مديريت و استرس هاي ناشي از كار مديريت و استرس هاي ناشي از كار از ديدگاه ارگونومي
ارگونومي چيست؟ واژه ارگونومي يك لغت يوناني است كه به معناي كار و قاعده و قانون مي باشد در واقع رابطه انسان با كار را بررسي مي كند
ارگونومي چيست؟ در تعريفي مي توان گفت كه هدف ارگونومي افزايش و بهبود ايمني بهداشت و سلامتي و راحتي وكارايي انسان است.
در ارگونومي عوامل متعددي نقش دارند كه عبارتند از: -وضعيت و شرایط موجود در کار -اطلاعات و عمليات و پروسه کار -كنترل ها - وظايف و مشاغل
- عوامل موجود در محيط كار تا حد زيادي ميزان ايمني،سلامتي و بهداشت،راحتي و كارايي در كار و زندگي روزمره را تعيين مي كنند -کار و انسان دو جزء اصلی و تفکيک ناپذير هستی است که به گونه ای متناسب با يکد يگر برنامه ريزی شوند
- بار زياد كاري انجام كار زياد، بار اطلاعات زياد ،كار كردن براي ساعت‌هاي طولاني و داشتن جلسات بدون وقفه از فراوان‌ترين علل استرس هستند. اگر اين عوامل در دوره‌هاي زماني طولاني ادامه يابند مي‌توانند منجر به اتلاف انرژي در فرد شوند زيرا فشار‌هاي اقتصادي و كشمكش براي باقي ماندن در استاندارد‌هاي زندگي، افزايش كارمندان و يافتن خود در مقابل كوهي از كار هميشه فرا روي افراد هستند و حتي ممكن است فشار‌هاي كاري به خانواده نيز منتقل شوند.
طبق تحقيقات انجام شده در كشور‌هاي مختلف اين بارهاي كاري بيش از اندازه و نداشتن تعطيلات موجب افزايش هزينه‌هاي ناشي از تصادفات و خستگي و همچنين بيماري‌هاي مرتبط شده‌اند.پس نیازمند این است هرکس به اندازه توانايي که دارد کار انجام دهد
- فشار كاري كم به طور تعجب‌آوري انجام دادن كار كم نيز يكي از علل استرس است. در محيط کار اداری و غير توليدی معمولا سررفتن حوصله، نارضايتي و خستگي و يا کسانيکه مجبورند برای مدتی در خانه بمانند و زياد در خانه ماندن سلامتي را كاهش مي‌دهد. برطبق مطالعه‌اي كه در كشور سوئيس انجام شده سر رفتن حوصله خطر بيشتري از استرس ناشي از كار و تقاضاي شغلي براي سلامتي دارد.
محيط كار عاملي مهم است كه در كارايي كاركنان تاثير مستقيم دارد محيط كار عاملي مهم است كه در كارايي كاركنان تاثير مستقيم دارد. با توجه به اينكه اكثريت محيطهاي كاري اصول اوليه ارگونومي را رعايت نمي نمايند و اين عدم توجه به اصول اوليه مسبب ايجاد ريسك فاكتورهاي ارگونومي و سبب بروز مشكلاتي براي كاركنان مي گردد و همچنين سلامتي كاركنان را نيز به خطر مي اندازد.
سلامتی شغلی ?
انطباق شغل با توانايی افراد کنترل فرد بر روی کار افزايش مهارت ايجاد اين فرصت که افراد بتواند روابط مناسبی با همکاران داشته باشند داشتن اطلاعات کافی در خصوص کارايی افراد و بازخوراند آن به افراد و سيستم جلوگيری از حرکات تکراری جلوگيری از تبعيض و خشونت جلوگيري از استرس هاي ناشي از
استرس استرس واژه‌اي است در اصل به معني فشار و نيرو در جهان فيزيكي هر گاه فشاري بر چيزي وارد شود كنشي بر آن وارد مي‌كند، ثبات اجزاي دروني آن را بر هم مي‌زند و تنشي در آن پديد مي‌آورد و بر مي‌آشوبد و سرانجام آن شي را به واكنش مي‌اندازد.
در مهندسي گفته مي‌شود كه هر گاه فشار وارده از مقاومت شي در گذرد آن شي متلاشي مي‌شود و از وضعيت موجودش در مي‌آيد. روانشناسان و ديگر صاحبنظران استرس نيز مي‌گويند روي هم جمع شدن رويداد‌هاي زندگي كه سازگاري فرد را با وضع موجودش بر هم مي‌زند موجب استرس مي‌شود
استرس يک پاسخ رفتاری ، جسمی و روانی به عامل استرس ( استرسور ) است درواقع استرس به معنی صرفا فشار عصبی نيست
همچنين استرس نرخ ترس و فشار در بدن كه در طول زندگي ايجاد مي‌شود، توصيف شده است. استرس توسط يك دوره كلي از فشار، مشكلات و تجربه‌هاي افراد است كه در طول زندگي بوجود مي‌آيد. خود استرس نه خوب است و نه بد. در حقيقت بعضي درجات استرس عادي است و براي ادامه حيات روزمره لازم است.
حتي هنگامي كه افراد استراحت مي‌كنند، درجات كمي از استرس وجود دارد. بدون استرس انگيزه و انرژي وجود نخواهد داشت. استرس براي هر فرد اجتناب ناپذير است. استرس يك وضعيت فشار است كه روي احساسات يك نفر بوسيله فرايند‌ها و شرايط فيزيكي اثر مي‌گذارد و امروزه يكي از مسائل مهم و مورد توجه در حوزه سلامت فردي، سازماني و اجتماعي است
عوامل استرس‌زا‌ها عواملي هستند كه موجب استرس مي‌شوند عوامل استرس‌زا‌ها عواملي هستند كه موجب استرس مي‌شوند. آنها مانند شرايطي هستند كه كه آغاز كننده يك تغيير در شرايط فيزيكي يا رواني مي‌باشند. به عبارت ديگر برهم زننده تعادل فيزيكي و رواني هستند. استرس‌زا‌ها مثبت يا منفي مي‌باشند و عكس العمل‌هاي فيزيولوژيكي در فرد ايجاد مي‌كنند. تپش قلب، افزايش فشار خون، خشكي دهان، تنفس سريع ، اغلب عكس العمل‌هاي غالب در مقابل استرس‌زا‌ها هستند.
همچنين حالت‌هاي احساسي مختلف نيز باعث اين عكس‌العمل‌ها مي‌شوند و سطوح استرس بوسيله وقايع غير مترقبه مطلوب يا نامطلوب افزايش پيدا مي‌كند اما فقط در صورتي كه از حد معيني فراتر رود باعث ايجاد درد و بيماري در افراد مي‌شود
منابع استرس همه كاركنان با استرس مواجه هستند و اين يك قسمت از وجود هر فرد است. چگونگي هدايت استرس توسط هر فرد ممكن است به زندگي شادتر و يا تخريب زندگي كاري و سلامتي منجر شود. اين بستگي به طرز تلقي افراد نسبت به استرس دارد كه آن را يك تهديد يا يك چالش درك كنند.
عامل استرس ( استرسور ) استرسورهای سازمانی استرسورهای فردی استرسورهای محيط کار استرسورهای فيزيولوژيكي
استرسورهای سازمانی عدم تشويقهای مالی عدم رشد شغلی
سياستهای اجرايی تغيير سازمانی رفتار مديريت , روابط غير رضايت بخش منبع كليدي استرس در محيط كار است. اين حالت مي‌تواند در سازمان‌هاي با رفتار سياسي زياد (كه اهداف و استاندارد‌هاي عملكرد وجود نداشته و ارتباطات شخصي دچار بحران باشد) بدتر باشد.
بعلاوه در جايي كه مديران مجبور به تعهد در مورد عملكرد زير دستان شوند و از ارزيابي‌هاي موضوعي استفاده كرده و شخصاً ارزيابي كنند، استرس توليد مي‌شود. به خصوص در جايي كه نرخ عملكرد اثر مستقيمي بر حقوق و پرداخت به كاركنان داشته باشد.
تشکيلات سازمانی عدم قدرت تصميم گيری شايد يكي از شايع ترين علل استرس در مديران عدم توان تصميم گيري و اجرا باشد. عدم تصميم گيري باعث ايجاد استرس مي‌شود و استرس نيز باعث تشديد ناتواني در تصميم گيري مي‌شود كه اين امر به صورت يك دور باطل عمل مي‌كند و موجب اتخاذ تصميمات نادرست مي‌شود.
استرسورهای فردی عدم شفافيت نقش – شرح وظايف در سازمان ها، در جايي كه كاركنان نمي‌دانند از آنها چه انتظاري وجود دارد، نتيجه عدم اطمينان است كه استرس ايجاد مي‌كند.
عدم رضايت شغلی عدم رضايت از نقش تبعيض بوروکراسی بار کار زياد
استرسورهای محيط کار شرايط کاری كار انسان محصول متغيرهاي متعدد و متنوعي است. دربعضي از مواقع كار متاثر از متغيرهاي انساني همانند شخصيت، ادراك، نگرشها، انگيزش، گروه، تفاوتهاي فردي، هوش، استعداد، حافظه، رغبت و غيره است و گاهي متاثر از متغيرهايي كه ماهيت فيزيكي دارند مي باشد . اين مغيرها را تحت عنوان شرايط محيط كار نام مي برند.
بديهي است كه شرايط بدكار، نه تنها بازده بلكه رضايت، نارضايتي و ميزان استرس را تحت تاثير قرار مي دهد. امروزه ثابت شده است كه شرايط محيط كار از جمله ميزان روشنايي، تكنولوژي، سروصدا، موسيقي، ساعات كار، استراحت، تعطيلي هفتگي، شرايط آب و هوايي، رنگ و طراحي و دكوراسيون محل كار، همه بر عملكرد فرد اثر دارند
استرسورهای محيط کار خشونت در محيط کار عدم حمايت اجتماعی عدم امنيت كاري همکار تغيير و تطابق
استرسورهای فيزيولوژيكي تغيير ساعت کار سروصدا نور کامپيوتر و خستگی چشم سندرم تونل کارپال وضعيتهای بدن در حين کار درجه حرارت تهويه هوا گرد و غبار جنسيت
استرس شغلی به يک پاسخ هيجانی و روانی “ مضر ” اطلاق می شود که در زمانيکه نيازهای شغل با نيازها و تواناييهای فرد همگون نباشد ايجاد می گردد.
استرس شغلي را مي‌توان جمع شدن عامل‌هاي استرس زا در وضعيت‌هاي مرتبط با شغل دانست كه بيشتر افراد نسبت به استرس زا بودن آن اتفاق نظر دارند. همچنين استرس شغلي به عنوان كنش متقابل بين شرايط كار و ويژگي‌هاي فردي شاغل، ميزان بيش از حد خواست‌هاي محيط كار و در نتيجه فشار‌هاي مرتبط با آن است كه فرد بتواند از عهده آنها برآيد
استرس فرد را در حالت آماده باش قرار می دهد و انسان نيز با آماده کردن بدن برای ايجاد شرايط دفاعی پاسخ می دهد. سيستم عصبی با ترشح هورمونها و افزايش نبض و تنفس عميق و کشش عضلات پاسخ می دهد. اين پاسخ از قبل آمادگی ايجاد شدن را دارد و اغلب همه به يک شکل پاسخ می دهند و بستگی ندارد که استرس در محل کار ايجاد شود يادر خانه.
استرس و عملكرد كاري سطوحي از استرس ممكن است به بهتر شدن عملكرد كاري كمك كنند.. وقتي استرس وجود ندارد چالش‌هاي كاري وجود نخواهد داشت، كسالت و ناتواني افزايش يافته و بر روي عملكرد اثر منفي مي‌گذارد. چنانچه استرس افزايش پيدا كند عملكرد به سمت بهبود مي‌رود و كاركنان آمادگي ذهني و رواني بالايي براي رويارويي با چالش‌ها پيدا مي‌كنند
بعضي تحريك‌ها مفيد هستند و كاركنان را براي رسيدن به احساس موفقيت و رضايت شغلي فعال مي‌كنند. حال اگر مقدار استرس از سطح بهينه فراتر رود تقاضا‌هاي زياد از حد از كاركنان افزايش مي‌يابد و سطح عملكرد افت مي‌كند. در اين نقطه، توان هماهنگي كاركنان از بين رفته، تصميم‌گيري براي آنها مشكل شده و رفتار‌هاي نامتعادل بروز مي‌دهند. همچنين اگر استرس از حد معيني بيشتر شود عملكرد بدتر شده و كاركنان با شكستگي ذهني و فيزيكي روبرو مي‌شوند
استرس و سلامتی دوره های کوتاه مدت استرس چندان خطر ناک نيستند ولی اگر شرايط استرس زا لا ينحل باقی بمانند باعث خستگی می شود که بدن قابليت دفاع را از دست می دهد و در نتيجه خطر ابتلا به بيماری و آسيب به سلامتی فرد بيشتر می شود. علائم اوليه استرس بخوبی قابل شناسايی نيستند و تاثيرات مزمن آن زمان زيادی می خواهد و ممکن است شناخته نشوند.
استرس و سلامتی استرس نقش مهمی در ايجاد بيماريهای مزمن بخصوص بيماريهای قلبی – عروقی ، اسکلتی – عضلانی و روانی دارد. تحقيقات نشان می دهند شغلهايی که به فرد اختيار عمل کمتری در کنترل آن می دهد خطر ابتلا به بيماريهای قلبی عروقی را بيشتر می کنند. تفاوت ابتلا به بيماريهای روانی برای مشاغل مختلف به ميزان استرس ناشی از آن بستگی دارد. بسياری از مطالعات نيز ارتباط بين شرايط کاری و ابتلا به سرطان ، زخم معده و حتی خودکشی را دريافته اند.
استرس - سلامتی و بهره وری امروزه شرايط شغلی استرس زا با افزايش غيبتها ، تاخير ها و حتی ترک کار همراه است. يک سازمان سالم سازمانی است که ميزان بيماريها ، آسيبها و ناتوانيها در محيط کار کمتر باشد. تحقيقات نشان داده که محيط کار سالم باعث بهره وری بيشتر می شود .
علائم اوليه ناشی از استرس سردرد اختلال خواب عدم تمرکز معده درد عدم رضايت شغلی روحيه پايين خستگی
آسيبهای ناشی از استرس عواقب جسمانی بيماريهاو سکته قلبی دردهای عضلانی – اسکلتی ، کمردرد زخم معده سرطانها ديابت بيماريهای کبدی بيماريهای تنفسی – شش ها
آسيبهای ناشی از استرس عواقب رفتاری سيگاری شدن استفاده از مواد مخدر و الکل درگير حوادث شدن خشونت اختلال غذايی ( اشتها )
آسيبهای ناشی از استرس عواقب روانی شکست در روابط خانوادگی اختلالات خواب اختلالات جنسی افسردگی
BURNOUT Syndrome خستگی مفرط جسمی بی تفاوتی احساسی بی تفاوتی رفتاری کاهش مهارت فردی عدم کنترل روی کار بی ارزش دانستن ماهيت کار عدم کارايی عدم رضايت از همکاران گرايش به ترک کار
عواقب استرس شغلی در محيط کار بيماری غيبت از کار عدم رضايت شغلی تاخير حوادث در محيط کار کاهش بهره وری کاهش انگيزه کاهش قدرت تصميم گيری
کنترل استرس :
پيشگيری و کنترل استرس گام اول : شناسايی مشکل مربوط به نوع کار گام اول : شناسايی مشکل مربوط به نوع کار مربوط به سازمان امربوط به محيط کار گام دوم : طراحی مجدد و مداخله الويت بندی استراتژِی گام سوم : ارزيابی ارزيابی کوتاه و دراز مدت
Be Safe , Healthy & Successful.