ايمني بيمار PATIENT SAFETY حق بيمار و مسئوليت ما تيم مدرسان حاكميت خدمات باليني دفتر مديريت بيمارستاني و تعالي خدمات باليني وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي

سوابق ديني و تاريخي

بسم الله الرحمن الرحيم وَ تَحْسَبُهُمْ اَيْقاضاً و هُمْ رُقُودٌ وَ نُقََلِبُهُمْ ذاتَ الْيمينِ وَ ذاتَ الشِّمالِ و آنان( اصحاب کهف) را خواب می پنداشتی در حالی که زنده بودند و آنان را پهلو به پهلو می گرداندیم تا بدن هایشان زخمی و خسته نشود سوره كهف آيه 18

پزشکی را دیدند که هر گاه به گورستان می رسید روی خود را می پوشانید پزشکی را دیدند که هر گاه به گورستان می رسید روی خود را می پوشانید. از او سبب این کار را پرسیدند. گفت: از مردگان این گورستان شرم دارم. زیرا از کنار هر کدام که می گذرم می بینم از من صدمه دیده و داروی مرا خورده و مرده است! برگرفته از کتاب قصه های جامی اثر سید علی محمد رفیعی، نشر دانش ص

FIRST DO NO HARM

آمارها و مطالعات جهاني آمار انجمن پزشكي آمريكا IOM :مرگ ساليانه 44 تا98هزار بيمار در اثر خطاهاي درماني بعضی برآوردها بیش از 195هزار نفردر سال = سقوط روزانه 6 فروند جت مسافربری! 5تا 6مین علت مرگ در آمریکا متوسط جهانی %10-12% موارد بستری مرگ و میر کلی= تعداد بیماران * درصد مورد انتظار در صورت لحاظ جمعيت حدود يك سومي در كشورمان و به فرض تشابه امكانات و كيفيت ارائه خدمات براي كشور خود چه ميزان تلفات برآورد مي كنيد؟! مطالعات انگليس و استراليا حتي آمار بالاتري را نشان مي دهند

Professor James Reasons Swiss Cheese Model of Error NOTES 8

Layers of defenses

هرم حوادث Fatalities Accidents شدت Incidents Close Calls تکرار پذیری قله کوه یخ حوادث منجر به مرگ شدت تکرار پذیری حوادث منجر به بروز آسیب حوادثی که منجر به آسیب نشده علیرغم پیش رفتن تا آستانه وقوع، حادثه اتفاق نیفتاده است

Blunt and Sharp End Model بیمار Sharp End پزشکان و پرستاران ... مدیریت ارتباطات ، اگو The Messy Blunt End فرایندهای اداری (رسمی) منابع انسانی قوانین - مقررات فرایندهای غیررسمی سیاستها ، دستورالعملها تخصیص منابع سیستمها

Elements Medical treatment problem Surgical treatment problem Perinatal problem Equipment problem Medication error Fall Diagnostic/testing problem Admission/transfer problem Environment hazard Behavior problem Procedure problem IV/transfusion problem Injury other than fall

NHS Seven Steps to Patient Safety هفت گام بسوی ایمنی بیمار

1 Step 1 Build a safety culture ایجاد فرهنگ و بسترسازی بستری باز و منصفانه برای دستیابی به ایمنی بیمار فراهم کنید

2 Step 2 Lead and support your staff کارکنان خود را حمایت و رهبری کنید بطور شفاف و محکم در سازمان خود بر ایمنی بیمار تاکید و تمرکز کنید

3 Step 3 Integrate your risk management activity عملیات مدیریت خطر را هم سو و یکپارچه کنید برای مدیریت خطرات، سیستمها و فرایندهایی ایجاد کنید و خطاها را شناسایی و ارزیابی نمایید.

4 Step 4 Promote reporting گزارش دهی را تشویق کرده ارتقاء دهید به کارکنان خود این اطمینان را بدهید که می توانند به راحتی وقایع را در سطح محلی و ملی گزارش کنند.

5 Step 5 Involve and communicate with patients and the public مردم و جامعه را در موضوع درگیرکرده با انها ارتباط برقرار کنید راههایی را برای برقراری ارتباط صریح با بیماران ایجاد و به حرف انها گوش دهید.

6 Step 6 Learn and share safety lessons درسهای ایمنی را بیاموزید و به دیگران هم یاد دهید کارکنان را به تحلیل ریشه ای علل تشویق کنید تا یاد بگیرند که چرا و چگونه حوادث رخ می دهند

7 Step 7 Implement solutions to prevent harm راه حلهایتان را برای جلوگیری از بروز آسیب اجرایی کنید درسهایی را که آموخته اید با تغییر در عملیات، فرایندها یا سیستم نهادینه و عملی سازید.

Safety Culture Learning Culture Flexible Culture Reporting Culture Just Culture Informed Culture

To Err Is Human انسان جائز الخطاست

چرخه معیوب خطا بروز خطا یا اشتباه تنبیه و سرزنش بروز خطای مشابه در جای دیگر و توسط فرد دیگر تکرار بروز به علت عدم رفع علل مینه ای مخفی کاری به علت ترس

Research for Patient Safety 1 Measuring harm 5 Translating Evidence 2 Understanding causes 4 Evaluating impact 3 Identifying solutions

WHO Patient Safety Challenges Health Care Acquired Infections ابزارهایی مانند راهنماهای بهداشت دست و تزریقات ایمن (Hand Hygiene) (Safe Injection) توسط WHO ارائه شده است. Unsafe Surgery چک لیست جهانی جراحی ایمن توسط WHO ارائه شده است (Safe Surgery Checklist)

این چک لیست به بررسی 10 نکته برای تضمین ایمنی جراحی می پردازد: بیمار درست، محل درست عمل، عمل جراحی درست امنیت بیهوشی (داروهای بیهوشی) ایمن بودن عملکرد تنفسی و راههای بیهوشی تمهید جبران خون از دست رفته عوارض ناخواسته یا آلرژیک داروئی جلوگیری از عفونت محل عمل جراحی ممانعت از جاماندن سهوی لوازم جراحی و گازها در محل عمل آماده سازی جهت تحویل صحیح نمونه عمل بیمار به آزمایشگاه برقراری ارتباط موثر بین اعضای تیم برقراری نظام مراقبت برای اتاق عمل و برنامه جراحی ایمن

شاخصهای ایمنی بیمار Patient Safety Indicators شاخص هاي ايمني بيمار، مقياسهايي هستند كه به طور مستقيم يا غير مستقيم حوادث ناگوار قابل پيشگيري و کیفیت و نتایج (Outcome) را پايش مي كنند. با پایش این شاخصها می توان برنامه ارتقاء ایمنی و کیفیت خدمات را رصد نموده در جهت پیشرفت آن برنامه ریزی کرد.

AHRQ شاخص های ایمنی بیمار 1-عوارض بيهوشي 2-مرگ در گروههاي تشخیصی (DRG) با احتمال مرگ پايين 3-زخم بستر 4- شکست در نجات بیمار 5-جسم خارجي بجا مانده در بدن بيمار به هنگام عمل جراحي 6-پنوموتوراكس در اثر بي احتياطي گروه درماني 7-عفونت انتخابي به دليل مراقبت درماني 8-شكستگي لگن بعد از عمل جراحي 9-هماتوم يا خونريزي بعد از عمل جراحي 10-اختلالات فيزيولوژيك و متابوليك بعد از عمل جراحي

AHRQ شاخص های ایمنی بیمار 11-نارسايي تنفسي بعد از عمل 12- آمبولي ريوي يا ترومبوز عميق وريدي 13- عفونت خون بعد از عمل جراحي 14- جدا شدن زخم بعد از عمل جراحي در بيماران جراحي شكمي و لگني 15- پارگي و سوراخ شدگي تصادفي 16- واكنش ناشی از انتقال خون 17- آسيب حين تولد- آسيب به نوزاد 18- تروماي زايمان طبيعي با ابزار 19-تروماي زايمان طبيعي بدون ابزار 20-تروماي زايمان - سزارين

چه بايد بكنيم؟ ايجاد فرهنگ مناسب در سازمان و جامعه: نگرش سيستميك به حوادث ناخواسته درماني (96% اين وقايع منشا سيستميك و 4% فردي دارند) كه ما مديران بايد وظيفه خود را در اين خصوص ايفا نماييم و زمينه هاي بروز اين وقايع ناخواسته را به حداقل برسانيم. ايجاد فرهنگ عاري از سرزنش سازنده در سازمان تا كاركنان با شجاعت وقايع را گزارش و در يافتن راه حل مشاركت كنند. حمايت از كاركنان و اثبات توجه به نقش ايشان مشكلات را با بيماران و خانواده شان در ميان گذاشته به حرفشان گوش كنيم و در مراحل بهبود فرايند مشاركتشان دهيم.

چه بايد بكنيم؟ ايجاد سيستم گزارش دهي-يادگيري: در سازمان ضمن ايجاد بستر و فرهنگ مناسب و دركنار ايجاد ساز وكار مناسب، كاركنان را به گزارش حوادث مستحدثه ولو به شكل ناشناس ترغيب كنيم. با مشاركت كاركنان، گزارش وقايع به طور فعال و موثر مورد تجزيه و تحليل عليتي قرار گرفته، نتايج در رفع زمينه هاي خطا و اصلاح فرايند هاي مربوط مورد استفاده قرار گيرند. (Root Cause Analysis)

برنامه هاي معاونت درمان ایمنی بیمار از ارکان اساسی مورد پایش در اعتباربخشی مراکز درمانی می باشد. شروع آموزش بيمارستانهاي كشور با برگزاري كارگاهها (250 مركز آموزشي/درماني تاكنون) تدوين شاخصهاي كشوري ايمني بيمار (به منظور پايش ايمني بيمار در سطح ملي) شروع تدوين گايدلاينها طراحي سيستم گزارش گيري كشوري بر مبناي وب برنامه هاي كشوري ”جراحي ايمن“ و ”بهداشت دست“ ورود مبحث ایمنی بیمار به کوریکولوم آموزشی برنامه بيمارستانهاي دوستدار ايمني بيمار(PSFHI)

برنامه بيمارستانهاي دوستدار ايمني بيمار Patient Safety friendly Hospital Initiative درحال حاضركشورهايي درحوزه ي EMROو ساير نقاط دنيا به برنامه ي ايمني بيمار متعهد شده اند كه ازكشورهايي مانند:موزامبيك،سودان ويمن نيز مي توان دركشورهاي كمتر توسعه يافته اشاره كرد. درحال حاضر 7 بيمارستان از 7 كشور حوزه ي EMRO درحال اجراي اين برنامه هستند.(مصر،تونس،مراكش،يمن،سودان، اردن،پاكستان) باتوجه به هماهنگي به عمل آمده با WHO، 10بيمارستان ازكشورمان پايلوت اين برنامه هستند كه در صورت تحقق، خدمتي بزرگ به مردم و افتخاري براي كشور و دانشگاه هاي مربوطه و مراكز درماني خواهد بود. اين امر حمايت همه جانبه ي روساي محترم دانشگاه ها رامي طلبد.

PSFHI Manual Standards از سوی سازمان بهداشت جهانی راهنمایی برای ارزیابی انطباق بیمارستانها با استانداردهای ایمنی بیمارمورد انتظار از بیمارستانهای دوستدار ایمنی بیمار ارائه گردیده است. Standards این استانداردها از نظر اهمیت و اولویت بر 3 نوع هستند: استانداردهای ضروری یا حیاتی (Critical Criteria) استانداردهای محوری (Core Criteria) استانداردهای توسعه ای(Developmental Criteria)

Domains استانداردها در 5 حوزه یا گروه قرار می گیرند: رهبری و مدیریت (Leadership and Management) مشارکت بیمار و جامعه (Patient & Public Involvement) طبابت بالینی ایمن مبتنی بر شواهد (Safe Evidence Based Clinical Practice) محیط ایمن(Safe Environment) یادگیری مداوم (Lifelong Training) به عبارتی استانداردهای موجود در این 5 حوزه از 3 نوع استانداردهای پیشگفت خواهند بود.

Domains Sub domains Standards 7 20 9 6 10 16 2 8 29 19 5 3 30 90 24 Developmental Core Critical 7 20 9 6 A. Leadership and Management 10 16 2 B. Patient and Public Involvement 8 29 C. Safe Evidence based Clinical Practices 19 D. Safe Environment 5 3 E. Lifelong Learning 30 90 24 Total

Developmental Standards Scoring Hospital Level Critical Standards Core Standards Developmental Standards Level 1 100% Any Level 2 60-89% Level 3 ≥90% Level 4 ≥80%

انتظارات از دانشگاههاي علوم پزشكي حمایت و پایش اجرا و پیشرفت برنامه در بیمارستانهای تابعه جلب مشارکت درون بخشی (اداره پرستاری، معاونت دارو غذا، تجهیزات پزشکی و ...) و برون بخشی (نظام پزشکی، پزشکی قانونی، نظام پرستاری و ...) تشکیل کمیته راهبردی ایمنی بیماردر سطح دانشگاه گسترش فرهنگ ایمنی بیمار در مراکز درمانی تابعه پیگیری و پایش اجرای دستورالعملهای ابلاغی در خصوص ایمنی بیمار (همانند جراحی ایمن و بهداشت دست) توجه به آیتمهای ایمنی بیمار در بازدیدهای نظارتی معرفی رابط ایمنی بیمار برای هر دانشگاه

خدایا چنان کن سرانجام کار تو خشنود باشی و ما رستگار