Sistemet e Informacionit ne Organizata Kapitulli 2 Kapitulli 2: Sistemet e Informacionit ne Organizata Ky kapitull tregon se si SI perdoren ne organizata, si ato transformojne organizaten, po ashtu ndryshojne dhe vet sipas organizates, by the organization. Igli Tafa - Sistemet e Informacionit Igli Tafa - Sistemet e Informacionit

Principet dhe Objektiva Perdorimi i SI per t’i shtuar vlere eshte e lidhur ngushte me strukturen e organizates, kulturen, dhe ndryshimet. Identifikimi i proçeseve me vlere te shtuar ne zinxhirin e furnizimit si dhe pershkrimi i rolit te SI ne te. Dhenia e nje percaktimi te sakte te termave strukture organizacionale, kultures dhe ndryshimeve dhe diskutimi se si ato ndikojne ne implementimin e SI. Pas perfundimit te kapitullit 2, ju do te jeni ne gjendje te kuptoni 3 slidet ne vazhdim. SI ju shtojne vlere organizatave, perdorimi i tyre eshte i lidhur ngushte me strukturen dhe kulturen e organizates. Igli Tafa - Sistemet e Informacionit Igli Tafa - Sistemet e Informacionit

Principet dhe Objektiva Meqenese SI jane shume te rendesishme, bizneset kane nevoje qe sistemet komplet te rinj ose te permiresuar ndihmojne ne kosto me te ulta, rritjen e fitimit, permireson sherbimet ose ne arritjen e nje avantazhi kompetitive. Identifikimi i disa strategjive qe çojne ne uljen e kostove dhe permiresimin e sherbimeve. Percaktimi i termit avantazh kompetitiv dhe diskutimi se si organizatat perdorin SI per te arritur nje avantazh te tille. Diskutimi si organizatat justifikojne nevojen per sisteme informacioni. Organizatiat duhet te sigurohen qe SI e rinj ose sistemet egzistuese te permiresuar ndihmojne bizneset te kene kosto me te ulta,te rritin fitimin, permiresojne sherbimet ose te arrijne avantazh kompetitiv. Igli Tafa - Sistemet e Informacionit Igli Tafa - Sistemet e Informacionit

Principet dhe Objektiva Personeli i Information Systems eshte çelesi i “çkyçjes” se potencialeve te çdo sistemi te ri apo te modifikuar. Percaktimi i tipeve te roleve, funksioneve dhe karrierave qe lidhen me information systems. Igli Tafa - Sistemet e Informacionit Igli Tafa - Sistemet e Informacionit

Organizatat & Information Systems Modeli i pergjithshem i nje organizate SI mbeshtesin dhe punojne ne te gjitha pjeset e nje organizate. Inputet e nensistemeve vijne nga burime te brendshme dhe te jashtme. Por para se te hyje ne nensistem, e dhena eshte e jashtme. Kur hyn ne nensistem, data behet e brendeshme. Outpute jane sherbimet dhe mallrat, te cilat jane outpute te nensistemeve te jashtem apo te brendshem. Igli Tafa - Sistemet e Informacionit Igli Tafa - Sistemet e Informacionit

Igli Tafa - Sistemet e Informacionit Value chain Koncepti i “value chain” ose zinxhiri i vleres (Porter, 1985) Value chain – nje varg aktivitetesh: Lëndët e para Logjistika e brendeshme Depo / magazina Prodhimi Ruajtja Logjistika e jashtme Marketing / shitje Sherbim klienti Igli Tafa - Sistemet e Informacionit Igli Tafa - Sistemet e Informacionit

Igli Tafa - Sistemet e Informacionit Value Chain Zinxhiri i Vleres ne nje kompani prodhimi Menaxhimi i lendeve te para, logjistikes se brendeshme, dhe depove e magazinave eshte quajtur “upstream management”. Menaxhimi i ruajtjes se produkteve te perfunduara, logjistika e jashtme, marketingu dhe shitja dhe sherbimet ndaj klientit eshte quajtur “downstream management”. Igli Tafa - Sistemet e Informacionit Igli Tafa - Sistemet e Informacionit

Struktura e Organizates Nen-njesite organizacionale dhe relacionet e tyre brenda tere organizates Kategorite e struktures organizacionale : Ekip Tradicional Multidimensional Projekt Virtual Igli Tafa - Sistemet e Informacionit Igli Tafa - Sistemet e Informacionit

Struktura e Organizates Organizata - një bashkësi formale njerëzish dhe burimesh të tjera që synojnë arritjen e një tërësie qëllimesh (L & L) Një organizate – një sistem ?? Input Përpunim (transformim produkti) Output Igli Tafa - Sistemet e Informacionit Igli Tafa - Sistemet e Informacionit

Struktura Organizacionale Tradicionale Vendim-marrja e larte e ulet Autoritetet Vendore Objektivat e organ. Veçoria e problemeve MKT PRODHIM FIN TE TJERA Igli Tafa - Sistemet e Informacionit Igli Tafa - Sistemet e Informacionit

Struktura Organizacionale Tradicionale Pozicioni i stafit Keshilli Presidenti Zv.Presidenti Financ. Zv.Presidenti Sist. Infor. Zv.Presidenti Market. Zv.Presidenti Prodh. Zv.Presidenti Bur. Njerz. Supervizori Supervizori pozicionet e linjes Igli Tafa - Sistemet e Informacionit Igli Tafa - Sistemet e Informacionit

Struktura Organizacionale Projekt e qenderzuar ne produktet dhe sherbimet madhore ekipe projekt te perkohshem Igli Tafa - Sistemet e Informacionit Igli Tafa - Sistemet e Informacionit

Struktura Organizacionale Projekt Presidenti kompani veshje per femije Zv. Pres. Lojra per femije Zv. Pres. Veshje per femije Zv.Pres. Ene per femije Fin Mkt Pr Shit Fin Mkt Pr Shit Fin Mkt Pr Shit Igli Tafa - Sistemet e Informacionit Igli Tafa - Sistemet e Informacionit

Struktura Organizacionale Ekip Ekip i perkohshem ose permanent Work groupe (grupe pune) Madhesite variojne Nje strukture organizacionale ekip bazohet ne grupe pune. Keto ekipe mund te jene te vegjel ose te medhenj. Pergjithesisht, leader i ekipit raporton tek menaxheri i nivelit me te larte, keshtuqe ata jane pak indipendent. Ashtu si nje strukture projekt,SI perdoren per komunikim horizontal, deke lehtesuar bashkepunimin e grupeve te punes. Meqe bizneset po behen me globale, shpesh ekipet nuk jane ne te njejtin vend. Teknologjite dhe sistemet e informacionit jane shume te rendesishme per koordinimin e puneve. Igli Tafa - Sistemet e Informacionit Igli Tafa - Sistemet e Informacionit

Struktura Organizacionale Multidimensionale Mund te inkorporoje shume struktura ne te njejten kohe Avantazhi: aftesi per te shtyre “simultaneously” si zonat tradicionale te korporates ashtu dhe linjat me te rendesishme te prodhimit Dizavantazhi: shume linja te autoritetit Igli Tafa - Sistemet e Informacionit Igli Tafa - Sistemet e Informacionit

Struktura Organizacionale Multidimensionale Zv. Pres., MKT Zv. Pres., Prodh. Fin. Botimi librave per shkolle fillore Grupi Mkt Grupi Prodh. Grupi Fin. Botimi librave per shkolle te mesme Botimi librave per shkolle te larte Igli Tafa - Sistemet e Informacionit Igli Tafa - Sistemet e Informacionit

Struktura Organizacionale Virtuale Ka njesi biznesi ne zona te shperndara gjeografike Njerezit mund te mos takohen me njeri tjetrin (balle per balle!!) Mund te jete e perkohshme ose permanente Igli Tafa - Sistemet e Informacionit Igli Tafa - Sistemet e Informacionit

Kultura dhe Ndryshimet Organizacionale Sistemet e Informacionit e modifikuar ose te rinj jane nje ndryshim per punonjesit dhe mund te ndryshojne kulturen e organizates. Per rrjedhoje, SI mund te ndryshojne sipas punonjesve ose kultures se organiztes. Igli Tafa - Sistemet e Informacionit Igli Tafa - Sistemet e Informacionit

Kultura Organizacionale Ndahen konsideratat, vlerat dhe hipotezat ne nje organizate Influencojne sistemet e informacionit Kultura e nje organizate perfshin konsideratat, vlerat dhe hipotezat si dhe proçedurat kryesore ne nje biznes. Kultura e nje organizate influencon zhvillimin dhe venien ne pune te sistemeve te informacionit. Psh, nese ne mbledhjen e mengjezit te dites se hene , raportimi nga ana e Zv. Presidentitit te shitjeve ne lidhje me shifrat e javes se fundit perben nje pjese te kultures, mund te kete rezistence qe te ndertohet nje SI qe lejon punonjesit te shohin keto statistika ne kompjuterat desktop te tyre. Igli Tafa - Sistemet e Informacionit Igli Tafa - Sistemet e Informacionit

Ndryshimet Organizacionale Nje model Ndryshimi i nje organizate Igli Tafa - Sistemet e Informacionit

Reengineering Reengineering Riprojektimi i proçeseve te biznesit Reengineering perfshin riprojektimin radikal te proçeseve te biznesit, strukturen organizacionale, sistemet e informacionit dhe vlerat e organizates Reengineering Riprojektimi i proçeseve te biznesit Ndryshime ne Vlerat e organizates Ndryshime ne Strukturen e organizates Ndryshime ne Sistemet e Informacionit Igli Tafa - Sistemet e Informacionit

Permiresimi i vazhdueshem Shikimi ne menyre te vazhdueshme per te gjetur rruge per permiresime te proçeseve te biznesit Perfitimet: Rrit besueshmerine e klienteles Zvogelon pakenaqesine e klienteles Zvogelon mundesin per konkurence nga te tjeret Igli Tafa - Sistemet e Informacionit

Difuzioni, Infuzioni dhe Pranimi i Teknologjise Technology diffusion - mase e zgjerimit te perdorimit te teknologjise Technology infusion – thellesia ne te cilen teknologjia deperton ne nje departament Technology Acceptance Model (TAM) – specifikon faktoret qe çojne ne nje perdorim te larte te teknologjise Igli Tafa - Sistemet e Informacionit

Total Quality Management (TQM) Cilesia: aftesia e nje produkti apo sherbimi qe te perkoje ose te tejkaloje me ate ç’ka pret klienti TQM: metoda dhe teknika qe perdoren per te arritur cilesine ne te gjithe organizaten Koncepti i cilesise u zhvillua pasi nje produkt ose sherbim ploteson specifikimet dhe do te kryeje funksionet ne te ardhmen sipas asaj qe pret klienti. Nje website kryen funksionet e tij nese ofron informacion produkti dhe merr porosine ne menyre korrekte. Por ne presim me shume nga Website sot. Ai duhet te jete i lehte ne perdorim,e pelqyeshme nga ana estetike dhe ofron karakteristika ose informacione qe nuk i ofrojne websitet e tjera. TQM eshte nje bashkesi teknikash, metodash dhe proçeses qe mbeshtesin realizimin e cilesise se mbare organizates. Igli Tafa - Sistemet e Informacionit Igli Tafa - Sistemet e Informacionit

Outsourcing dhe Downsizing Outsourcing: kontraktimi i profesionisteve jashte organizates Downsizing: zvogelimi i numrit te punonjesve Nje menyre per te qene kompetitiv eshte te kontrolloje kostot. Disa organizata kontrollojne kostot duke zvogeluar numrin e punonjesve dhe duke kontraktuar jashte organizates funksionet e tyre. Outsourcing perfshin perdorimin e kontraktoreve te jashtem per te permbushur nevojat e biznesit. Me nje personel teknik afatshkurter shume funksione qe lidhen me SI kontraktohen jashte organizates. Psh, menaxhimi i network dhe shkrimi i kodeve shpesh kontraktohen. Per kompanite kjo eshte me kosto me efektive sesa te paguajne rroga te larta, nderkohe qe do t’ju duhet te punesojne specialite teknik. Sidoqofte, kontratat duhet te shkruhen me mjaft kujdes ne menyre qe outsourcing te rezultoje me kosto sa me te ulet. Igli Tafa - Sistemet e Informacionit Igli Tafa - Sistemet e Informacionit

Igli Tafa - Sistemet e Informacionit Avantazhi Kompetitiv Mjaft i rendesishem per nje kompani, perfitimi afat-gjate ne lidhje me konkurentet e saj Aftesia per te vendosur dhe mbajtur nje avantazh kompetitiv vitale per suksesin e nje kompanie Igli Tafa - Sistemet e Informacionit

Igli Tafa - Sistemet e Informacionit Avantazhi Kompetitiv Pese forcat qe motivojne firmat per te arritur ne avantazh kompetitiv rivaliteti midis konkurenteve egzistues, rreziku i futjeve të reja, rreziku i produkteve dhe sherbimeve alternative, fuqia e blerjes nga ana e blerësve nepermjet marreveshjeve, fuqia e furnitoreve nepermjet marreveshjeve Nje avantazh kompetitiv eshte sinjifikativ dhe teperi rendesishem per nje firme ndaj konkurenteve te vet. Aftesia per te vendosur dhe mbajtur nje avantazh kompetitiv eshte e nevojshme per mbijetesen e nje biznesi. Nje teorist i menaxhimit, Michael Porter, identifikon 5 forca qe motivojne firmat per te arritur ne nje avantzh kompetitiv. Se pari, sa me i mdh te jete rivaliteti midis konkurenteve egzistueshe aq me i mdh eshte presioni mbi nje firme per te patur nje avanyazh kompetitiv. Sa me kompetitive industria, aq me shume firmat luftojne per te arritur avantazh kompetitiv. Sa me i madh te jete rreziku i hyrjeve te reja brenda nje industrie, aq me i madh presioni per arritur dhe mbajtur avantazh kompetitiv. Rreziku i hyrjeve te reja varet nga kostot (ose barriera te tjera) per te hyre ne industri, ashtu si dhe kostot e daljes prej saj. Sa me te ulta kostot qe shoqerojne hyrjet ne industri, me shume hyrje te reja do te terhiqen prej saj. Psh, meqe kerkohet relativisht pak investime per te futur nje biznes te vogel, humbjet do te jene te vogla nese biznesi deshton. Ne shohim qe ka plot biznese ne Internet qe shkojne e vijne. Sa me e lehte behet klientet qe te perdorin produkte apo sherbime qe zevendesojne ato te ofruara nga kompania juaj, aq me e madhe behet presioni mbi kompanine tuaj per te arritur nje avantazh kompetitiv. Kjo ndond zakonisht me produkte ose sherbime qe jane pak homogjene. Psh, per shume nga konsumatoret e kafese pak rendesi ka se cfare marke kafeje perdorin ata. Per shume njerez, çaji eshte nje kafeine zevendesuese mjaft i mire nese çmimi i kafese do te behej i larte. Konkurente ne kete industri do te ndjenin presionin per te patur avantazh kompetitiv, ndoshta duke ulur kostot e tyre, keshtuqe duke ofruar çmime me te ulta. Nese kemi disa furnitor per nje produkt, atehere nje numer i madh bleresish do te hynin ne marreveshje me furnitoret per kete produkt. Nese bleresve nuk do t’ju pelqenin termat e nje furnitori te veçante, ata do ta kerkonin kete gje ne nje biznes tjeter. Nga ana tjeter, nesse ka pak furnitore te nje produkti, atehere furnitoret kane me shume fuqi te kontrollojne çmimetdhe termat e tjere, meqe bleresit nuk mund te gjejne lehte furnitore te tjere. Sa me e vogel te jete fuqia e nje firme te çante ne lidhje me klientet ose furnitoret e saj aq me shume rritet presioni qe kjo firme te luftoje dhe te mbaje nje avantazh konkuren ne fusha te tjera. Igli Tafa - Sistemet e Informacionit Igli Tafa - Sistemet e Informacionit

Planifikimi Strategjik per Avantazh Konkurent Ndryshimi i struktures se industrise Krijimi i produkteve ose sherbimeve te reja Permiresimi i produkteve ose sherbimeve egzistuese Perdorimi i sistemeve te informacionit per planifikim strategjik Ne menyre qe nje biznes te jete kompetitiv, strategia e tij per SI behet ne te njejten linje me objektivat dhe strategjine e ketij biznesi. Porter pershkruan 3 strategji qe bizneset mund te perdorin per ta patur avantazh kompetitiv perkundrejt 5 forcave: duke ndryshuar strukturen e industrise, duke krijuar produkte ose sherbime te reja si dhe duke permiresuar produktet dhe sherbimet egzistuese. Me pare, diferencimi i produkteve dhe perdorimi i IT per qellim strategjik ju shtuan ketyre strategjive kryesore. Kur nje firme alternon strukturen e industrise, industria behet me e favorshme per ta. Zhvillimi i teknologjie dhe e proçeseve te reja te kushtueshme qe permireson produktet dhe sherbimet e juaja ul kostot e hyrjeve ne industri. Psh, ATM-te ndryshuan strukturen e industrise se bankave ne vitet 1970 duke rritur investimet ne teknologjine e kerkuar. Futja ne marrveshje strategjike me firmat e tjera e ben me te veshtire per te tjeret qe te jene konkurente. Perdorimi i IT per qellime strategjike perfshin arritjen e avantazhit kompetitiv nepermjet perdorimit te teknologjise. Psh perdorimi i SI dhe IS per te personalizuar nje produkt si psh kepucet sportive, jeans ose veshjet do te kerkoje gjithnje e me shume perdorimin e IT per te qene kompetitiv. Igli Tafa - Sistemet e Informacionit Igli Tafa - Sistemet e Informacionit

Sistemet e Informacionit bazuar ne Performance Tre fazat ne perdorimin e SI ne biznes : Reduktimi i kostove dhe Produktiviteti Avantazhi kompetitiv Menaxhim i bazuar ne performance Igli Tafa - Sistemet e Informacionit

Igli Tafa - Sistemet e Informacionit Produktiviteti Masa e output-it te arritur pjestuar me input-in e kerkuar Sa me i madh te jete output-i per nje nivel te dhene te input-it aq me i madh produktiviteti Produktiviteti = (Output/Input) x 100 Igli Tafa - Sistemet e Informacionit

Kthimi i investimeve dhe Vlera e Information Systems Rritja e fitimit Ndarja e tregut Njohja dhe sadisfaksioni i klienteles Total cost of ownership (TCO) – kostoja totale e pajisjeve Igli Tafa - Sistemet e Informacionit

Justifikimi i SI (perfitimet nga SI) Te sigurohemi qe sistemi mbeshtet nevojat e biznesit Vleresimi i riskut Identifikimi i benefiteve Kur planifikojme nje SI te ri eshte e nevojshme te konsiderojme se sa mire projekti i propozuar ploteson nevojat e biznesit. Gjithashtu duhet te vleresohet risku qe shoqeron projektin e SI, ashtu sikurse dhe perfitimet. Kur konsiderojne koston e nje SI, shume kompani konsiderojne tashme TCO, ose koston totale te pajisjeve, sesa thjesht kostot e blerjeve. TCO jo vetem perfshin koston e blerjeve te teknologjise, por kostot administrative dhe te suportit, kostot e trajnimeve si dhe kostot e zevendesimit, qe shoqerojne ate. Igli Tafa - Sistemet e Informacionit Igli Tafa - Sistemet e Informacionit

Igli Tafa - Sistemet e Informacionit Justifikimi i SI Vleresimi i riskut: Sa mirë janë kuptuar kërkesat e sistemit? Në çfarë shkalle janë përpjekjet e firmës për teknologji të re? A ka risk të biznesit nëse organizata implementon një project të dobët? Igli Tafa - Sistemet e Informacionit

Igli Tafa - Sistemet e Informacionit Justifikimi i SI Shumica e projekteve te SI perfundon ne nje nga kategorite e meposhtme: Tangible Savings (Kursime të prekshme) Intangible Savings (Kursime jo të prekshme) Legal Requirement (Kërkesa ligjore) Modernization (Modernizimi) Pilot Project Risqet mund te balancohen nga perfitimet qe vijne nga informacioni. Ky perfshin kosto te prekshme ose sasiorersi psh ulja e kostove te prodhimit, si dhe perfitime te paprekshme ose intangible, si psh permiresimi i sjelljes se punonjesve. Analiza kosto fitim, jo gjithmone eshte e aplikueshme. Psh, nje SI i veçante mund te kerkohet nga shteti ose agjenci qeveritare, nderkohe qe nje biznes mund te implemetoje nje SI vetem per te fituar ekspierence ne nje teknologji te re ose te implementoje nje teknologji apo SI te ri thjesht per nevojat e konkurences. Igli Tafa - Sistemet e Informacionit Igli Tafa - Sistemet e Informacionit

Rolet, Funksionet dhe Karrierat ne Departamenti te Information Systems Operacionet – fokusohen ne efiçencen e informacionit Zhvillimi i Ssistemeve- fokusohet ne zhvillimin e nje projekti te caktuar si dhe ne mirembajtjen dhe rishikimin e tyre Suporti – ju ofron asistence perdoruesve Igli Tafa - Sistemet e Informacionit

Tre pergjegjesite kryesore te Sistemeve te Informacionit Igli Tafa - Sistemet e Informacionit

Titujt dhe Funksionet tipike te Sistemeve te Informacionit Chief Information Officer (CIO) – zgjedh pajisjet dhe personelin e departamentit te SI per te ndihmuar organizaten te arrije objektivat e saj administratoret e LAN – ndertojne dhe menaxhojne rrjetat e hardware-ve, software-ve, si dhe proçeset e sigurise Ka disa tituj pune dhe pershkrime te ketyre puneve (“job description”) tek sistemet e informacionit.Shume biznese kane shefine e informacionit, nje CIO, qe merret me sistemet dhe teknologjine e informacionit te te tere biznesit. CIO eshte pergjegjes per planifikimin, menaxhimin dhe funksionimin e sistemit te informacionit te organizates. Zakonisht CIO eshte nje menaxher i nivelit te larte ne neivel zv. presidenti, i cili punono sebashku me menaxheret e tjere te larte per te siguruar qe sistemet e informacionit mbeshtesin nevojat dhe qellimet e biznesit. With the growth of computer networks, administrators of both wide area and local area networks are becoming increasingly important. Network administrators manage network infrastructure, security, and use, as well as identifying and correcting problems. Similarly, with the growth of the Internet and e-commerce, the need for Internet personnel is growing. A new position of chief Internet officer has been suggested for companies with critical Internet operations. Major consulting firms such as EDS and Andersen also require skilled information systems personnel with excellent communication and project management skills in addition to technical skills. Often information systems personnel get some type of certification. Certification is achieved by passing specified skill & knowledge tests. Some of the more popular certifications include Novell’s certified network engineer, Microsoft certified systems engineer, and Cisco’s certified internetwork expert. Igli Tafa - Sistemet e Informacionit Igli Tafa - Sistemet e Informacionit

Titujt dhe Funksionet tipike te SI Karrierat ne Internet Strategjiste Programuese Operatoret e Website Chief Internet Officer Firmat konsultuese Igli Tafa - Sistemet e Informacionit

Igli Tafa - Sistemet e Informacionit Permbledhje Proçeset me vlere te shtuar rrisin kombinimin e inputeve ne menyre qe ato te bejen outpute finale Proçesi e reengineering ne nje biznes perfshin ridizenjimin radikal te proçeseve te biznesi,strukturen organizacionale si dhe sistemet e informacionit Personeli i sistemeve te informacionit zakonisht punon ne departamentin e sistemeve te informacionit, i cili perbehet nga nje chief information officer, analistet e sistemit dhe programistet Igli Tafa - Sistemet e Informacionit