بار بیماریهای غیر واگیر برنامه آموزشی کارشناسان بهداشت حرفه ای کارخانجات تبریز دکتر شعربافی رئیس گروه کارشناسان پیشگیری و مراقبت بیماریهای غیر واگیر مرکز بهداشت استان - مهر 1390

در ايران روزانه 850-800 نفر فوت مي‌كنند. 89% آنها ناشي از 5 علت زیر فوت مي‌كنند : 46% به علت بیماریهای قلبی و عروقی 17% به علت سوانح و حوادث 14% به علت سرطان‌ها 6% به علت بیماریهای حول و حوش تولد 6% به علت بیماریهای تنفسی نشست فصلی گروه بیماریهای غیرواگیر - دکتر شعربافی

توزیع فراوانی و فراونی نسبی علتهای اصلی (علت‌هاي كلي) مرگ و میر استان آدربایجان شرقی در سال 1386 علت مرگ سال 1386 تعداد درصد قلبی - عروقی 8474 41/35 سرطان ها 3074 15/00 حوادث غیر عمدی 2048 9/99 تنفسی 1548 7/55 حول تولد 1397 6/82 غدد 705 3/44 ادراری -تناسلی 507 2/47 گوارشی 470 2/29 ناهنجاریهای مادرزادی 446 2/18 عصبی 413 2/02

گذر اپیدمیولوژیک بیماریها در ابتدای قرن بیستم حدود 10% کل مرگ ها به بیماریهای قلب و عروق بود. کنترل بیماریهای واگیر و افزایش طول عمر باعث بروز بیماریهای مزمن و مشکلات رفتاری و زیست محیطی شد. در انتهای قرن بیستم مرگ و میر ناشی از بیماریهای قلب و عروق به 25% رسید و پیش بینی می شود در سال 2025 به 35 تا 60% برسد.

Changes of Mortality Causes in Iran from 1972 to 2002 during 30 years Disease Mortality rate in 100000 population 1350 1380 Upper Respiratory Tract Infection 62 5/4 Diarrhea & Vomiting 46 0/7 Meningitis & Encephalitis 12 1 Tuberculosis (Pulmonary & Extra pulmonary) 10 0/9 Measles 5 0/02 Tetanus (all ages) 2/5 0/03 Small Pox Diphtheria 0/01 Cardiovascular Accidents 42 105 Accidents (Intention & Non intentions) 51 58/1

جدول عمر استاندارد وتعداد سالهاي از دست رفته عمر به ازاي مرگ درهريك ازسنين سن امید به زندگی سالهاي از دست رفته عمر به ازاي مرگ در هريك ازسنين سال زن مرد زن مرد 82.50 80.00 33.12 33.01 1 81.84 79.36 34.07 33.95 5 77.95 75.38 36.59 36.46 10 72.99 70.40 37.62 37.47 15 68.02 65.41 36.99 36.80 20 63.08 60.44 35.24 35.02 25 58.17 55.47 32.78 32.53 30 53.27 50.51 29.92 29.62 35 48.38 45.57 26.86 26.50 40 43.53 40.64 23.74 23.32 45 38.72 35.77 20.66 20.17 50 33.99 30.99 17.69 17.12 55 29.37 26.32 14.87 14.21 60 24.83 21.81 12.22 11.48 65 20.44 17.50 9.75 8.95 70 16.20 13.58 7.48 6.69 75 12.28 10.17 5.46 4.77 80 8.90 7.45 3.76 3.27 85 6.22 5.24 2.45 2.12 90 4.25 3.54 1.53 1.30 95 2.89 2.31 0.94 0.76 100 2.00 1.46 0.57 0.42

بار جهانی بیماریهای غیر واگیر : مسئول 43% بار بیماریها در سال 2005 35 میلیون مرگ در سال 2005 مسئول 60% بار بیماریها در سال 2020 58 میلیون مرگ در سال 2020 را باعث خواهند شد بعبارتی 73% تمامی موارد مرگ در کشورهای با درآمد کم و متوسط 85% بار بیماریها یعنی 79% موارد مرگ نشست فصلی گروه بیماریهای غیرواگیر - دکتر شعربافی

نسبتي از DALYsكه هريك از گروههاي كوچك بيماري وآسيب درهر دو جنس به خود اختصاص مي دهند ؛ بر پايه اطلاعات سال 1381

نسبتي از DALYs ناشي از 25بيماري وآسيب اول در مردان ؛ بر پايه اطلاعات سال 1381

نسبتي از DALYs ناشي از 25بيماري وآسيب اول درزنان ؛ بر پايه اطلاعات سال 1381

وضعیت کشوری بیماریهای غیرواگیر و عوامل خطرساز بروز آن‌ها نشست فصلی گروه بیماریهای غیرواگیر - دکتر شعربافی

بار بيماري‌ها در ايران DALY)) در مقايسه با منطقه مديترانه شرقي 2003-2000

پيش بيني روند بروز سرطان‌ها از سال 2000 تا 2030 پيش بيني روند بروز سرطان‌ها از سال 2000 تا 2030 در ايران سالانه 70 هزار مورد سرطان جديد اتفاق مي‌افتد

بروز 10 سرطان شايع در ايران سال‌هاي 1386-1385

وضعيت ناهنجاري‌هاي ژنتيك و مادرزادي در ايران در ايران شيوع اختلالات ژنتيك و مادرزادي 40 در هر 1000 تولد زنده است

حدود 5/1 ميليون نفر در ايران از بيماري ديابت رنج مي‌برند. عوارض متعدّد ، جدّي و ناتوان كننده و هزينة بالاي بيماري از مشكلات مهمّ اين بيماري مي‌باشد. در كشورهاي غربي پنجمين علّت مرگ ، بيماري ديابت مي‌باشد. بروز بيماري ديابت نوع 2 با افزايش وزن و عدم تحرك رابطه مستقيم دارد.

عوامل خطر مرتبط با سبك زندگي در بیماری های غیرواگیر رژيم غذايي ناسالم چاقي مصرف الكل مصرف دخانيات كم تحركي

وضعيت استعمال دخانيات در كشور: 1388-1385

متوسط سن شروع مصرف سيگاربه سال كل زن مرد سال 21.1 24 20 سال 85 19.6 21.66 18.9 سال 86 20.6 26.2 19.5 سال 87 20.2 21 19.7 سال 88

متوسط سالهاي مصرف سيگار كل زن مرد سال 15.4 23 12.6 سال 85 18.1 26.7 14.9 سال 86 16.5 25 14.8 سال 87 17.6 28.3 13.5 سال 88

متوسط تعداد نخ سيگار مصرفي در روز كل زن مرد سال 15.5 21.3 13.3 سال 85 12.5 15.2 11.4 سال 86 14.3 13.9 سال 87 16 21.1 14.1 سال 88

وضعيت مصرف ميوه وسبزي در كشور: 1388-1385

درصد افرادي كه كمتر از پنج واحد ميوه يا سبزي در روز مصرف مي كنند كل زن مرد سال 91.6 88 95.3 سال 85 81.5 79.9 83.2 سال 86 91.1 88.5 93.5 سال 87 87.2 84.5 89.9 سال 88

وضعيت فعاليت بدني در كشور: 1388-1385

ميانه دقايق فعاليت جسماني هنگام كار در یک روز كل زن مرد سال 10 سال 85 2.1 سال 86 سال 87 25.7 سال 88

ميانه دقايق فعاليت جسماني هنگام رفت و آمد در یک روز كل زن مرد سال 17.1 8.6 20 سال 85 25.7 سال 86 10 21.4 سال 87 22.9 سال 88

ميانه دقايق فعاليت جسماني هنگام تفريح در یک روز كل زن مرد سال سال 85 8.6 سال 86 سال 87 2.9 سال 88

اثرات ورزش روي عوامل خطر ديگر افزايش HDL- C (5-3 %) كاهش LDL-C (6-3%) كاهش TG (7-2%) كاهش فشار سيستولي (4/7 6/2) كاهش فشار دياستولي ( 8/6 8/1) كاهش مقاومت به انسولين كاهش احتمال بروز ديابت تيپ II كاهش وزن يا حفظ وزن مناسب قطع يا كاهش مصرف سيگار زندگي بي‌حركـت و ساكن از عـلل اصلـي مرگ ، بيماري و ناتواني است. حدوداً 2 ميليـون مـرگ در سال به عـدم تحرك بدني نسبت داده مي‌شود. زندگـي بـدون تحـرّك زمينه‌ساز پنج عامل از ده عامـل مرگ و ناتواني در جهان مي‌باشد. ( WHO )

عدم تحرّك و پوكي استخوان حدود 10 ميليون نفر در جهان به پوكي استخوان مبتلا هستند ( 8 ميليون زن و 2 ميليون مرد ). بيش از 18 ميليون نفر كاهش توده استخواني دارند سالانه حدود 20 ميليارد دلار صرف مراقبت از افراد مبتلا يا در معرض خطر پوكي استخوان مي‌شود. سالانه 5/1 ميليون شكستگي استخواني دراثر پوكي استخوان بوقوع مي‌پيوندد.

ميانگين شاخص توده بدني BMI (kg/m2) كل زن مرد سال 25.16 26 24.35 سال 85 25.63 26.35 24.92 سال 86 25.74 26.13 25.37 سال 87 25.43 24.53 سال 88

(BMI ≥ 25 kg/m2)درصد افراد با اضافه وزن يا چاق كل زن مرد سال 46.1 53.5 38.9 سال 85 49.9 55.2 44.7 سال 86 49.2 52 46.5 سال 87 48.4 56.1 41 سال 88

درصد افراد چاق (BMI ≥ 30 kg/m2) كل زن مرد سال 16.2 22.8 9.8 سال 85 18.9 26.7 11.3 سال 86 20.5 21.5 19.6 سال 87 15.6 8.6 سال 88

ميانگين دور كمر (cm) كل زن مرد سال 84.9 84.8 سال 85 86.38 85.5 87.1 سال 86 86.6 88.3 سال 87 86.1 86.2 سال 88

سازمان بهداشت جهاني افسردگی رابحران بهداشت جهانی آینده اعلام کرد. ‌ بطوري که افسردگي در سال 2030 به تنهايي بزرگترين بار بهداشتي را بر جامعه تحميل خواهد کرد. با اين حال بيشتر کشورهاي در حال توسعه کمتر از دو درصد بودجه ملي خود را صرف سلامت روان مي‌کنند افسردگی ایران پایداری بیشتری دارد و تا سنین سالمندی داوم دارد در صورتیکه در کل منطقه مدیترانه شرقی فروکش نمودن آن در پایان میانسالی مشهود است رتبه افسردگی در بین مشکلات سلامت ایرانی ها وامریکاییها مشابه است ولی میزان بروز DALYs متفاوت است

شیوع افسردگی در بیماری های: دیابت 9-27% سکته مغزی 22-50% کانسر 18-39 % MI 15 -19% آرتریت روماتوئید 13% پارکینسون 10-37%

اپیدمیولوژی فشار خون بالا: در یک بررسی در امریکا از سال 1988 تا 1994 در افراد 20 تا 74 مشخص شد که : 24% مردان و 19% زنان سفید پوست 35% مردان و 34% زنان سیاه پوست فشارخون بالا دارند. حدود 25% مردان و 21% زنان فشارخون بالای 140/90 میلی متر جیوه دارند. در یک مطالعه در تهران 24% افراد بالای 20 سال فشار خون بالا داشتند. پیش بینی می شود که یک سوم افراد با فشارخون بالا تشخیص داده شده و فقط یک چهارم آنها تحت درمان موثر هستند. شيوع فشارخون بالا در كشورهاي خاورميانه 10 تا 17 درصد مي‌باشد.

انواع فشارخون بالا: فشارخون اولیه: حدود 95% موارد را شامل شده و هیچ دلیل جسمی برای افزایش آن یافت نمی شود. فشارخون ثانویه: حدود 5% موارد را شامل شده و یک عامل جسمی یا ارگانیک عامل آن می باشد.(بیماریهای کلیوی، داروهای ضد بارداری و کورتن، بیماریهای غددی چون کوشینگ و آکرومگالی، علل انسدادی عروقی چون کوارکتاسیون آئورت، حاملگی و ...) عوارض هر دو نوع یکی است: عوارض قلبی(نارسایی، سکته و ...)، کلیوی(نارسایی و ...)، مغزی(سکته و ...)، عوارض در اندامها(عوارض عروقی اندامها و ...)

توصیه ها در عدم ابتلا به عوارض فشار خون بالا(پیشگیری ثانویه): شروع درمان و مصرف داروی منظم تعدیل شیوه زندگی (8 تا 9 میلی متر جیوه کاهش) مصرف رژیم غذایی پر میوه و سبزی و لبنیات(تا 11 میلی متر جیوه کاهش) کاهش وزن( 4 تا 5 کیلو کاهش وزن 3 تا 4 میلی متر جیوه کاهش) ورزش(پیاده روی 30 تا 45 دقیقه در روز) محدودیت مصرف نمک چربی اشباع شده کم ترک سیگار و....

درصد افراد با فشارخون بالا (SBP ≥ 140 and/or DBP ≥ 90 mmHg) كل زن مرد سال 23.9 24.2 23.5 سال 85 18.9 26.7 11.3 سال 86 19.5 21.4 17.6 سال 87 20.6 20.9 20.3 سال 88

درصد افراد با فشارخون بالا (SBP ≥ 170 and/or DBP ≥ 100 mmHg) كل زن مرد سال 10.2 12 8.5 سال 85 7.2 10.1 4.2 سال 86 9.5 5 سال 87 7.4 9.6 5.3 سال 88

تركيب عوامل خطر: روزانه سيگار كشيدن كمتر از پنج واحد ميوه يا سبزي مصرف كردن فعاليت جسماني كم (<600 MET –minutes/week) چاقي يا اضافه وزن (BMI ≥ 25 kg/m2) فشار خون بالا (SBP ≥ 140 and/or DBP ≥ 90 mmHg)

وضعيت وجود حداقل 3 عامل خطر در كشور: 1388-1385

درصد افراد كم خطر ( افرادي كه هيچ يك از عوامل خطر فوق را ندارند) كل زن مرد سال 2 3.1 1 سال 85 5.2 سال 86 2.4 2.1 2.7 سال 87 3.6 4.9 سال 88

چه باید کرد؟ شناسایی عوامل خطر اولیه پیشگیری و کنترل عوامل خطر اولیه

اجزاء اصلي استراتژي‌جهاني مقابله با بيماري‌هاي غيرواگير مراقبت از بيماران براي پيشگيري از عوارض پيشگيري اوليه براي كاهش مواجهه با عوامل خطر مراقبت و ارزيابي عوامل خطر بيماري‌هاي غيرواگير Just to remind you of the three key components of the GS نشست فصلی گروه بیماریهای غیرواگیر - دکتر شعربافی

نقش سایر سازمان‌ها در پيشگيري از بيماريهاي غيرواگير نقش سایر سازمان‌ها در پيشگيري از بيماريهاي غيرواگير تقويت هماهنگي بين بخشي در مراقبت عوامل خطرساز بيماري‌‌هاي غيرواگير از طريق: فرهنگ سازي و نهادينه كردن شيوه زندگي سالم در جامعه از طريق رسانه ملي و مطبوعات، شهرداري‌ها و نهادهاي فرهنگي آموزش و اطلاع‌رساني بهبود شيوه زندگي براي نوجوانان توسط آموزش و پرورش حفظ امنيت و سلامتي مواد غذايي سالم از طريق هماهنگي وزارت جهاد كشاورزي و صنايع غذايي، وزارت بهداشت ترويج فعاليت بدني مناسب و متناسب با تاكيد بر ورزش همگاني از طريق سازمان تربيت بدني، وزارت بهداشت و وزارت كشور پيشگيري از استعمال دخانيات و مصرف الكل: وزارت صنايع و معادن، وزارت دادگستري، وزارت بازرگاني و وزارت بهداشت همكاري با انجمن‌هاي علمي و پژوهشي براي پايش و ارزشيابي برنامه‌هاي مداخله‌اي مؤثر حمايت از سازمان‌هاي مردم نهاد براي ترويج شيوه زندگي سالم