Projekat: Jačanje istraživačkog potencijala u visokom obrazovanju kao doprinos daljem razvoju regije Zapadnog Balkana – Re@WBC Aktivnost 3.3: Obuka mladih istraživača Zapadnog Balkana u oblasti metodologije naučnog rada Prof. dr Irena Orović, Prof. dr Srdjan Stanković, Anđela Draganić Univerzitet Crne Gore, 29 Novembar, 2017.g

Pregled: Metodologija naučnog rada Pisanje i prijava naučnog rada Ilustracija naučnih rezultata korišćenjem tabela i figura Literatura i navođenje referenci Odabir naučnog časopisa Etika

Metodologija naučnog rada PUT KA USPJEŠNOM ISTRAŽIVAČU: Razvijanje logičkog razmišljanja: Razrada ideje na logičan način Logičan zapis razmišljanja i same ideje Logična interpretacija podataka Sposobnost logičkog objašnjenja ideje naučnog rada

Metodologija naučnog rada PUT KA USPJEŠNOM ISTRAŽIVAČU: Ne vjeruj dok ne dokažeš 4 Dekartova pravila istraživanja: Pravilo racionalne jasnoće - Neću prihvatiti nikada kao istinu nešto, što očigledno ne znam da je istinito. Radiću bez žurbe i prenagljivanja, neću zahvatiti svojim sudovima ništa što se ne bi mome duhu tako jasno i razgovjetno očitavalo, da više nikada neću imati prilike u to posumnjati Pravilo analize - Podijeliću svaki zadatak koji ispitujem, u toliko djelova koliko je moguće i koliko je potrebno, da se on najbolje riješi. Pravilo sinteze - U svojim ću mislima ići po redu počinjući od predmeta koji su najjednostavniji i koje je najlakše upoznati, a zatim ću se penjati malo po malo po stepenicama do spoznaje složenijih predmeta, pretpostavljajući red i među onim predmetima, koji ne slijede prirodno jedni iz drugih. Pravilo klasifikacije - Obavljaću tako potpune podjele i tako detaljne preglede, da mogu pouzdano znati kako nisam ništa izostavio.

Metodologija naučnog rada Analitičnost Sistematičnost Racionalnost KVALITETAN ISTRAŽIVAČKI RAD PODRAZUMIJEVA: Prikupljanje podataka i eksperimentalnu evaluaciju Pouzdanost prikupljenjih podataka Postavljanje pravih pitanja i posmatranje pravog problema Analiza podataka na pravi način Pravilnu interpretaciju analiziranih podataka Istraživanje sa ciljem proširivanja znanja Istinitost dobijenih rezultata

Metodologija naučnog rada POSMATRANJE SVIH MOGUĆIH FAKTORA KOJI UTIČU NA REZULTAT ISTRAŽIVANJA Promjena i posmatranje uticaja pojedinačnih faktora na rezultat istraživanja Testiranje hipoteze u prirodnim uslovima Metodologija naučnog rada

Metodologija naučnog rada NAUKA: Objektivnost Pouzdanost Preciznost Analitičnost Sistematičnost Racionalnost DOBRO ORGANIZOVAN POSTUPAK ISTRAŽIVANJA PODRAZUMIJEVA: Uključivanje svih faktora koji mogu uticati na rezultat naučno-istraživačkog rada Obavljanje svih mogućih statističkih analiza Ponavljanje eksperimenata dovoljan broj puta u cilju dobijanja relevantnih rezultata Kvalitativna kontrola skupa podataka koji se ispituje Poznavanje svih načina koji mogu dovesti do greške u postupku istraživanja, kao i poznavanje procedura za izbjegavanje pojave greški

Metodologija naučnog rada CILJ ISTRAŽIVAČKOG RADA – POVEĆANJE ZNANJA KORACI U RADU: Identifikacija problema Poznato/Nepoznato Identifikacija hipoteze Pravljenje plana istraživanja Prikupljanje informacija Diskusije Pisanje i revizija rada Istraživanje je sistematski, kritički, kontrolisani i ponovljivi proces sticanja novih znanja, neophodnih za identifikovanje, određivanje i rješavanje naučnih problema.

Metodologija naučnog rada KAKO POČETI: Istraživanje literature – korišćenje literature što je moguće novijeg datuma Knjige Radovi Recenzije Potreba poznavanja starije literature (geneza znanja) Naučni skupovi Diskusije sa članovima istraživačkog tima Umrežavanje

Metodologija naučnog rada Podjele istraživanja: teorijska i empirijska (prema prirodi) početna i usmjerena (prema funkciji) fundamentalna i primijenjena (prema cilju) Početno istraživanje ima za cilj da razjasni i definiše prirodu problema istraživanja

Metodologija naučnog rada KADA SE ISTRAŽIVANJE NE RADI: Kada unaprijed znate odgovor Kada je odgovor irelevantan (naučno ili praktično) Kada niste sigurni šta želite da znate Kada ne raspolažete svim neophodnim resursima (finansijskim, kadrovskim, tehničkim ...)

Metodologija naučnog rada DEFINISANJE PROBLEMA ISTRAŽIVANJA: Naučni problemi se ne mogu riješiti odmah i direktno postojećim znanjem Zahtijevaju istraživanja Definisanje problema je iterativan proces (povratna sprega) Inicijalna definicija problema Definisanje cilja Postavljanje hipoteza Ponovno definisanje problema Problem se najbolje definiše / opiše na kraju rada / istraživanja (kada istraživač ima cjelovitu sliku problema)

Metodologija naučnog rada DEFINISANJE PROBLEMA ISTRAŽIVANJA: Naučni problem ima svoj okvir (šta jeste, a šta nije poznato za definisanje) Problem nikad nije nezavisan Problem je obično protivrječnost (npr. ako dva iskaza iste teorije o istom problemu tvrde suprotno – to može biti problem) Problem mora biti zasnovan na poznatom Problemi često zahtijevaju interdisciplinarna predznanja

Metodologija naučnog rada NAUČNE MREŽE www.researchgate.net www.academia.edu www.biomedexperts.com http://academic.research.microsoft.com http://publicationslist.org NEKE BAZE PODATAKA Pubmed (www.pubmed.com) Google scholar (www.scholar.google.com) Scifinder Scholar (https://scifinder.cas.org) Scopus (www.scopus.com) Web of Science (http://thomsonreuters.com/web-of-science)

Metodologija naučnog rada PLAN ISTRAŽIVANJA: Tačan Precizan Efikasan Robustan

grube sposobnosti + fine sposobnosti + istraživačke sposobnosti Metodologija naučnog rada Obrazovanje = grube sposobnosti + fine sposobnosti + istraživačke sposobnosti grube sposobnosti: nauka i tehnologija,... fine sposobnosti: menadžment, komunikacione sposobnosti, socijalni aspekt, ...

Metodologija naučnog rada VJEŠTINE NAUČNE KOMUNIKACIJE: Diskusija o ostvarenim naučnim rezultatima Adekvatno poznavanje engleskog jezika Poznavanje načina na koji je potrebno struktuirati tekst rada Poznavanje načina na koji je potrebno predstaviti metodologiju rada Poznavanje načina pisanja sažetka rada i sumiranja procedure rada

Metodologija naučnog rada VJEŠTINE NAUČNE KOMUNIKACIJE: Poznavanje i korišćenje različitih sistema referenciranja Dizajniranje i čitanje dijagrama, grafika, tabela i figura Poznavanje načina usmenog prezentovanja rada Korišćenje literature i načini na koje je moguće doći do adekvatne literature Poznavanje procedure za prijavu rada naučnom časopisu Poznavanje termina kao što su impact faktor, indeks citiranosti i slično Poznavanje načina pripreme poster prezentacije

Metodologija naučnog rada VJEŠTINE NAUČNE KOMUNIKACIJE: Komunikacija sa: specijalistima u oblasti od interesa, studentima, širom javnošću Sa ciljem: proširivanja znanja, informisanosti, podsticanja razvoja, traženja ciljnih grupa Jednostavnost Preciznost Jasnoća Iskrenost

Pisanje rada i analiza materijala VRSTE NAUČNIH DOKUMENATA: Izvještaji Naučni članci Pregledni radovi Prijedlozi za istraživanje (Proposals) Teze Knjige Poglavlja u knjigama Apstrakti Prezentcije Poster prezentacije

Pisanje rada i analiza materijala Naslov + imena autora + udruženje Apstrakt i ključne riječi Uvod (i/ili opis korišćene literature) Materijali i metode Rezultati i diskusija Zaključak Zahvalnica Reference Dodatak

Pisanje rada i analiza materijala Pregled postojećih metoda - state-of-the-art Prijedlog novih metoda • Tačno i prilagođeno čitaocu (istraživaču, studentu, široj publici) • Kratko •Jasno

Pisanje rada i analiza materijala Analiza ciljeva i ciljnih grupa Pravljenje draft verzije Revidiranje KO-ZAŠTO-ŠTA-KAKO Kriterijumi: Značenje: Jasnoća - Čitaoc dobija poruku Kompletnost - Dati odgovori na pitanja Korektnost - Poruka je adekvatna Efikasnost - Efikasno potrošeno vrijeme

Pisanje rada i analiza materijala KOHERENTNOST: Naglasiti čitaocu šta da očekuje Konzistentnost u stilu pisanja Konsolidovati informacije prikupiti podatke, literaturu, tabele, figure odabrati časopis provjeriti tematiku odabranog časopisa početi sa pisanjem rada Pisati brzo (pisati svojim riječima, držati se plana, pisati dio po dio, tretirati svaku sekciju kao zaseban esej) Napraviti draft rada Revidirati draft verziju, nekoliko puta, dok god ima potrebe za bilo kakvim ispravkama

Pisanje rada i analiza materijala Provjeriti smisao svake rečenice Posebno povesti računa o dugačkim rečenicama Revidirati rad u smislu jasnoće i kratkoće Izbjegavati nepotrebne riječi Biti konzistentan Ukoliko rad ima više autora, povesti računa da se stil pisanja rada ne razlikuje i da ostane konzistentan Prvi autor bi trebalo da uradi krajnje izmjene rada kako bi stil i struktura rada ostali konzistentni

Pisanje rada i analiza materijala GDJE PUBLIKOVATI: Faktori koje treba uzeti u obzir pri odabiru časopisa: kvalitet i obim rada, koliko rad može biti od interesa i kome, impakt faktor, periodičnost štampe, provjeriti tematiku rada i teme obrađivane u skorijim izdanjima časopisa

Pisanje rada i analiza materijala STRUKTURA RADA Apstrakt: Početi od motivacije za rad Navesti cilj Sumirati korišćene metode Sumirati rezultate Navesti najvažnije zaključke i uticaj na dalje istraživanje u oblasti Apstrakt bi trebalo da bude koncizan – oko 200 do 250 riječi Uvod: Motivacija i opravdanost istraživanja State-of-the-art Sumiranje literature Šta JESTE a šta NIJE urađeno u radu Hipoteze Cilj istraživanja

Pisanje rada i analiza materijala STRUKTURA : Metodologija: Dati jasan, potpuni opis svih korišćenih metoda (bioloških, hemijskih, analitičkih, statističkih...) Organizovati metode logički Uključiti dovoljno informacija, ali ne više od onog što je potrebno, kako bi se istraživanje moglo ponoviti Rezultati: Ne ponavljati podatke iz tabela i sa slika u tekstu Ne tumačiti podatke niti izvlačiti zaključke u sekciji „Rezultati„ Povesti računa o razlici između teze i naučnog rada: Rad: treba da bude prilično kratak, sa fokusom na jedan dio rezultata Teza: skupina podataka i rezultata, od kojih ne mogu svi biti publikovani

Pisanje rada i analiza materijala STRUKTURA : Rezultati: Podaci treba da budu tačni i konzistentni kroz tekst rada Tabele i figure treba da se pojavljuju redosljedom koji je naveden u tekstu rada Svaka tabela i figura treba da imaju svoj opis Treba da postoji jasna razlika između rezultata predstavljenih u radu i rezultata koji postoje u literaturi Pisati kratke rečenice Izbjegavati skraćenice

Pisanje rada i analiza materijala STRUKTURA : Diskusija: Interpretacija rezultata Prikazani rezultati treba da budu potkrijepljeni poređenjima sa postojećim rezultatima i metodama Opisati limite predstavljenog istraživanja kao i potencijalne nedostatke Braniti predstavljene rezultate Diskutovati neočekivana otkrića i rezultate, ukoliko ih ima Koncizno rezimirati glavne implikacije istraživanja Navesti planove za buduća istraživanja Objasniti zašto su rezultati i zaključci važni i kako oni utiču na naše znanje

Pisanje rada i analiza materijala STRUKTURA RADA - Zaključci: Objasniti glavne rezultate istraživanja u smislu ciljeva rada – jasno i koncizno Opisati šta rezultati znače za odgovarajuću disciplinu Opisati koje su novine u odnosu na postojeća rješenja Posljedice Perspektive Referenciranje: U skladu sa instrukcijama časopisa Pozvati se na sve reference koje su navedene u listi literature

Pisanje rada i analiza materijala STRUKTURA - sumarno: Naslov Apstrakt Posmatrani problem i hipoteza Metodologija Rezultati i uticaj Uvod State-of-the-art Problem, hipoteza Metode i materijali Rezultati i diskusija Zaključak Glavni rezultati i značaj rada Novine i posljedice

Pisanje rada i analiza materijala STRUKTURA – Zahvalnica Generalna zahvalnica Instituciji, istraživačkom projektu, izvoru finansiranja Specijalna zahvalnica Kolegi ili tehničaru Recezentu Posveta

Slanje rada i recenzija Editor provjerava da li tematika rada odgovara tematici časopisa Nakon provjere, rad se šalje recezentima (obično postoje dva ili više recezenata) Recenzija: pomaže editoru u odluci, a pomaže i autorima da poboljšaju rad Rad može biti prihvaćen (uz veće ili manje ispravke) ili odbijen Odgovor recezentima treba da bude što je moguće brži, ljubaznim tonom odgovoriti na sva pitanja recezenata U dokumentu treba jasno naznačiti djelove rada koji su mijenjani Ukoliko se autor ne složi sa komentarima recezenta, treba da obrazloži zašto se ne slaže

Slanje rada i recenzija Obaveze autora, urednika, recenzenata i naučnog društva: Autori: uredno obavljati istraživanja, izbegavati ponavljanja, pošteno pripisivati autorstvo Urednici: izbor kvalifikovanih recenzenata, uspostavljanje jasnih kriterijuma i pravednog postupka recenzije, pružanje blagovremenog odgovora Recenzenti: recenzije u okviru polja sopstvene ekspertize Naučna društva: postavljanje standarda i normi, promovisanje koristi od istraživanja, promovisanje prednosti i ukazivanje na moguće nedostatke istraživanja

Tabele i figure u radu Slika govori više od 1000 riječi Figure: Daju smisao numeričkim rezultatima Pokazuju odnose i koncizno predstavljaju materijal Tabele: Naglasite sličnosti i razlike Grupišite slične podatke Izbjegnite ponavljanja Figure: Izbjegnite « busy » figure i prazan prostor Figura treba da je jasna sama po sebi Korišćenje bar chart-ova i pie chart-ova je korisno za međusobno poređenje dvije stavke ili poređenje djelova prema cjelini

Česte greške koje se javljaju pri kreiranju tabela i figura u naučnom radu: - Tabele su prevelike pa je čitaocu teško da ih prati - Tabele su previše jednostavne i informacije se mogu dati u tekstu umjesto u tabeli - Izbjegava se upotreba sjenčenja i granica u tabelama, čak i ako one poboljšavaju čitljivost - Ponavljanja u odnosu na tekst - Korišćenje neadekvatnog predstavljanja (npr. koristi se 3D grafička predstava čak i kada je 2D dovoljna) - Grafici nijesu sami po sebi dovoljni (tj. ne mogu se tačno interpretirati bez pomoći teksta rada) - Neadekvatne definicije simbola i skraćenica Lauren E.FranzblauKevin C.Chung, „Graphs, Tables, and Figures in Scientific Publications: The Good, the Bad, and How Not to Be the Latter“, The Journal of Hand Surgery, Volume 37, Issue 3, March 2012, Pages 591-596

Tabele i figure u naučnom radu Ukoliko ne postoji jasna potreba za tabelom/slikom/grafikom u radu, ne treba ih stavljati Svaka ilustracija treba da nosi određenu informaciju i da predstavlja dodatak tekstu Tabele i grafici koji ponavljaju podatke napisane u tekstu rada treba izbjegavati Tabelarni prikaz treba upotrebljavati kada su od interesa tačne vrijednosti, a ukoliko je fokus na prikazivanju određenih relacija, onda je bolje koristiti grafike Lauren E.FranzblauKevin C.Chung, „Graphs, Tables, and Figures in Scientific Publications: The Good, the Bad, and How Not to Be the Latter“, The Journal of Hand Surgery, Volume 37, Issue 3, March 2012, Pages 591-596

Literatura Potvrđuje izvor informacija i ideja Izbjegavanje plagijarizma Vođenje evidencije svih korišćenih izvora Pravljenje detaljnog spiska svih korišćenih referenci Mora postojati korespondencija između referenci u tekstu i spisku Navoditi samo relevantne reference

Literatura Plan rada na prikupljanju i proučavanju literature i dokumentacije Upoznavanje sa najnovijim rezultatima u oblasti istraživanja Potreba poznavanja starije literature (geneza znanja) Proučavanje izvorne literature (neophodno znanje stranih jezika) Literatura se proučava stalno tokom istraživanja Proučavanje naučne dokumentacije (centri), literature (biblioteke) Pretraživanje na internetu

Literatura Postoji nekoliko različitih sistema za postavljanje referentne liste i citata u tekstu: Harvard stil Chicago stil Skoro svaki časopis ima svoj stil navođenja literature Potrebno je provjeriti uputstva autorima

Literatura

Kako odabrati naučni časopis Distribucija naučnih rezultata počela je u 17. vijeku, osnivanjem prvih naučnih društava:  1635: Académie Française  1645: Royal Society of London  1652: Deutsche Akademie der Naturforscher  1666: Académie des Sciences de Paris TO DOVODI DO: Povećanja protoka informacija Informacije postaju sve raznovrsnije → sve je više časopisa i zbornika radova Teško je napraviti pregled literature Javila se potreba za obukom u cilju efikasnijeg korišćenja bibliografskih izvora

Kako odabrati naučni časopis TIPOVI ČASOPISA: Primarni Sekundarni (baze podataka): Web of Science Web of Knowledge Tercijarni: Magazini Recenzije

Kako pronaći naučni časopis Biblioteke: •ISI Web of Knowledge •Web of Science •Google Scholar •Baze podataka –ISI = Institute for scientific information, Philadelphia

Metodologija pretraživanja

Kako pronaći naučni časopis Pretraživanje po ključnim riječima, naslovu, apstraktu Naslov i apstrakt su obično lako dostupni, kompletan naučni rad ne mora biti dostupan Zbog toga je potrebno: Koristiti prilično “širok” naslov, sa ključnim riječima na početku U cilju povećanja dostupnosti i vidljivosti naučnog rada, apstrakt pisati tako da se čitanjem može steći jasna predstava šta je u radu posmatrano

Rangiranje časopisa po kategorijama - pretraga određenog časopisa ISSN (ISBN) Impact faktor Časopis koji nije citiran: - neiskorišćene informacije, nizak kvalitet časopisa Često citirani časopisi: -imaju dobar prijem, visok kvalitet Samocitiranje: manipulacija impact faktorom Rangiranje časopisa

h-indeks Razvijen od strane Prof. H. Hirsch, University of California, San Diego Obezbjeđuje jednostavnu mjeru procjene uticaja naučnog rada nekog autora u određenom periodu vremena Uticaj i količina istraživačkog učinka pojedinca Postoji korelacija h-indeksa sa brojem citata, impact faktorima i brojem publikacija Istraživač ima indeks h ako h od njegovih publikacija ima najmanje h citata, a ostale publikacije imaju manje od h citata

Etika Primjena etičkih i moralnih vrijednosti u publikaciji, prezentovanju i korišćenju naučnih radova Smanjenje zloupotrebe intelektualne svojine Greške i prevare u naučnom radu - nesvjesne (pogrešno uočavanje, pogrešna analiza, pogrešne reference), namjerne (dvostruko publikovanje, lažno autorstvo, serijske (“salama”) publikacije, izmišljanje podataka) Međunarodni standardi i kodeks ponašanja u naučno-istraživačkom radu neophodni su da bi se naučna djelatnost zaštitila od svih oblika prevara

Neki oblici neetičkog ponašanja koje su istraživači ispoljavali u praksi Publikovanje istih rezultata dva ili više puta Neprimjereno dodjeljivanje autorskih honorara Izostavljanja ili odbijanja otkrivanja detalja istraživanja Korišćenje neadekvatnog i neprimjerenog dizajna istraživanja Izostavljanje analize ili rezultata koji nijesu provjereni Neadekvatno vođenje evidencije o istraživačkom projektu

Etika ISTINOLJUBIVOST je osnovna karakteristika koju istraživač mora imati i ona zato predstavlja osnovni uslov napretka nauke Naučno istraživanje ne podnosi aljkavost i improvizaciju, kao ni samouvjerenost Istraživač ima moralnu obavezu da naučnu javnost ili druge moguće korisnike rezultata istraživanja obavijesti o: problemu istraživanja postavljenim ciljevima istraživanja hipotezi načinu istraživanja rezultatima istraživanja zaključcima izvedenim iz njih

Etika Odgovornost autora: Da prijavljuju tačne, koncizne i precizne informacije Da čuvaju rezultate istraživanja, kako bi se mogli dalje analizirati i revidirati Čuvanje svih podataka koji su vezani za studiju Rad treba da sadrži dovoljno detalja i referenci kako bi ostali istraživači mogli da ponove rezultate istraživanja

Etika Ko treba da bude autor istraživačkog rada? Kakav treba da bude redosljed autora istraživačkog rada? Postoje li odgovarajuće smjernice za autorstvo? Da li onaj koji piše rad zaslužuje da bude autor rada? Prvi autor je onaj koji sprovodi istraživanje i piše rad Ostali autori rade manji dio posla Poslednji autor je vođa laboratorije ili istraživačkog tima

Etika Autor (koautor) rada bi trebalo da bude onaj koji je: Dao značajan dopinos koncepciji i dizajnu rada Dao značajan doprinos izvođenju, analizi i interpretaciji podataka Dao doprinos pisanju teksta ili kritički obilježio važan intelektualni sadržaj Dao odobrenje na verziju rada koja će biti objavljena

Etika Veoma često istraživanje podrazumijeva timski rad: zajednički rad autora i jednog ili više koautora Unaprijed se razgovara o redosljedu autora Ukoliko u istraživanju učestvuju timovi iz različitih institucija, onda oni mogu biti navedeni po grupi; prvo istraživači iz one institucije u kojoj je obavljena većina posla

Etika Priznanje: za ljude koji imaju značajan doprinos radu, ali ne opravdavaju autorstvo Ukazati na njihovu funkciju ili doprinos radu Razlikovati tehničku podršku od intelektualnog doprinosa radu

Etička pitanja Dupliciranje publikacija Konflikt interesa Sličan materijal u različitim časopisima Osjetljiva pitanja (npr. kako praviti bombe) Neetičko istraživanje (eksperimenti na ljudima i životinjama) Vlasništvo podataka Autorstvo Istovremeno slanje rada u dva ili više časopisa Podjela rezultata istraživanja u više manjih radova

POGREŠNO ! Pitanja koja nijesu etička Plagijati Namještanje rezultata Falsifikovanje podataka Namještanje rezultata

Zaštita autorskih prava Predmet teze: Već prilikom definisanja oblasti istraživanja i teme teze, studenti / osoblje bi trebalo da daju izjavu da će sve informacije biti poverljive; Svoja prava moraju prenijeti na univerzitet, pa bi izjava trebalo da se odnosi na povjerljivost i prenos prava (na engleskom i na maternjem jeziku) Proces evaluacije: članovi spoljnih odbora takođe bi trebalo da potpišu izjavu o povjerljivosti, kako na engleskom, tako i na maternjem jeziku.

Zaštita autorskih prava Odbrana teze: Ako je odbrana javna, onda poštovati pravila institucije Objavljivanje rezultata: Konsultovanje univerzitetske jedinice Publikacije u časopisima: autori ne bi trebalo da daju dozvolu za korištenje podataka iz teze (a to treba jasno naglasiti u tezi)

KAD GOD JE MOGUĆE, KORISTITI JEDNU RIJEČ UMJESTO FRAZE: Pisanje popularnim stilom Privući čitaoca Formulisati dobru hipotezu: mora postojati razlog za istraživanje posmatrane teme Koristiti tačne, odgovarajuće, poznate riječi Izbjegavati žargon KAD GOD JE MOGUĆE, KORISTITI JEDNU RIJEČ UMJESTO FRAZE: Due to the fact that .....because Prior to the start of ..... before On a regular basis .... regularly A second point is .... secondly Would seem to suggest .... suggests IZBJEGAVATI FRAZE : It is interesting to note that ... It should be pointed out that ... It is significant that ... In the presence of ...

Pisanje popularnim stilom IZBJEGAVATI: Gubitak fokusa rada Nepostojanje originalnosti Pisanje predugačkih radova Nepostojanje ilustracija Nepostojanje razloga za istraživanje problema Korišćenje velikog broja skraćenica Navođenje velikog broja radova za trivijalne i opštepoznate stavove KAD GOD JE MOGUĆE, KORISTITI JEDNU RIJEČ UMJESTO FRAZE:  Despite the fact that ....although  In the event that .... if  In close agreement with .... agrees with  It seems likely that ... likely  The majority of ... Most

Pisanje popularnim stilom Koristiti aktivne glagole Kratko Jasno Direktno Rečenice treba da su jasne i kratke Reference navoditi na kraju rečenice Voditi računa o gramatici Pisati koherento Pisati logično Pisati ono šta želite reći Pisati jasno i koncizno Pisati priču na način kako biste je htjeli pročitati

HVALA NA PAŽNJI