit dhe thesari) si dhe funksionit të Auditimit të Brendshëm.

Politikat e Ministrisë për Ekonomi dhe Financa Ministria e Ekonomisë dhe Financave është përgjegjëse për koordinimin dhe menaxhimin financiar të Buxhetit të Kosovës. Funksionet themelore të Ministrisë janë: Zhvillimi dhe zbatimi i politikave fiskale dhe i sistemeve administrative Analiza ekonomike dhe projeksionet makroekonomike Planifikimi buxhetor Zhvillimi dhe zbatimi i një Administrate Qendrore Tatimore Zhvillimi dhe zbatimi, i një Thesari Qendror dhe sistemit të kontabilitetit.        

Indikatorët Ekonomik

Indikatorët Ekonomik

Procesi i Hartimit te Buxhetit Qeveria aprovon Kornizën Afatmesme të Shpenzimeve (KASH), ku janë të paraqitura prioritetet e Qeverisë sipas sektorëve të ndryshëm Qeveria po ashtu aprovon projektet për investime kapitale KASH ndihmon në përgatitjen e Buxhetit të Konsoliduar të Kosovës për tri vite brenda kontekstit të Projeksionit Makroekonomik.

Procesi i Hartimit të Buxhetit Maj - Organizatat Buxhetore dorëzojnë kërkesat e tyre fillestare për projektet që vazhdojnë dhe për çdo program të ri. Qershor - Dorëzimet e buxheteve nga organizatat buxhetore, Gusht - Dëgjimet buxhetore, Shtator Qeveria aprovon projekt-buxhetin, Tetor - Dorëzimi i Buxhetit 2008 në Kuvend, Dhjetor – Buxheti aprovohet nga Kuvendi,

Publikimet Raportet Financiare (Mujore, Tremujore, Gjashtëmujore, vjetore) Planifikimet Buxhetore Politikat e Tatimit ne Pronë Buletinët mujor për aktivitetin ekonomik dhe të biznesit në Ballkanin perëndimor Informata të ndryshme

Thesari Përgjegjësit e themelore të Thesarit janë definuar me LFPP, dhe përfshijnë: Menaxhimin e Buxhetit të Kosovës Menaxhimin e llogarive bankare Menaxhimin e shpenzimeve Përcaktimin e proceseve për mbledhjen e të hyrave publike Vendosjen dhe mirëmbajtjen e regjistrave kontabël Përgatitjen e pasqyrave financiare, si dhe Lëshimin dhe zbatimin e rregullave financiare

Organizimi i Thesarit Divizioni i të Hyrave Divizioni i Pagesave (pesë zyra regjionale) Divizioni i Raportimeve dhe Kontabilitetit Divizioni i Alokimeve dhe Menaxhimit të Keshit dhe Borxheve (Ngritja e Kapaciteteve Adekuate) Divizioni për Menaxhim dhe Kontrollë Divizioni i Administratës dhe TI Divizioni i Granteve

Qëllimi i Thesarit Vizioni i Thesarit është arritje e praktikave më të mira në menaxhimin e fondeve publike Sistemi për menaxhimin financiar për të ndihmuar në kontrollin e procesimit të financave publike (nivelet e kontrollit: buxheti, alokimi, zotimi, shpenzimi, raportimi) Të ofroj mjetet për regjistrimin e ciklit buxhetor nga planifikimi, ekzekutimi, llogaritjen shpenzimeve, të hyrave dhe parashikimeve për vitet e ardhme Ofrojë mekanizëm për regjistrim dhe raportim të indikatorëve makroekonomik

Qëllimi i Thesarit Siguron transparencë dhe përgjegjësi Të jetë në përputhshmëri me kërkesat e Bankës Botërore për Thesar, Statistikat Financiare Qeveritare të FMN, Standardet Ndërkombëtare të Kontabilitetit për Sektorin Publik, praktikat më të mira, donatorët, kreditorët Thesari mbështet ndërtimin e kapaciteteve vendore dhe të qëndrueshmërisë Sistemi është shumë-gjuhësor (gjuhën shqipe, serbe dhe angleze)

Fillimi Në fund të 1999 u mbajt takimi me Bankën Botërore and Fondin Monetar Ndërkombëtar mbi sfidat në qeverinë në tranzicion. Fillimi i 2000 – FreeBalance vjen në Kosovë Pas 26 ditëve u instaluan Bazat e FreeBalance – si konfigurimi origjinal – ku të dhënat e gjashtëmujore regjistrohen në sistem – fillojnë raportet për AQF dhe donatorë Nuk është ndryshuar asgjë në kode – përderisa, konfigurimi modifikohet regullisht

Karakteristikat e Sistemit të Thesarit SIMFK është i dizajnuar veçanërisht për Qeverinë Zbatim i shpejtë Konfigurim fleksibil Procesi nuk është i stërngarkuar (është intuitivë – i lehtë për t’u mësuar) Përshkallor Sistem modular – mund të zgjerohet me module të reja (shpenzimet, të hyrat, furnitorët, pasuritë – mjetet themelore)

SIMFK (SIMFK) është implementuar për regjistrimin, menaxhimin dhe raportimin mbi buxhetin, zotimet, shpenzimet dhe funksionet tjera të Thesarit. Sistem shumë gjuhësor (gjuhën shqipe, serbe dhe angleze) mbështet procesimin buxhetor dhe procesimin me kohë të pagave të mbi 70,000 shërbyesve civil. Based on 6 months of year-to-date transactions data, the team configured the Chart of Accounts (COA), financial coding blocks, management rules, tested transactions, and printed live reports.

SIMFK Transakcionet procesohen përmes sistemit në mënyrë elektronike Sistem me databazë qëndrore me qasje direkte nga te gjitha organizatat buxhetore ku ju mundësohet procesimi i transkacioneve dhe qasje të drejtpërdrejt në raporte Formularët e integruar në sistem mundësojnë një standardizim për të gjitha organizatat buxhetore duke parandaluar mundësit e gabimeve apo korrupsionit eventual (rrit besueshmërinë e sistemit)

Zhvillimi i Thesarit Ndërlidhja me AQBK – 95% e të gjitha pagesave dërgohen në formë elektronike në bankën qëndrore Mbi 15000 Furnitorë janë të regjstruar në sistem me numër të veçantë biznesi dhe llogari bankare (të cilët kryejnë shërbime kontraktuese për Qeverinë) Ngritje në kapacitet të Harduerit dhe Softuerit – kjo ka mundësuar një përhapje të sistemit në të gjithë vendin

Kontrolli i Brendshëm Financiar në kuadër të SIMFK-së Është ndërtuar korniza ligjore financiare në mbështetje nga SIMFK duke integruar proceset dhe vendimet në SIMFK (zotimet, aprovimin dhe shpenzimin e parave publike) Kontrollë të brendshme përbrenda organizatës buxhetore duke krijuar role dhe grupe të veçanta për përdoruese me qasje në sistem Thesari përcakton nivelin e kontrollit të cilët mund të bëjnë shfrytëzuesit e buxhetit (raportimi, zotimi, regjistrimi i të hyrave) Thesari ka program çertifikues të një kualiteti të lartë, me qëllim të sigurimit të korrektësisë së të dhënave dhe zvogëlimin e gabimeve gjatë procesimit të transakcioneve

Rezultatet SIMFK është komponentë kritike në zhvillimet demokratike dhe programet e liberalizimit ekonomik Kosova tani ka një sistem për menaxhim financiar uniformë dhe gjithëpërfshirës Të gjitha organizata buxhetore dhe agjencitë e mbledhjes së të hyrave janë të lidhura në SIMFK Mundëson krahasimin e të dhënave në të gjitha nivelet dhe institucionet e qeverisë drejtpërdrejt

Prokurimi Më 9 Qershor 2004 Kuvendi miratoi Ligjin për Prokurimin Publik dhe me këtë janë formuar dy institucione qëndrore të Prokurimit Komisioni Rregullativ i Prokurimit Publik Agjencioni i Prokurimit Publik Në Komunat, Ministritë e Kosovës si dhe në Kompanitë Publike janë themeluar 110 autoritete kontraktuese

Komisioni Rregullativ i Prokurimit Publik Përgjegjës për zhvillimin e tërësishëm të sistemit të prokurimit publik në Kosovë Siguron që sistemi i tillë operon në mënyrë që të arrijë përdorim shumë racional, efikas dhe transparent të fondeve publike, që inkurajon konkurrencën dhe respekton barazinë e pjesëmarrësve në procesin e prokurimit publik Ka kompetencë për të siguruar zbatimin e Ligjit mbi Prokurimin Publik në Kosovë Bordi i Komisionit Rregullativ të Prokurimit Publik përbëhet nga pesë anëtarë, të nominuar nga Qeveria dhe të caktuar nga Kuvendi i Kosovës

Agjencioni i Prokurimit Publik APP formohet nga Qeveria e Kosovës Drejtori propozohet nga Qeveria dhe emërohet nga Kuvendi i Kosovës. Kryen prokurime në emër të autoriteteve kontraktuese kur kemi të bëjm me prokurime komplekse (sipas kërkesës së autoritetit kontraktues) Udhëheq dhe kryen kontratat afatgjate dhe prokurimet e mëdha të cilat shfrytëzohen nga dy e më shumë autoritete kontraktuese (vetëm nëse autorizohet nga Qeveria) Shqyrton dhe aprovon procedurat e negociuara pa publikim të kontratës Shqyrton dhe aprovon Nenin 30.3 të LPP-së kur janë më pak se tre ofertues të përgjegjshëm.

Auditimi i Brendshëm Me Ligjin mbi Financat Publike dhe Përgjegjësitë në vitin 2000 është krijuar Funksioni i Auditimit të Brendshëm Ndërtimi i kapaciteteve është financuar nga AER-i

Kontrolli i Brendshëm i Financave Publike (KBFP) Sistemi i KBFP në Kosovë përbëhet nga 4 elemente themelore Menaxhimi Financiar dhe sistemi i KBFP-së Auditimi i Brendshëm Njësia Qëndrore Harmonizuese për Menaxhimin e Kontrollit Financiar në kuadër të Departamentit të Thesarit Njësia Qëndrore Harmonizuese për Auditimin e Brendshëm në kuadër të MEF-it

Public Expenditure and Financial Accountability (PEFA) Indicators Main Indicators based on PEFA assesment report 2006 1 Aggregate Expenditure Outturn compared to approved budget (B) 2 Composition of expend. outturn compared to approved budget (D) 3 Aggregate revenue outturn compared to approved budget A 4 Stock and monitoring of expenditure payment arrears D+ INDICATOR Budget Credibility

PEFA Indicators 5 Classification of the budget D 6 Comprehensiveness of information in budget documentation 7 Extent of unreported government operations incl. donor funds C+ 8 Transparency of Intergovernmental Fiscal Relations A 9 Oversight of aggregate fiscal risk 10 Public access to key fiscal information 11 Orderliness and participation in the annual budget process B+ 12 Multi-year perspective in fiscal policy, planning, & budgeting D+ Transparency and Comprehensiveness Policy-based Budgeting

PEFA Indicators 13 Transparency of taxpayer obligations and liabilities B+ 14 Effectiveness of taxpayer registration and tax assessment C 15 Effectiveness in collection of tax payments B 16 Effectiveness of cash flow planning, mgt. & monitoring. 17 Recording & management of cash balances, debt and guarantees (A) 18 Effectiveness of payroll controls D+ 19 Competition, value for money and controls in procurement 20 Effectiveness of internal controls. C+ 21 Effectiveness of internal audit Predictability and Control in Budget execution

PEFA Indicators 22 Timeliness and regularity of accounts reconciliation B 23 Availability of resource info received by service delivery units D 24 Timeliness, quality and dissemination of in-year exec. reports. B+ 25 Timeliness of audited financial statements submitted to the legislature. A 26 The scope, nature and follow up of external audit reports. D+ 27 Legislative scrutiny of the annual budget law 28 Legislative scrutiny of external audit reports. Accounting, Recording and Reporting External Scrutiny and Audit

Mësimet e nxjerra Teknologjia është një bazë fillestare në krijimin e një qeverisje të mirë dhe duhet të implemetohet në faza që të mund të absorbohet nga reformat qeveritare Teknologjia duhet të mbështetet nga legjislacioni qeveritar: ligjet, rregullat, instrukcionet administrative financiare etj.

Mësimet e nxjerra Kosova është një rast i veçantë, mirëpo kërkesat e menaxhimit financiar nuk janë të veçanta Implementimi i sistemit mund të bëhet për disa javë, por reformat mbi menxhimin e financave publike kërkojnë vite të tëra Koordinimi dhe bashkëpunimi me donatorë është esencial Fondet nga Donotorët janë të ndieshme në kohë dhe kërkojnë kujdes të veçantë Suksesi sjell suksesin – fondet e donatorëve sjellin projekte te suksesshme – qeveria fiton energji Sukseset e vazhdushme tërheqin vëmendjen e donatorëve (në ndryshime ka fitues dhe humbës – kërkohet inkurajim nga jashtë)

Mësimet e nxjerra Mendo për projekte të mëdha, mirëpo fillo nga të voglat, e pastaj ndërto në to Implementim në faza me qëllim të absorbimit më të lehtë të reformave Siguro që hapat fillestar të profilit të lartë të jenë të sukseshëm në mënyrë që të kesh përkrahje në vazhdimësi Pronësia në kuadër të qeverisë Programe trajnimi gjithëpërfshirëse dhe monitorim të stafit vendor Ekip kualitativ në planifikim dhe ekzekutim buxheti, prokurim, si dhe ekspertët e SIMFK janë të domosdoshëm në sigurimin e dizajnimit dhe implementimit të praktikave më të mira Qëndrueshmëri afatgjate

Sfidat dhe Mundësitë Disa sfida fundamentale me të cilat ballafaqohet Kosova: Zgjidha e statusit final, Gjenerimi i burimeve të reja të ngritjes ekonomike, Sigurimi i një stabiliteti makroekonomik, Ulja e varfërisë dhe papunësisë, Challenges Ahead Kosovo still faces the folloëing challenges: Managing final status resolution. Kosovo is at a critical juncture in its history. Expectations and tensions surrounding the resolution of its future political status have heightened. These expectations and the acceptability of the outcome of Kosovo’s final status in the territory and ëithin the region need to be ëell calibrated. Generating neë sources of economic groëth, and ensuring associated environmental and social improvements. The mining and energy sectors are potential key sources of future groëth. Kosovo has abundant resources of lignite, lead, zinc, ferronickel, magnesite, and crushed stone, as ëell as relatively loë transportation costs to the ëestern European markets. In particular, utilization of lignite resources by attracting strategic foreign investment could turn the energy sector into an engine of groëth rather than a drain on public resources. ëith fertile land and a temperate climate, agriculture is another potential source of groëth. Ensuring macroeconomic stability . The authorities should ensure that there is no backtracking on economic achievements, including the establishment of the liberal trading regime, either by major fiscal relaxation or by an increase in protectionist policies. Instead, these advantages should be built upon to improve the investment climate in Kosovo. Reducing poverty and unemployment by improving employment opportunities, particularly for youth, improving health and education outcomes, increasing the efficiency and equity of social service delivery, and reducing a sense of vulnerability among many members of the population, particularly ethnic minorities.

Ju faleminderit për vëmendjen tuaj!