استاد :سرکار خانم قوهستانی تئوری حسابداری سودمندی اطلاعات حسابداری برای سرمایه گذاران و بستانکاران فصل هشت ولک استاد :سرکار خانم قوهستانی تهیه کنندگان : خانم سحر نیری – عبدالرحمن عرفان نیا– وآقای جنگلی

هدف فصل بررسی شواهد نظری (تئوریک)و تجربی مربوط به سودمندی اطلاعات حسابداری مالی برای نخستین گروه های مورد نظر هیئت استانداردهای حسابداری مالی یعنی سرمایه گذاران و بستانکاران(اعتبار دهندگان )

اطلاعات حسابداری و الگوهای تعیین ارزش شرکت الگوی گوردن Gordon بر اساس این دیدگاه ارزش شرکت از دیدگاه سهامداران برابر است با ارزش فعلی سودهای سهام آتی موردانتظارکه آنها دریافت خواهند کرد. در این الگو به سه نکته توجه شده است قیمت فعلی یک سهم سودهای تقسیمی آینده پیش بینی سودهای خالص آینده از سود کنونی حسابداری سود حسابداری در این روش سود حسابداری دارای ارزشی است که بصورت غیر مستقیم در تعیین سودهای تقسیمی اثر دارد.

Miller and Modigliani دیدگاه میلر و مادیلیانی در این دیدگاه چنین استدلال میگردد که تقسیم سود نمی تواند اثر گذار باشد و آنها با نادیده انگاشتن آثار مالیات اثبات کردند که می توان ارزش شرکت را بر حسب خالص ارزش فعلی جریانهای نقدی هر دوره بر حسب جریان های نقدی حاصل از عملیات منهای وجوه نقد سرمایه گذاری شده در دارائیها محاسبه کرد. هیئت استانداردها نیز به صورت تلویحی الگوی تعیین ارزش جریان های نقدی را پذیرفته است و معتقد است ارقام متعلق به سود محاسبه شده در سیستم تعهدی سودمند تر واقع می شوند. این مدل مستقیما به حسابداری مربوط می شود.جریانهای نقد ی عملیاتی شامل واریز و برداشت مشتریان و یا مزایای پایان خدمت کارکنان می باشد و وجوه نقد حاصل از سرمایه گذاری در دارایی ها مانند خرید و فروش دارای های ثابت می باشد ./.

Ohlson and Feltham and Ohlson تئوری مازاد خالص اصل این دیدگاه بر اساس نوعی لفاظی یا سفسطه قرار دارد مبنی بر این که ارزش دفتری پایان دوره سهام برابر است با ارزش دفتری در ابتدای دوره به اضافه سود خالص منهای سود تقسیمی. در این دیدگاه فرض براین است که تمام سود یا زیانها به حساب سود منظور می گردد . از دیدگاه تئوری مازاد خالص (که چیزی جز یک فرض اثبات شده نمی باشد ) موارد زیر باید مشخص گردد: محاسبه سود غیر عادی و نرخ تنزیل مناسب برای سودهای خالص غیر عادی تا چه فاصله ای از آینده را باید مورد توجه قرار داد تئوری مازاد خالص یک فرمول بسیار جدید است و مرحله بسیار سخت تکوین را می گذراند وبه نظر می رسد که در آینده بتوادبرای تعیین ارزش سهام روش نوید بخشی باشد.

ارزش اطلاعات حسابداری برای سرمایه گذاران سودمندی اطلاعات حسابداری برای سرمایه گذاران بر پایه تحقیقات تجربی قرار دارد و از طریق اثر گذاری اطلاعات اعلام شده به وسیله شرکتها در مورد تغییرات در قیمت سهام شرکت مشخص می شود . اگر قرار باشد بین داده های حسابداری اعلام شده و تغییرات در قیمت سهام شرکت ها رابطه معنی داری وجود داشته باشد در آن صورت مدرک یا شاهدی به دست می آید مبنی بر اینکه برای تعیین ارزش شرکت اطلاعات حسابداری سودمند واقع می شوند. تعریف بازار کارا- نیمه قوی-قوی–ضعیف –ریسک سیستماتیک و غیر سیستماتیک نیز در این فصل ارائه گردید (فصل 10کتاب دی گان مراجعه شود)

الگوی قیمت گذاری دارائی های سرمایه ای تئوری پرتفوی پایه و اساس یک دیدگاه نوین در علوم مالی را شالوده ریزی می نماید یعنی قیمت گذاری سهام بر اساس دیدگاه مبتنی بر پرتفوی های متشکل از اوراق بهادار گوناگون این الگو را الگوی قیمت گذاری دارائی های سرمایه ای می نامند و بر اساس الگوی قیمت گذاری نظری (تئوریک) مربوط به هر یک از سهم ارائه شده است . نخستین مرحله آن عبارت است از ایجاد رابطه بین ریسک یک سهم و ریسک کل بازار که در قالب نمودار و تجریه و تحلیل رگرسیون بیان می گردد. اساس الگوی قیمت گذاری دارائی ها سرمایه ای بر این اساس قرار دارد که قیمت هر سهم فقط بر پایه ریسک سیستماتیک تعیین می شود.

نقاط ضعف تحقیق در بازار سرمایه تحقیق در مورد تغییرات قیمت و سازو کارهای قیمت گذاری در هر بازار بسیار طاقت فرسا است . تعیین رابطه علت و معلولی بین اطلاعات و قیمت سهم به دلیل مستمر بودن تغییرات قیمت بسیار مشکل است. نمی توان اثرات یک نوع اطلاعات بریک دسته از سهام را مشخص کرد وتنها یک دسته کوچک از سرمایه گذار ن را مورد مطالعه قرار می دهیم. یکی دیگر از نقاط ضعف تحقیق این است که تحقیق به صورت یک آزمون مشترک است : در مورد محتوای اطلاعاتی و کارایی بازار. ونکته نهایی اینکه تحقیق در سطح بازار فقط اثر انباشته تصمیم گیری یک سرمایه گذار را مورد توجه قرار می دهد.

محتوای اطلاعاتی اعلامیه سود خالص قوی ترین شاهد تحقیقات بازار سرمایه مربوط به محتوای اطلاعاتی سود خالص است که سالانه اعلام می شود . تحقیقات بنیادی در سال 1968 در این زمینه نشان داد که تغییرات در سود خالص گزارش شده سال قبل با تغییرات قیمت سهم همبستگی مثبت دارد وهمچنین تغییرات قیمت موید سود خالص مورد انتطار می باشد. نتایج تحقیقات به صورت رسمی رابطه بین اطلاعات بازار و تصمیم به سرمایه گذاری را مشخص نمود.

سایر سیاستها(روش های)حسابداری و قیمت سهام در این نوع تحقیقات اثر کاربرد روشهای دیگر حسابداری بر قیمت سهام مورد آزمون قرار می گیرد و هدف اولیه این آزمون ها این بود تا فرضیه به اصطلاح «سرمایه گذار غیر متخصص» مورد بررسی قرار گیردو همچنین پژوهشگران علاقمند بودند که آیا سایر روشهای حسابداری می تواند بر قیمت سهام اثر سیستماتیک بگذارد یا خیر ؟ سایر روشهای حسابداری بدون مشخص بودن نتیجه های مربوط به جریان های نقدی تغییر در جریان های نقدی :کاربر روش اولین صادره از آخرین وارده (Lifo)

سایر روشهای حسابداری بدون مشخص بودن نتیجه های مربوط به جریان های نقدی نتایج تحقیقاتی که در این زمینه صورت گرفت بیانگر آن است که تغییر در روش شناسایی سود (کاربرد این روش ها ضابطه مند نیست و مدیران اختیار دارند هر روشی را که می خواهند بکار ببرند)نمی تواند بر ارزیابی بازار در مورد شرکتها اثر بگذارد و اغلب این نتیجه گیری را اینگونه بیان می کنند که با استفاده از روشهای متفاوت حسابداری نمی توان سر بازار را کلاه گذاشت . برای اثبات موارد فوق می توان به تحقیقات انجام شده در مورد روش محاسبه استهلاک (تصاعدی یا مستقیم) توسط Beaver-روش خرید –تجمیع منافع - منظور کردن هزینه های تحقیق و توسعه به صورت هزینه های جاری یا سرمایه ای ویا شناسایی و ثبت سود غیر عملیاتی تحقیق مربوط به اوراق بهادار قابل فروش با حالتی که این نوع سودها به دوره آتی منتقل می گردد.

شواهد بدست آمده در نمونه تحقیقات مورد بحث در عبارتهای اشاره شده موید این ادعاست که در خبر مربوط به تغییر در روش حسابداری هیچ نوع محتوای اطلاعاتی وجود ندارد (حداقل تا زمانی که در جریانهای نقدی تغییراتی مشاهده نشود )و چنین نتیجه گیری می شود که فرضیه مربوط به ناآگاهی سرمایه گذاران رد می شود و به نظر می رسد که سرمایه گذاران تفاوتهای تصنعی حاصل از تغییر در سیستم دفتر داری (بدون محتوای واقعی)را خنثی می نمایندو سرمایه گذاران به شیوه ای آگاهانه در برابر تغییر در عدد متعلق به سود گزارش شده واکنش نشان می دهند.

(Lifo) تغییر در جریان های نقدی :کاربر روش اولین صادره از آخرین وارده یک نوع تغییر روش ارزش گذاری موجودی کالا از Fifoبه Lifoکه باعث می شود قیمت سهام در بازار واکنش نشان دهد .کاربرد روش Lifoهمواره با تغییر مثبت قیمت سهام همراه بوده در حالی که روش Fifoباعث افزایش موجودی پایان دوره و کاهش سود دوره می گردد و شرکتها برای بهرمند شدن از منافع مالیاتی از این تغییر روش استفاده نموده تا سود محاسباتی را کاهش دهند که در چنین حالتی جریانهای نقدی تغییر خواهد یافت زیرا سود مشمول مالیات کمتر خواهد شد ،بنابراین واکنش مثبت قیمت سهام بیانگر افزایش ارزش شرکت (به سبب صرفه جویی در مالیات )است. همانطور که مشاهده می گردد نتیجه این تحقیقات با تحقیقات گذشته در تضاد می باشد وبیانگر آن است که پژوهشگران پیشین در صدد برنیامدن تااثرات واقعی ناشی از تغییر روش را مشخص کنند ولی اگر این تحقیقات درست باشد ،در آن صورت می توان این فرضیه را تائید کرد که سرمایه گذاران دارای آگاهی لازم نیستند.

نتیجه : باتوجه به موارد ذکر شده و بحث آغازین فصل چنین به نظر می رسد که تحقیق درباره «اوراق بهادار و تغییر قیمت ها» کار بسیار دشواری است و مسئله بکارگیری روش قیمت گذاری موید این ادعاست و فرضی که نخست عدم آگاهی سرمایه گذاران را رد و در ادامه آنرا می پذیرد ،به هر حال نتیجه تحقیقات جدید نشان می دهد که بکار گیری روش قیمت گذاری بسیار پیچیده بوده و تحقیقات جدید نشان دهنده اثرات غیر مستقیم بکار گیری روش قیمت گذاری اولین صادره از آخرین وارده بر جریان ها نقدی می باشد که در ادامه مورد بحث قرار خواهد گرفت .

اثر غیر مستقیم سایر روشها دیگر بر جریان های نقدی –تئوری نمایندگی در تحقیقات جدید محققان کوشیدند تا به موضوع ظریفتری بنام «پیامد غیر مستقیم » بپردازند و زمانی اثر غیر مستقیم مطرح می شود که تغییر یکی از روش های حسابداری از مجرای اثر غیر مستقیم بر مالکان (و نه از طریق اثر مستقیم بر جریان های نقدی ) بر ارزش شرکت اثر بگذارد در این زمینه تحقیقاتی که در شرکتهای نفت و گاز انجام گردید و قیمت سهام اینگونه شرکتها را در برابر یک تغییر الزام آور مورد بررسی قرار داد و با وجود اینکه به نظر می رسید تغییر در روش حسابداری تنها بر سود دفتری (به صورت ظاهر ) اثر بگذارد ،این اقدام به صورت غیر مستثیم بر جریان های نقدی مورد انتظار سرمایه گذاران اثر می گذاشت که می توانست واکنش منفی قیمت سهام را توجیه نماید که این توجیه ریشه در تئوری نمایندگی دارد.

پرسشهای بیشتر درباره کارائی بازار بدیهی است که در بازار اوراق بهادار نوعی کارائی مشاهده می شود ولی مقدار آن مشخص نیست و تحقیق بسیار گسترده ای که «او-Ou» و«پن من-Penmen» درباره موضوع بنیادی تجزیه وتحلیل سهام با فرض اینکه بازارهای اوراق بهادار کارا نیستند نیز در این راستا می باشد واشاره دارد که می توان از طریق تجزیه و تحلیل صورتهای مالی سهامی که دارای قیمت پائین می باشد را شناسائی کرد (قیمت آنها کمتر از قیمت واقعی است)این دیدگاه درست مخالف دیدگاه بازار کاراست و نکته اصلی این است که آیا پیش بینی آنها براساس اطلاعاتی بوده که در قیمت سهام منعکس گردیده (موید وجود بازار کارا)یا سود خالص آینده بر اساس تجزیه و تحلیل معیارهای حسابداری (بازده کل دارائی،نسبت سود ناویژه و . . )تعیین گردیده؟

در واقع تجزیه و تحلیل فوق موید بازدهی های غیر عادی (ونه کارائی بازار )بود وهمچنین آنها معتقد بودند که بازار به آن اندازه که طرفداران بازار کارا اعتقاد دارند ، کارا نمی باشد . «لو-Lev»نیز تحقیقات مکملی در این راستا انجام داد و به این نکته اشاره داشت که با گذشت زمان و طی هر یک از سالها بین اعداد اعلام شده برای سود و بازده سهام همبستگی کمی وجود دارد و به بیان دیگر در مقایسه با تغییرات در قیمت سهام سود خالص توان توجیه کمتری دارد .

آثار پس از اعلام سود با آهنگی کند آشکار می شود در رابطه با کارائی بازار پرسش دیگری به نام آهنگ کند پدیدار شدن آثار پس از اعلام سود خالص مطرح می شود ، با وجود عکس العمل معنی دار بازار در زمان اعلام سود بیش از60روز طول می کشد تا آثار آن بر قیمت سهام مشخص گردد و بخشی از مسئولیت مربوط به کند بودن آهنگ اثرگذاری پس از اعلام سود را باید به حساب تحلیلگران مالی گذاشت که آنها به علامتهای اصولی ارائه شده ازجانب اوراق بهادار توجه نمی نمایندو این امر باعث عدم پیش بینی صحیح و در نهایت تعدیلات سهام ناقص انجام می شود. تحقیات انجام شده در این بخش که توسط «آباربانل و بوشی Aberbanel &Bushee» و«اسلون Slon» انجام شد بیانگر این مسئله است که در راستای کیفیت استانداردهای حسابداری تلاشهای مهمتری به عمل آید.

فرضیه افشای ناقص فرضیه دیگری که در رابطه با کارایی بازار (یا بازار بدون کارایی )توسط «بلوم فیلد Bloom Field» مطرح گردید فرضیه افشای ناقص می باشد که دو دلیل اصلی برای ارائه آن وجود دارد : نخست اینکه برخی از اعداد حسابداری و روابط را نمی توان به راحتی با هزینه اندک کشف کرد (اطلاعاتی که در یاداشت های پیوست می باشد و به راحتی در دسترس نیست که مغایر با دیدگاه بازار کارا ست ) دومین عامل در ارائه این فرضیه نیز به وجود «معامله گران آشوبگر » در بازار مربوط می شود و شامل افرادی است که به صورت بخردانه در برابر اطلاعات جدید واکنش نشان نمی دهند .

اطلاعات حسابداری و براورد ریسک تحقیق صورت گرفته بیانگر ان است که بین تغییر سود و معیار تعیین کننده ریسک بازار (بتا) همبستگی زیادی وجود دارد که این همبستگی نشان دهنده آن است که از دادهای حسابداری می توان برای ارزیابی ریسک استفاده کرد . هدف این تحقیقات این بود که مشخص نمایند کاربرد روشهای مختلف حسابداری یا شیوه های مختلف افشا اطلاعات تا چه اندازه می تواند بر سودمندی اطلاعات اثر بگذارد .

خلاصه ای از تحقیقات انجام شده در بازار سرمایه چنین به نطر می رسد که سود محاسبه شده (بر مبنای روش حسابداری )دارای محتوای اطلاعاتی است و بر قیمت سهام اثر گذار است. سایر روشهای حسابداری که به صورت ظاهر بر جریان های نقدی آینده اثر مستقیم یا غیر مستقیم بر شرکت نمی گذارند ،بر قیمت سهام اثر نخواهند گذاشت ،اگر جه این ادعا مورد تائید قرار نگرفته است . روش های دیگر حسابداری که بر جریان های نقدی آینده شرکت (مالکان) اثر مستقیم یا غیر مستقیم بگذارند می توانند بر قیمت سهام اثر بگذارند. در جاهائی که برای مدیران امکان پذیر است با توجه به اثر مستقیم یا غیر مستقیم روش حسابداری بر جریان های نقدی آینده انگیزه هایی به وجود که مدیران روش خاصی از حسابداری را مورد استفاده قرار می دهند . ریسک مبتنی بر روش حسابداری با ریسک بازار همبستگی دارد و موید مفیدبودن اطلاعات حسابداری برای برآورد ریسک می باشد.

تحقیق پیمایشی برروی سرمایه گذاران یکی دیگر از راههای تعیین سودمندی اطلاعات حسابداری برای سرمایه گذاران در تحقیق پیمایشی که انجام گردید به صورت زیر مشخص گردید : اطلاعات حسابداری بسیار کم مورد توجه سرمایه گذاران قرار می گیرد،تقریباً نیمی از سرمایه گذاران مورد تحقیق صورت های مالی را می خوانند . نمی توانیم به دلیل اینکه سرمایه گذاران صورت های مالی را به تفضیل نمی خوانند فرض کنیم که اطلاعات صورتهای مالی سودمند نیستند. تحقیقات دیگری که در این زمینه انجام شد و از سرمایه گذاران خواسته شد که برای اطلاعات حسابداری ضریب تعیین نمایند و نتیجه آن رتبه نسبتا‍‍‍ً بالایی بود که به اطلاعات حسابداری اختصاص یافت .

اطلاعات حسابداری و الگوی تعیین ارزش بازار حسابرسی چگونه می تواند بر قابل اعتماد بودن صورتهای مالی بیفزاید؟ نقش حسابرس این است که گواهی دهد اطلاعات صورتهای مالی قابل اعتماد هستند وبه بستانکاران و سرمایه گذاران بالقوه اطمینان بیشتری دهد. نتیجه تحقیقات انجام شده نشان می دهد که حسابرسی به عنوان عاملی بازدارنده عمل می نماید و احتمال تحریف را کاهش می دهد. همچنین اعلام سود دوره سه ماهه پس از انتشار گزارش مشروط حسابرس باعث کاهش قیمت سهام میگردد. در تحقیقات دیگری که در آمریکا انجام شد مشخص گردید که سرمایه گذاران برای سهام شرکتهایی که بوسیله موسسه های بزرگ حسابرسی (5 موسسه حسابرسی)مورد بررسی قرار گرفته اند ارزش بیشتری قائلند.

داده های حسابداری و بستانکاران در این زمینه نیز چندین نوع تحقیق صورت پذیرفت : سودمندی داده های حسابداری برای پیش بینی احتمال ورشکستگی که نتیجه این تحقیق بدان معنی نیست که شرکت هایی که دارای نسبت های «بد» هستندالزاماً در آینده ورشکست خواهند شد. بین داده های حسابداری و رتبه اعتباری اوراق قرضه و صرف ریسک نرخ بهره یک رابطه متقابل برقرار است . سودمندی داده های حسابداری برای بستانکاران که بر حساسیت تصمیم (تصمیم گیری برای وام )نسبت به داده های اصلی حسابداری تاکید دارد .

سودمندی روش «تخصیص در حسابداری» شناسایی و ثبت هزینه هایی که مربوط به چندین دوره مالی می باشد مانند(استهلاک ،هزینه تاسیس و راه اندازی و. . . ) در هر دوره مالی را تخصیص در حسابداری می نمایند . برای تخصیص در حسابداری هیچ روش منحصر به فردی وجود ندارد وهیچ یک از روشها مزیتی بر دیگری ندارد و در واقع «تخصیص در حسابداری» ضابطه مند نیست ،ولی این موضوع نمی توان موید این باشد که اطلاعات حسابداری سودمند نیست .

با تشکراز توجه استاد گرامی سرکار خانم قوهستانی و شما دوستان محترم