اختلالات اسكلتي- عضلاني مرتبط با كار Work-related Musculoskeletal Disorders تهیه کننده : دکتر مسعود مطلبی http://healthf.kaums.ac.ir/ motallebi_m@kaums.ac.ir
اختلالات اسكلتي- عضلاني مرتبط با كار اختلالات اسكلتي- عضلاني مرتبط با كار عمده‌ترين عامل از دست رفتن زمان كار، افزايش هزينه‌ها و آسيب‌هاي انساني نيروي كار به شمار مي رود و از جمله مهمترين مسايلي است كه ارگونوميست‌ها در سراسر جهان با آن روبرو هستند.
اختلالات اسكلتي- عضلاني مرتبط با كار OSHA هـدف بـرنـامـه‌هاي ارگونومي در محيط كار را كنتـرل اختلالات اسكلتي- عضلاني مي داند.
دستگاه اسكلتي- عضلاني (Musculoskeletal System)-تعريف دستگاه اسكلتي- عضلاني از بافت‌هاي نرم و استخوانها تشكيل شده است. اجزاء مختلف دستگاه اسكلتي- عضلاني عبارتند از: استخوانها: ساختارهاي تحمل كننده فشار. ماهيچه‌ها: بافت هاي قابل انقباض و ايجاد كننده حركت. تاندونها: بافتي كه ماهيچه‌ها را به استخوانها متصل مي‌سازد. رباط ها: بافتي كه استخوانها را به يكديگر متصل مي‌سازد. غضروف‌ها: بافتي كه اصطكاك ميان استخوانها را كاهش مي دهد. عصب‌ها: سامانه ارتباطي كه ماهيچه‌ها، تاندونها و ديگر بافت‌ها را به مغز مرتبط مي‌سازد. عروق خوني: مجاري گردش خون و مواد مغذي در بدن.
سيستم اسكلتي - عضلاني 1- استخوان ها 1- استخوان ها اسكلت به بدن شكل داده و وزن آن را تحمل مي كند و مكانيسم اعمال نيرو ، و حركت را فراهم مي كند . بدن ما از 200 استخوان تشكيل شده است .
سيستم اسكلتي - عضلاني 2- رباط ها فيبرهاي قوي و محكمي هستند كه در مفاصل بدن استخوانها را به هم متصل مي كند و موجب محدود شدن دامنه حركت مفصل مي شوند .
سيستم اسكلتي - عضلاني 3- عضلات : از هزاران فيبر نازك تشكيل شده است . رنگ قرمز آنها به علت عروق خوني فراوان است . عضلات با انقباض و انبساط نيرو و حركت ايجاد مي كنند .
سيستم اسكلتي - عضلاني 4- تاندون ها عضلات را به استخوان متصل مي كنند تاندونها از مواد سفت و طناب مانندي ساخته شده اند . تاندونها كش نمي آيند و صرفا“ نيرو را از عضلات به استخوانها منتقل مي كنند .
سيستم اسكلتي - عضلاني 5- اعصاب دريافت احساسات و کنترل حركات بدن در دست سيستم عصبی می باشد . اختلالات تروماي تجمعي به اعصاب حركتي و اعصاب حسي آسيب می رساند .
اختلالات اسكلتي- عضلاني -تعريف اختلالات اسكلتي- عضلاني عبارت است از آسيب‌ها و اختلالاتي كه يك يا چندين جزء از اجزاء دستگاه اسكلتي- عضلاني را متأثر مي‌سازد. اختلالات اسكلتي- عضلاني شامل اسپرين، تنش، تورم، دژنراسيون، پارگي، گيرافتادگي اعصاب يا عروق خوني و شكستگي استخوان مي‌باشند. علايم اختلالات اسكلتي- عضلاني شامل ناراحتي، درد، خستگي، ورم، خشكي، اختلالات حسي، مورمور شدن، محدود شدن دامنه حركتي و كاهش كنترل حركتي مي‌باشند. هنگامي كه محيط كار و انجام وظيفه در شغل خاصي به وقوع اختلالات اسكلتي- عضلاني كمك كنند اين اختلالات، اختلالات اسكلتي- عضلاني مرتبط با كار خوانده مي‌شوند.
اختلالات اسكلتي-عضلاني - علائم و نشانه ها درد احساس سوزش گرفتگی رنگ پريدگی بی حسی ورم سختی مورمورشدن پرش ( تيک ) غير عادي ضعف
اختلالات اسكلتي-عضلاني - علائم و نشانه ها كمر درد سفتي گردن و شانه ها درد و سفتي دست ها درد و سفتي پاها گرفتگي پا سرد شدن پا
اختلالات اسكلتي- عضلاني مرتبط با كار-علل ريسك فاكتورهاي فيزيكي و مكانيكي كه باعث بروز اختلالات اسكلتي- عضلاني يا پيشرفت آنها مي‌گردند عبارتند از: پوسچر نامناسب يا ثابت، اعمال نيروي زياد، تكرار حركت، بلندكردن و حمل بار، فشار تماسي، ارتعاش تمام بدن يا موضعي، دماهاي پايين و بالا روشنايي و ....
فاکتورهای خطر-نيرو آيا وزن بار 23 كيلوگرم يا بيشتر است ؟ آيا اين درد به بيماری مزمن تبديل مي شود؟ درد 130 پوند آيا وزن بار 23 كيلوگرم يا بيشتر است ؟
فاکتورهای خطر- نيرو
فاکتورهای خطر: پوسچر نامناسب آرنجها بيرون آمده اند مچ به سمت يا آمده اند يا ازيک سمت به سمت ديگر شده اند بالا پايين دستها چرخيده اند شانه ها بالا امده اند منحرف چرخيده پايين بالا سر يا قرارگرفته و يا است. چرخيده است کمر يا خمیده
فاکتورهای خطر: پوسچر نامناسب
فاکتورهای خطر: پوسچر نامناسب
فاکتورهای خطر: پوسچر نامناسب
فاکتورهای خطر: تكرار آيا در تمام روز کاري، يک وظيفه يا وظايف مشابه هرچند دقيقه يک بار تکرار مي شوند؟
فاکتورهای خطر: تكرار
فاکتورهای خطر: فشار تماسي
فاکتورهای خطر: ارتعاش آيا انجام کار مستلزم استفاده از ابزارهای دستی مرتعش است؟
آيا انجام کار مستلزم تحمل آب و هوای سرد است ؟ فاکتورهای خطر: سرما آيا انجام کار مستلزم تحمل آب و هوای سرد است ؟
فاکتورهای خطر: سرما
فاکتورهای خطر: محيطي سرما گرما نور
فاکتورهای خطر: سازماني طول مدت انجام كار استراحت و توقفهاي بين كار ميزان كنترل بر كار
فاکتورهای خطر: فردي آمادگي جسماني وزن تغذيه سبك زندگي وضعيت سلامت
فاکتورهای خطر: رواني-اجتماعي استرس امنيت شغلي خودگرداني شغلي حمايت همكاران و.....
فاکتورهای خطر: خارج از كار فعاليتهاي خارج از محيط كار (شغل دوم!!!) ورزش/فعاليت سنگين
اختلالات اسكلتي- عضلاني مرتبط با كار-علل اين ريسك فاكتورها در اثر برخي ويژگي‌هاي سازماني نظير چرخه‌‌كار- استراحت نادرست، سرعت زياد انجام كار، مدت زمان طولاني انجام كار، كارهاي ناآشنا، نبود تنوع در كار، كارهايي كه سرعت آنها را ماشين تعيين مي‌كند، دريافت دستمزد براساس شمار قطعه‌های توليدي و ... شدت مي‌يابند .
اختلالات اسكلتي- عضلاني مرتبط با كار-علل تمام عوامل مؤثر و ريسك فاكتورها ي اختلالات اسكلتي- عضلاني را مي‌توان در چهار گروه دسته‌بندي كرد : عوامل ژنتيكي، عوامل ريخت‌شناسي (مورفولوژيك)، عوامل رواني- اجتماعي و عوامل بيومكانيكي
اختلالات اسكلتي- عضلاني مرتبط با كار-پيشگيري از ميان چهار دسته عوامل مؤثر در بروز آسيب‌هاي اسكلتي- عضلاني تنها عوامل بيومكانيكي و عوامل رواني- اجتماعي قابل دستكاري بوده و در يك برنامه مداخله ارگونومي مي‌توان تغييراتي را در آنها ايجاد كرد.
اختلالات اسكلتي- عضلاني مرتبط با كار-پوسچر پوسچر نامطلوب خطري براي سلامتي و ايمني در محيط كار است. اين موضوع هم در كارهاي استاتيك كه در آنها فرد در وضعيتي ثابت و ايستا براي مدت طولاني به انجام وظيفه مي‌پردازد و هم در كارهاي ديناميك كه همراه با اعمال نيروست صادق است. در كارهاي استاتيك فشار وضعيتي بر ماهيچه‌ها و مفصل‌ها منجر به خستگي ماهيچهاي، درد و در دراز مدت سبب تغييرات تجمعي بافتي و آسيب مي‌شود. در كارهاي ديناميك (همراه با اعمال نيرو) فشارهاي بيومكانيكي ناشي از بارخارجي و فعاليت ماهيچهاي به همراه فشار وضعيتي سبب بروز آسيب مي‌گردد.
اختلالات اسكلتي- عضلاني مرتبط با كار-پوسچر گردن، كمر، شانه، ساعد و زانو از جمله نواحي و اندام‌هايي هستند كه در معرض بيشترين اثرات سوء ناشي از پوسچر نامطلوب قرار دارند. در بين عوامل و ريسك فاكتورهاي اختلالات اسكلتي- عضلاني ناشي از كار، پوسچر نامطلوب از جمله مهمترين آنها محسوب مي‌شود.
اختلالات اسكلتي- عضلاني مرتبط با كار-پوسچر در بسياري از شيوه‌هاي ارزيابي ريسك فاكتورهاي اختلالات اسكلتي- عضلاني مرتبط با كار پوسچر فرد هنگام كار مورد مطالعه و بررسي قرار مي‌گيرد و براساس آن ميزان خطر وقوع آسيب تعيين مي‌شود و شيوه‌هاي بهبود شرايط كار به منظور حذف پوسچر نامطلوب و در نتيجه كاهش خطر بروز اختلالات اسكلتي- عضلاني ارايه مي‌شود.
طراحي و بيماري وضعيت قرارگيري بدن ناراحتي ايستادن كمر ، پاها وضعيت قرارگيري بدن ناراحتي ايستادن كمر ، پاها نشستن گردن شانه ها و كمر دسترسي شانه ها ، اندام فوقاني خمش گردن به عقب ناحيه گردني خمش تنه به سمت جلو ناحيه كمري
اختلالات اسكلتي- عضلاني و طراحي ايستگاه كار پوسچر علايم طراحي بيماري
تعامـل ارگـونـوميـك ميـان اجـزاء مخـتلـف در ايستـگـاه كـار پوسچر كار: - سرو گردن - دستها و بازوها - تنه و لگن - پاها فعاليتها - ديداري - حركتي - شنيداري - گفتاري ايستگاه كار: - تجهيزات - ابزار - محيط فرد وظيفه سلامتي فرد برون‌ده / عملكرد شغلي
روشهاي ارزيابي اختلالات اسكلتي-عضلاني شيوه‌هاي گوناگوني براي ارزيابي مواجهه شغلي با ريسك فاكتورهاي اختلالات اسكلتي- عضلاني وجود دارد. به كمك اين روشها مي‌توان مشاغلي كه خطر ابتلا به اين‌گونه اختلالات در آنها بالاست را شناسايي نمود : شيوه‌هاي مشاهده‌اي، شيوه‌هاي دستگاهي يا مستقيم، شيوه‌هاي خودگزارشي و شيوه‌هاي رواني-فيزيولوژيك روش هاي مشاهده‌اي نظير OWAS، RULA،REBA و QEC همه بر پايه ارزيابي پوسچر فرد هنگام كار استوارند و توصيه‌هايي جهت بهبود آن ارايه مي‌كنند.
شيوه‌هاي مشاهده‌اي قلم-كاغذي براي ارزيابي تنش فيزيكي در كار کاربرد خصوصيات پديدآورندگان تکنيکها روش آناليز تمام بدن پوسچر بدن را به صورت عددي(كد) دسته بندی می کند. Karhu et al. 1977 OWAS روش آناليز برای اندام فوقانی علاوه بر پوسچر ، نيرو و فعاليت عضله در نظر گرفته می شود . McAtamney and Corlett 1993 RULA ارزيابی خطر برای تمام بدن و کارهای ايستاده نمره گذاری پوسچر های بدن و تخمين بار وارد شده Hignett 1995 REBA روش آناليز برای تمام قسمتهای بدن و وظايف استاتيک و ديناميک پوسچر های بدن، تکرار حرکات، نيرو و مدت انجام وظيفه Li and Buckle 1998 QEC
خسته نباشيد