USHT – FSHMN Informatikë E-Business Ligjerata 3 USHT – FSHMN Informatikë Doc.Dr. Fisnik Dalipi

Principet dhe konceptet e Ekonomisë digjitale Principi i parë Gordon Moor, themelues i korporatës Intel para 4 dekadave prognozonte se çmimet e mikroprocesorëve me forcë të njejta në çdo 18 muaj do të përgjysmohen, respektivisht derirsa çmimet do të ngelin të njejta/të pandryshuara në të njejtën kohë forca e tyre (mikroprocesorëve) do të dyfishohet, ose gjithçka që ka të bëjë me përpunimin e informatave në mënyrë digjitale dhe komunikim bëhet gjithnjë e më e shpejtë, më e vogël dhe më e lirë.

Principet dhe konceptet e Ekonomisë digjitale Principi i dytë dobishmëria/avantazhët dhe vlera e një rrjeti rriten me rritjen e numrit të pjesmarrësve. ekonomistëve ky term i është i njohur nga teoria e të mirave publike apo nga termi efektet pozitive rrjetore, dhe i njejti princip mundet të aplikohet respektivisht të bartet edhe në të ashtuquajturat të mirat/produktet ideore si p.sh softver, e që do të thotë se: dobia nga një tekstprocesor (program për përpunimin e tekstit) do të jetë më e madhe poqëse e njejta shfrytëzohet nga numër më i madh i njerëzve të cilët pastaj pa probleme do të munden të ndrrojnë informata dhe të përpunojnë tekste. investimet/shpenzimet për prodhimin e produkteve të tilla janë shumë të mëdha/enorme, mirëpo shpenzimet për prodhim të çdo kopjeje të mëtutjeshme pothujase nuk kanë ndonjë peshë apo rëndësi.

Principet dhe konceptet e Ekonomisë digjitale Principi i tretë I rëndësisë së veçantë për dallimin e ekonomisë së vjetër -Old Economy dhe ekonomisë së re -New Economy është zvoglimi i shpenzimeve të transakcioneve nëpërmjet të aplikimit të teknologjisë informatike dhe telekomunikuese në fakt termi “New Economy “ nuk paraqet gjë tjetër pos procesin e transformimit të ekonomisë nëpërmjet zvoglimit të shpenzimeve të transakcioneve si rrjedhë apo pasojë e përpunimit dhe transmisionit/bartjes/transferit digjital të informatave ku për bazë ka internetin si teknologji bazike/themelore më të rëndësishme. nëpërmjet të bashkveprimit të të tri principeve jo vetëm që zhvillohen/paraqiten tregje të reja, por poashtu vien deri te ndryshimi i strukturave të ndërmarjeve dhe tregjeve ekzistuese. fuzionimi/bashkimi i përpunimit digjital të informatave si dhe të transmisionit/bartjes digjitale të informatave solli gjeri te paraqitja e www – standardeve dhe formateve për qasje në internet(në vitin 1993 në treg u paraqit Browseri i parë i cili i mundësonte çdokujt navigacion nëpër internet

Konceptet e Ekonomisë digjitale 12 koncepte të Ekonomisë digjitale/Ekonomisë së re që gërshetohen me njëra tjetrën e diferencojnë Ekonominë e vjetër Kuptimi i këtyre koncepteve paraqet parakusht themelor për transformimin e biznesit në sukses Don Tapscott The Digital Economy

12 konceptet e Ekonomisë digjitale Dituria Digjitalizimi Virtualizimi Molekularizimi Integrimi/Lidhja rrjetore Mosndërmjetsimi Konvergjenca/Synim i përbashkët Inovacioni Konsumator profesional (Prosumption) Përnjëhershmëria (Immediacy) Globalizimi Diskordanca (Papajtueshmëri sociale)

1. Dituria Infiltrimi i diturisë në përmbajtjet e prodhimeve dhe shërbimeve gjithmonë është në rritje Kapitali bëhet funksion i diturisë Faktor kyç për çdo ndërmarrje është rekrutimi i puntorëve të ditur Për përparësi në konkurrencë, tërheqja e punëtorëve më të mirë duhet të jetë qëllimi i çdo kompanie Dituria është gjithandej – nga bluzat e mençura deri te rrugët e mençura

1. Dituria Le ta konsiderojmë Microsoft-in si kompani e ekonomisë së re. Është qesharake të parashtrojmë këto pyetje të Ekonomisë së vjetër për këtë kompani: Sa m2 truall zotëron kompania? Sa hapësirë ka për ruajtjen e inventarit? Sa ndërtesa me zyra zotëron? Si i menaxhon lëndët e para, ku i ruan? Kapitali bëhet funksioni i diturisë

2. Digjitalizimi Digjitale – nënkupton një botë të re të mundësive Sasia e informatave do të jetë e madhe Shpërndarja ndodh me shpejtësinë e dritës Kualiteti i shpërndarjes është konstant Asnjë entitet ekonomik nuk mbetet i pandikuar Qeveria, shërbimet publike, kompanitë, bankat Konsumatorët, transporti

3. Virtualizimi Fizikja bëhet Virtuale Kompani virtuale Tiket virtuale Agjenci qeveritare virtuale Punë virtuale Zyrë virtuale Realitet virtual Dyqan virtual Fshat virtual Vendim-marrje virtuale ... 17/11/2018 business models and strategies VUB 2007-2008 chapter 4

4. Mosndërmjetësimi Eliminohen funksionet e ndërmjetësuesit Industria muzikore: blerje online e këngëve dhe jo nëpër dyqane apo distributorë Industritë bankare: ska nevojë për shumë filiale falë eBanking Agjensionet turistike: tiketat online dhe jo të blihen nëpër agjensione Industria e vetëshërbimeve: blerje e mallrave online

5. Molekularizimi Molekula është entiteti më i vogël i substancës Kompanitë e reja janë molekulare, ku molekula paraqet punëtorin e ditur Këto molekula mund të jenë të ndërlidhura, për të formual klaster/departamente të cilat iu nënshtrohen rregullave të formuara nga menaxhmenti i kompanisë. Duke i aplikuar këto koncepte të molekularizimit më gjërë në kompani kalohet nga marketingu masiv deri në personalizimin masiv Psh. Industria softverike po bëhet industri molekulare pasi prodhuesit krijojnë dhe shesin pjesë që punojnë/ndërlidhen me pjesë tjera

6. Integrimi / Lidhja rrjetore Kompanie a ndërlidhur paraqet një rrjet relacionesh që i përfshin të gjitha nivelet dhe funksionet biznesore Ekonomia e re është ekonomi e ndërlidhur, duke integruar molekulat në departamente që do të lidhen me tjerat departamente për përforcimin dhe rritjen e efikasitetit të kompanisë. Kompanie e ndërlidhur do të operojë si Interneti, ku secili mund të participojë dhe ku mundi apo kontributi i përgjithshëm është më i madh sesa shuma kontributit individual Integrimi me platformë softverike -ERP

7. Konvergjenca / Synimi i përbashkët Kompjuteri Komunikimet Përmbajtja Mediumi Interaktiv Teknologjitë Konvergjente Krijimi i vlerës Komoditeti Sektori dominant në Ekonominë e re janë mediat që janë produkti i 3 komponentave: Kompjuteri, Komunikimet dhe Përmbajtja

8. Inovacioni Prioriteti më i lartë i kompanive bashkëkohore: krijimi i klimës për imagjinime dhe inovacione nëpërmjet punëtorëve të ditur që janë të stimuluar dhe ndërlidhur me mbarë kompaninë. Kërcënimet më serioze të Inovacionit: rezistenca për ndryshime dhe vetëkënaqësia Rast në Microsoft: Parolla “Vjetëroji produktet tuaja”. Nëse keni zhvilluar një produkt, qëllimi juaj është të zhvilloni një më të mirë që do ta bëjë të parin të vjetëruar

9. Konsumator profesional (Prosumption) Hendeku ndërmjet konsumatorëve dhe prodhuesve në Ekonominë e vjetër po zgjerohej Personalizimi (Customization) nënkupton që konsumatori mund ta ndërtojë/dizajnojë vetë produktin e tij para se ta blejë. Konsumatorët në Ekonominë e re përfshihen në procesin e prodhimit.

10. Përnjëhershmëria Porosia vjen menjëherë, që shkaktohet nga transakcionet e menjëhershme Kompani në kohë reale (real-time enterprise) Aplikohen sistemet e ashtuquajtura Just-In-Time, duke reduktuar apo eliminuar deponimet e mallit. Ndërlidhja e sistemeve kompjuterike të furnizuesve dhe konsumatorëve për porosi, fakturime, regjistrime dhe distribuime

11. Globalizimi “I tërë globi tani është i lidhur së bashku në një treg të vetëm elektronik ku transakcionet kryhen me shpejtësinë e dritës. Nuk ka vend për tu fshehur.” Walter Wriston, former Citicorp Chairman Po bien kufijtë me Ekonominë e re, dituria malli apo shërbimi nuk njeh kufij, në mënyrë automatike i tejkalon të gjitha barrierat Rrjetat me departamente biznesore përpiqet që në grup të arrijnë objektiva të caktuara biznesore. Tani kemi situatën: Grupi kundër Grupit, e jo Kompania kundër Kompanisë

12. Diskordanca (Papajtueshmëria sociale) Lindin keqkuptime sociale Ekonomia e re shkakton lindjen e ekonomisë së re politike, e cila e ngrit pyetjen pët forcë, pushtet, privatësi, barazi, kualiteti i jetës, dhe e ardhmja e proceseve demokratike. Keqpërdorimi i teknologjisë së re nga regjimet diktatoriale Reorganizim i forcës punuese dhe aftësive Ekonomia e re sjell punë me pagesa dhe vlera shumë të larta për mendjet inovative Pasi dituria do të bëhet pjesë integrale e produktit apo shërbimit, mësimi/kurse do të ofrohet më shumë nga sektori privat pasi institucionet publike arsimore nuk do ti plotësojnë kërkesat e Ekonomisë së re (Lifelong Learning – Mësimi gjatë gjithë jetës)

PYETJE???