© 2008 The McGraw-Hill Companies, Inc., All Rights Reserved. 3 chapter Diferencat Kulturore McGraw-Hill/Irwin Global Business Today, 5e © 2008 The McGraw-Hill Companies, Inc., All Rights Reserved.

Diferencat kulturore Hyrje Për të zhvilluar një biznes të suksesshëm ndërkombëtar kërkohen njohuri ndër-kulturore (njohuri se si dallimet kulturore jashtë dhe brenda kombeve ndikojnë pozitivisht në avansimin e praktikave të biznesit).   

Diferencat kulturore ÇKA ËSHTE KULTURA? Edward Tylor “… Tërësia komplekse e cila përfshinë dijen, besimin, ligjin, doket dhe aftësitë tjera që fitohen nga një person si pjesë e një shoqërie”. Hofstede “ Programi kolektiv i mendjes që dallon anëtarin e një grupi nga grupi tjeter…” Elementet fundametale të kulturës janë vlerat (idetë abstrakte për atë që një grup beson të jetë i mirë, i drejtë, dhe i dëshirueshëm) dhe, normat (rregullat sociale dhe udhëzimet që përshkruajnë sjelljen e duhur në situata të veçanta). Termi shoqëri i referohet një grup njerëzish që ndajnë një grup të përbashkët të vlerave dhe normave .

Diferencat kulturore Vlerat dhe Normat Vlerat paraqesin kontekstin brenda të cilit normat e një shoqërie janë të vendosura dhe të justifikuara dhe formojnë themelin e një kulture. Normat janë rregullat shoqërore që rregullojnë veprimet e njerëzve ndaj njëri-tjetrit dhe mund të ndahen më tej në mënyra-popullore (konventat rutinë të jetës së përditshme) dhe zakone (normat që janë parë si kushte themelore për funksionimin e një shoqërie dhe në jetën e saj shoqërore).

Diferencat kulturore Kultura, Shoqëria dhe shteti-komb Një shoqëri mund të përkufizohet si një grup njerëzish që ndajnë një grup të përbashkët të vlerave dhe normave, që paraqet një grup të lidhur së bashku me një kulturë të përbashkët. Përcaktuesit e kulturës Vlerat dhe normat e një kulture janë produkt i evoluimit të një numri faktorësh aktiv në një shoqëri.

Diferencat kulturore Përcaktuesit e kulturës janë të paraqitur në diagramin e mëposhtëm.

Diferencat kulturore Pyetje për klasën- sistemi i performansës Idetë abstrakte për atë se çfarë një shoqëri beson të jetë e drejtë e mirë dhe e dëshirueshme quhen; Qëndrime Norma Vlera  Zakone Classroom Performance System Answer: c

Diferencat kulturore STRUKTURA SOCIALE Struktura sociale paraqet organizimin-bazë të një shoqërie. Dy dimensionet që duhet konsideruar: shkallën në të cilën njësia themelore e organizimit shoqëror është individuale, në krahasim me grupin  shkallën në të cilën një shoqëri është e ndarë në Klasa ose Kasta Kastë – don të thotë;Grup i vogël dhe i mbyllur shoqëror,me njerëz qëkanë një origjinë të përbashkët,lidhje gjaku a profesioni, interesa të njëjta klasore dhe të drejta të veçanta(në Hindi dhe në vende të tjera të Lindjes).

Diferencat kulturore Individët dhe grupet Individi Fokusi në individin, dhe arritja individuale është e zakonshme në shumë shoqëri perëndimore. Kjo kontribuon në dinamizmin e ekonomisë amerikane, por mund të çojë në mungesën e besnikërisë ndaj kompanisë dhe dështimit për të fituar njohurit e veçanta të kompanisë. Konkurrenca mes individëve në një kompani është më e theksuar se sa ndërtimi i ekipit, dhe një kufizim në aftësinë e njerëzve për të zhvilluar një rrjet të fortë kontaktesh brenda një kompanie.

Diferencat kulturore Grupi Në shumë shoqëri aziatike, grupi është njësia kryesore e organizimit shoqëror.  Kjo mund të dekurajojë ndërrimin e punëve nga një firmë në tjetrën, të inkurajojë punësimin afatgjatë për tërë jetën në një kompani, dhe të çojë në bashkëpunim drejtë zgjidhjes së problemeve të biznesit, por mund edhe të shtyp krijimtarinë individuale dhe iniciativën për reforma të reja.

Diferencat kulturore Ndarja( stratifikimi) Sociale Të gjitha shoqëritë janë të ndara në bazë hierarkisë, në kategori sociale, ose shtresat sociale. Lëvizshmëria sociale Levizshmëria Sociale paraqet mundësinë se deri në çfarë shkalle individi mund të lëvizë nga shtresa në të cilën është lindur. Sistemi i kastave ështe një sistem i mbyllur i ndarjes, në të cilin pozita sociale përcaktohet nga familja në të cilën personi është i lindur, dhe për të ndryshuar atë pozitë zakonisht nuk është e mundur gjatë jetës së një individi. Sistemi i klasave është një formë e hapur e shtresimt social, në të cilin sistem personi pozicionin e ka që nga lindja, mund ta ndryshoj përmes arritjes së tij ose të saj.

Diferencat kulturore Rëndësia e klasave Në kulturat ku ka një vetëdijësim të lartë mbi klasën e të tjerëve, mënyra se si individëd nga klasa të ndryshme punojnë së bashku (dmth menaxhimi dhe puna) mund të jetë e përshkruar ne detaje dhe e tensionuar në disa kultura (p.sh. në Britani), ose nuk kanë pothuajse asnjë rëndësi te të tjerët (p.sh. në Japoni). Vetëdija klasore është një gjendje ku njerëzit priren të shohin veten e tyre në aspektin e prejardhjes së tyre klasore, dhe kjo formon marrëdhëniet e tyre me të tjerët.

Diferencat kulturore Pytje per klasën – sitemi i performansës Mundësia me të cilën një individ mund të lëviz nga klasa sociale në të cilën është lindur quhet: Ndarja sociale Lëvizshmëria klasore Levizëshmëria Sociale Sistemi i kastave Classroom Performance System Answer: c

Diferencat kulturore RELIGJIONI DHE SISTEMET ETIKE Feja/Religjioni është një sistem i besimeve dhe ritualeve të përbashkëta që kanë të bëjnë me shenjtërinë. Fetë me më së shumti besimtarë janë: Krishterimi, Islami, Hinduizmi, dhe Budizmi. Sistemet Etike janë një sërë parimesh morale, apo vlerash, që shërbejnë ne formësimin e sjelljes. Praktikat etike të individëve përbrenda një kulture janë shpesh të ndërthurura ngushtë me fenë e tyre.

Diferencat kulturore Map 3.1 tregon religjionet dominante në tërë botën

Diferencat kulturore Krishtërimi Krishtërimi është feja më e madhe dhe më e përhapur në të gjithë Evropën, në Amerikë, dhe vende të tjera të themeluara nga evropianët.

Diferencat kulturore Islami Islami ka një princip bazë. Sipas kësaj feje Zoti është një, i vetëm dhe i plotfuqishëm . Islami kërkon pranimin pa ndonjë kusht, të unikalitetit, fuqisë dhe autoritetit të Zotit, dhe të kuptuarit se, qëllimi i kësaj jete është të përmbushim vullnetin e përcaktuar nga zoti, me shpresën për të fituar parajsën. Cilat janë disa nga principet primare të islamit ? Implikimet e Islamit në Ekonomi Në kuran jan të përmendura disa rregulla që kanë të bëjnë me ekonominë shumica e të cilave janë pro- ndërmarrësisë së lirë. Aty flitet me aprovim për ndërmarrësinë dhe fitimin e legjitimuar përmes tregëtisë. E drejta për mbrojtjen e pronës private po ashtu është e mishëruar në Islam. Edhe pse Islami predikon se, pronësia është një ndër/dhuratat nga Zoti, i cili e ka krijuar dhe zotëron gjithçka. Në vendet muslimane është në rregull dhe e lejuar të fitohet, përderisa është fituar në mënyrë të drejtë dhe jo në kurriz të dikujt tjetër.

Ushtrimi shembull Banka Islamike dhe Pakistani Ndryshimet në sistemin bankar të Pakistanit meqë vendi po adopton metodat islamike bankare. Meqë Bankat Islamike nuk mund të marrin apo japin kamatë ato duhet të gjejnë mënyra alternative për të fituar para. Për momentin Bankat e Pakistanit po expermentojnë me dy metoda të sistemit bankar islamik : MUDARABAH – një kontratë e ngjashme me atë të ndarjes se profitit/fitimeve. MURABAHA- një kontratë që një shumë e caktuar i paguhet menjëherë bankës por jo si kamatë.

Diferencat kulturore Hinduizmi Hinduizmi dhe implikimet Ekonomike Hinduizmi, praktikohet kryesisht në vendet e sub-kontinentit Indian, fokusohet në rëndësinë e rritjes dhe zhvillimit shpirtëror, të cilat mund të kërkojnë vetë-mohim nga të mirat materiale dhe fizike. Hinduizmi dhe implikimet Ekonomike  Meqë Hindusët vlerësojnë më shumë arritjet shpirtërore se sa materiale, nuk është e njejta etikë që gjendet në disa fe të tjera.  Promovimi dhe shtimi i përgjegjësive të reja mund të mos jetë qëllimi i një punonjësi, ose mund të jetë e parealizueshme për shkak të kastës që i takon punonjësi. Management Focus: McDonald’s and Hindu Culture Summary This feature describes the unique challenges faced by McDonald’s in India. The cow is considered sacred in India’s Hindu culture prompting McDonald’s to alter its menu to offer mutton and chicken alternatives to its traditional beef burgers. However, the company recently made news when it was discovered that its French fries were cooked in oil that contained beef extract. Suggested Discussion Questions 1. How did McDonald’s change its product line to meet the needs of the Indian market? Does the Indian version of McDonald’s still maintain the company’s identity? 2. Did McDonald’s handle the revelation that its French fries contained beef extract well? What would you have done differently?

Shembull për klasën Management Focus: McDonald’s and Hindu Culture Summary This feature describes the unique challenges faced by McDonald’s in India. The cow is considered sacred in India’s Hindu culture prompting McDonald’s to alter its menu to offer mutton and chicken alternatives to its traditional beef burgers. However, the company recently made news when it was discovered that its French fries were cooked in oil that contained beef extract. Management Focus: McDonald’s and Hindu Culture Summary This feature describes the unique challenges faced by McDonald’s in India. The cow is considered sacred in India’s Hindu culture prompting McDonald’s to alter its menu to offer mutton and chicken alternatives to its traditional beef burgers. However, the company recently made news when it was discovered that its French fries were cooked in oil that contained beef extract. Suggested Discussion Questions 1. How did McDonald’s change its product line to meet the needs of the Indian market? Does the Indian version of McDonald’s still maintain the company’s identity? 2. Did McDonald’s handle the revelation that its French fries contained beef extract well? What would you have done differently?

Diferencat kulturore Budizmi Budizmi është fe,e quajtur kështu sipas emrit të themeluesit të saj Buda, që predikon nënshtrimin , vuajtjen, mosveprimin dhe pajtimin me gjendjen, duke u shërbyer intereave të klasave shfrytëzuese(ka lindur në shek.VI para erës së re ne Indi dhe është përhapur edhe në disa vende të tjera të Azisë.  Budistët theksojnë me shumë rritjen shpirtërore dhe botën e përjetshme, se sa arritjet që janë bërë në këtë botë. Budizmi - praktikohet kryesisht në Azinë Juglindore, nuk e mbështet sistemin e kastave, kështu që individët kanë lëvizshmërinë dhe mund të punojnë me individë nga klasat e ndryshme.

Diferencat kulturore Konfuqianizmi Konfuqianizmi, praktikohet kryesisht në Kinë, predikon rëndësinë e arritjes së shpëtimit personal me anë të veprimit të drejtë. Nevoja për sjellje të lartë morale dhe etike si dhe besnikëria ndaj të tjerëve janë çështjet themelore për konfuqianizmin. Konfuqianizmi dhe implikimet ekonomike Tri mësimet kryesore të Konfuqianizmit - besnikëria, detyrimet reciproke, dhe ndershmëria - të gjitha këto mund të çojnë në ulje të kostos së të bërit biznes në shoqëritë Konfuqiane.

Diferencat kulturore Pytje për klasën – sistemi i performansës Religjioni me më së shumti besimtar është Krishtërimi Islami Hinduizmi Budizmi Classroom Performance System Answer: a

Diferencat kulturore GJUHA Gjuha e folur dhe e pafolur, është një nga karakteristikat përcaktuese të kulturës. Gjuha e folur Përderisa gjuha angleze është gjuhë e biznesit ndërkombëtar, njohja e gjuhës lokale është e dobishme, dhe në disa raste kritike për suksesin e biznesit. Gjuha e pa-folur/shprehur Gjuha e pafolur siç janë shprehjet e fytyrës dhe gjestet e dorës mund të jenë të rëndësishme për komunikim. Megjithatë, për shkak se këto mund të kenë interpretime të ndryshme në kultura të ndryshme, keqkuptimet janë të zakonshme.    

Diferencat kulturore EDUKIMI Arsimi formal është medium përmes të cilit individët mësonjnë shumë për gjuhën, shkathësitë konceptuale dhe matematikore të cilat janë të domosdoshme në një shoqëri moderne.    Baza e njohurive, trajnimet, dhe mundësitë e arsimimit në dispozicion të qytetarëve të një vendi mund t’i japin një avantazh konkurrues në treg dhe ta bëjnë atë një vend më shumë apo më pak tërheqës për zhvillimin e biznesit.

Diferencat kulturore KULTURA NË VENDIN E PUNËS Si ndikon kultura e një shoqërie në vlerat dhe vendin e punës?

Diferencat kulturore Geert Hofstede ka konceptuar katër dimensionet që përmbledhin diferencat kulturore : Distanca në pushtet - fokusohet në atë se si shoqëritë përballen me faktin se njerëzit janë të pa parabartë në aftësitë e tyre fizike dhe intelektuale. Individualizmi përballë Koletivizmit - është i fokusuar në marrëdhënjet në mes të individit dhe grupit. Shmangia e pasigurisë – nënkupton faktin se kulturat e ndryshme dhe anëtarët e tyre pranojnë situatat e pa qarta dhe e tolerojnë paqartësinë. Masculinity Versus Femininity - ka të bëjë me relacionet mes gjinive dhe roleve të punës.

Diferencat kulturore The results of Hofstede’s study are shown in Table 3.1.

Diferencat kulturore Classroom Performance System Cili nga dimensionet e Hofstede-it është faktor matës se sa kulturat e ndryshme dhe anëtarët e tyre pranojnë situatat e paqarta dhe tolerojnë paqartësinë? Individualizmi kundër Kolektivizmit Shangia e pasigurisë Maskulizmi kundër feminitetit Distanca në pushtet Classroom Performance System Answer: b

Diferencat kulturore Nryshimet kulturore Kultura evuluon me kalimin e kohës, edhe pse ndryshimet në sistemet e vlerave mund të jenë të ngadaltë dhe të dhimbshme për një shoqëri. Trazirat sociale janë rezultat i pashmangshëm i ndryshimeve kulturore (tranzicioni). Me forcimin e ekonomisë së vendeve, ndryshimet kulturore janë më të zakonshme.

Diferencat kulturore IMPLIKIMET MENAXHERIALE Njohurit ndër-kulturore Individët dhe firmat duhet të zhvillojnë njohuritë ndër-kulturore. Bizneset ndërkombëtare që janë të informuara keq në lidhje me praktikat e një kulture tjetër nuk ka të ngjarë të ketë sukses në atë kulturë.  Individët duhet të kenë kujdes nga sjelljet etnocentrike, apo besimi se një kulturë është më superiore se kultura tjetër. Management Focus: Cross-Cultural Illiteracy Summary This feature describes the debacle resulting from the publication of a print ad depicting a helicopter hovering above a mosque with soldiers being lowered to the roof and a tag line stating “It descends from the heavens, ironically it unleashes hell…Consider it a gift from above.” The ad was commissioned by the aircraft makers, Boeing and Bell Helicopter, and originally was published in the Armed Forces Journal. The ad was seen as conveying the message that the war on terror was really a war on Islam. The two companies withdrew the ad immediately, but not before it was also printed in the National Journal. The two companies publicly apologized for the ad. Suggested Discussion Questions 1. What message was the ad trying to convey? How was the ad interpreted? 2. What lesson can companies learn from the Boeing and Bell Helicopter incident? How can companies prevent similar misunderstandings?