متغيرها Variables Arash Najimi PhD. Candidate Department of health education & health promotion Isfahan University of Medical Sciences
متغير چیست؟؟ متغير فاكتوري است كه در يك مطالعه مي تواند تغيير نمايد. مشخصه يك فرد ، شيئ يا پديده كه قابل اندازه گيري بوده و مي تواند مقادير مختلفي را بپذيرد. پديده ها و مفاهيم مورد مطالعه در تحقيق متغير نام دارند. ويژگي يا صفتي كه از فردي به فرد ديگر يا از زماني به زمان ديگر تغيير كند و بتوان دو يا چند ارزش يا عدد براي آن جايگزين كرد. مثال قد ، وزن ، سن ، درآمد ، شدت بيماري
متغيرها متغيرها ، عامل يا عواملي هستند كه مورد اندازه گيري يا سنجش قرار مي گيرند. به عبارت ديگر متغير مشخصه يك فرد، شيئ، پديده مورد نظراست كه : قابل اندازه گيري بوده مي تواند مقادير مختلفي بپذيرد .
انواع متغیرها
انواع متغيرها از نظر مقياس اندازه گيري آنها: كمي quantitative فاصله اي interval نسبتي ratio كيفي qualitative دو حالته binary چند حالته nominal رتبه اي ordinal
الف- متغيرهای كمي: انواع متغيرهاي كمي : متغيري كه با عدد بيان مي شود. مثال: وزن ، قد ، سن ، فشار خون انواع متغيرهاي كمي : گسسته : متغيري كه بتواند مجموعه اعداد شمارش پذير را به عنوان مقدار خود اختيار كند. مثال: تعداد فرزندان ، تعداد افراد خانواده ، تعداد انگشتان دست پيوسته : متغيري كه بتواند بين دو مقدار خود، تمام اعداد حقيقي ممكن را اختيار كند. الف : فاصله اي ( صفر مطلق ندارد ) مثل: دماي هوا ب : نسبتي (صفر مطلق دارد ) مثل: قد ، وزن ، درآمد
ب- متغير هاي كيفي : انواع متغيرهاي كیفی : اسمي : متغيري كه نمي توان آن را با مقياس عددي بيان كرد اما حالات مختلفي دارد و کيفيت صفات با آن معرفی می شود. مثال: جنس ، گروه خون ، رنگ چشم ، رنگ مو انواع متغيرهاي كیفی : اسمي : الف- دوحالته: جنس (مونث ، مذكر ) ب- چند حالته: نژاد (سفيد ،سياه و ..)، گروه خون رتبه اي : شدت بيماري (خفيف، متوسط، شديد ) ، ميزان تحصيلات ( بيسواد، ديپلم، ليسانس ، ... )، ميزان علاقه به مطالعه (كم ، متوسط ، زياد )
مقياس اندازه گيری مقياس اسمی: شامل يک يا چند گروه يا طبقه است که از نظر کيفی با هم متفاوتند بين گروهها هيچگونه ارجحيتی وجود ندارد. ممکن است برای هر گروه يا طبقه شماره ای در نظر گرفته شود که ارزش ندارد بلکه جنبه" کد" يا شناسائی دارند. مقياس رتبه ای: دربين گروهها از نظر متغير مورد نظر برتری وجود دارد اما اين برتری قابل سنجش و مقايسه با ساير گروهها نيست. گروهها يکسان نيستند و نسبت به هم روی پله های يک نردبان قرار گرفته اند.
مقياس اندازه گيری مقياس فاصله ای: صفر به معنی فقدان خاصيت مورد نظر اندازه گيری نيست. مقياس نسبی: صفر دليل فقدان خاصيت مورد اندازه گيری است.
سطوح سنجش متغيرها (مقیاسها): نسبتي فاصله اي رتبه اي اسمي هر چه از اين پله ها بالاتر مي رويم قدرت تفسير متغيرها و روابط بين آنها بيشتر مي شود .
انواع متغيرها از نظر حالت و نقش آنها : توصيفي اصلي Main زمينه اي Demographic تحليلي مستقل Independent وابسته Dependent زمينه اي Demographic مخدوش كننده Confounder
متغير مستقل و وابسته : متغير مستقل ( علت ) : متغير وابسته (معلول) : متغير مستقل و وابسته : متغير مستقل ( علت ) : از عوامل ديگر اثر نمي پذيرد و در تغييراتش مستقل است اما بر عوامل ديگر تاثير مي گذارد. محقق در فرآيند تحقیق ، نقش يا اثر آنرا بر متغير وابسته مشخص مي كند . متغير وابسته (معلول) : در نتيجه تغييراتي كه در متغير مستقل ايجاد مي شود تغيير مي كند. محقق در فرآيند تحقیق، تغييرات آنرا بر اساس سطوح متغير مستقل مطالعه مي كند . مثال : بررسي ارتباط بين كشيدن سيگار و سرطان ريه مستقل وابسته مثال : بررسي ارتباط تراز فشار صوت با افت شنوایی کارگران مستقل وابسته
متغیر ملاکی: مثال : بررسي ميزان هوش دانشجويان متغير ملاك در برخی پژوهش ها مخصوصا تحقیقات توصیفی فقط متغیر وابسته داریم که به آن متغیر ملاک گفته میشود. تعریف متغیر کافی میباشد و نیازی به جدا کردن متغیر وابسته مستقل نیست. مثال : بررسي ميزان هوش دانشجويان متغير ملاك
متغیر زمینه ای یا خصیصه ای : متغيرهايي كه به شناخت بهتر موضوع كمك مي كنند. در بسياری از تحقيقات وجود دارند. مثال: سن،جنس،نژاد،وضعيت تاهل و... اين متغيرها اغلب با متغيرهای مستقل ارتباط دارند ،بنابرا ين بر روی نتيجه بطورغير مستقيم اثرمی گذارند وبصورت مداخله گر عمل می کنند . در صورت داشتن اهميت بايد اندازه گيری شوند. متغیر مستقل متغیر وابسته متغیر زمینه
متغير های مخدوش کننده : متغيري كه با مسئله و علت آن ارتباط نزديك داشته و آن رابطه را قويتر يا ضعيف تر نشان مي دهد. متغيري است كه مكانيزم تاثير گذاري متغير مستقل بر وابسته را بهم مي زند و وجود آن در فرآيند پژوهش مزاحم است . مثال : بررسي ارتباط پوسچر فرد با ناراحتيهای اسکلتی عضلانی مستقل وابسته سن (مخدوش کننده)
کنترل متغیر مخدوش کننده حذف متغیر مداخله گر یا همانند سازی مشابه سازی نمونه ها انتخاب و تقسیم تصادفی تحلیل کواریانس
جدول متغير هاي پژوهش ابزار اندازه گيري روش واحد مقياس اندازه گيري نوع نقش نام متغير ترازو . مشاهده كيلوگرم نسبتي فاصله اي رتبه اي اسمي كمي(پيوسته) كمي (ناپيوسته) كيفي مستقل وابسته زمينه اي تعديل كننده مخدوش كننده كنترل ملاكي