دکتر عبدالرضا نوروزی چاکلی گردآورندگان منابع اطلاعاتی: واسطههای الکترونیکی اشاعه اطلاعات در عصر دیجیتال The Aggregators of information resources: Electronic intermediaries of information dissemination in the digital era دکتر عبدالرضا نوروزی چاکلی مدیر گروه علم اطلاعات و دانش شناسی و علم سنجی دانشگاه شاهد
مقدمه امروزه روابط میان ناشران، کتابخانهها و کارگزاران و نقش آنها در محیط اطلاعات الکترونیکی، تحت تأثیر مسائل نشر، مدلهای اشتراک و قیمت گذاری، انواع موتورهای کاوش، مجوزهای دسترسی و قالبهای منابع اطلاعاتی تحول یافته است. کتابداران در صددند با پرداخت کمترین هزینه، بیشترین دسترسی به متن کامل مجلات را برای کاربران خود فراهم سازند؛ ناشران مدلهای جدید قیمتگذاری را برای محصولات خود ارائه میدهند؛
مقدمه (ادامه) کارگزاران که خدمات اشتراک به مجلات ناشران را انجام میدادند، نقش خود را به گردآورندگان اطلاعات تغییر دادند و در فرایند تجارت منابع الکترونیک، نقشآفرینی جدیدی را برعهده گرفتند. در چنین محیطی، کارگزاران اشتراک منابع اطلاعاتی (subscription agents) نقش جدید گردآورندگان اطلاعات را بازی میکنند و منابعی از ناشران گوناگون را جمعآوری میکنند و دسترسی به مجموعۀ آن منابع را از طریق مجموعهای واحد که خود سازماندهی کردهاند، فراهم میسازند. از آنجایی که در عصر دیجیتال، کاربران انتظار دارند بسرعت به متن کامل رکوردهای اطلاعاتی دست پیدا کنند، کتابخانهها دسترسی به متن کامل اطلاعات را از طریق مجموعههایی که گردآورندگان فراهم میکنند امکانپذیر میسازند.
مقدمه (ادامه) گردآورندگان، اطلاعات پراکنده مجموعهها و قالبهای مختلف را در مجموعههایی واحد سازماندهی میکنند. نشر الکترونیک، نظام سنتی اشتراک مجلات را تغییر داده؛ بطوری که امروزه اشتراک محتوا (اشتراک تمام مجلات ناشری خاص، یا مجلات یک موضوع خاص، یا حتی مقالات خاص) جای خود را به اشتراک سالانه مجلات داده است. در این دنیای متحول، کتابداران در مرکز این انفجار اطلاعات قرار دارند و استفاده از خدمات گردآورندگان برای آنها ضروری است.
مفهوم گردآورنده (Aggregator) هرگاه از طریق بههم پیوستن مجموعههایی پراکنده، مجموعهای جدید حاصل شود، "گردآوری" (Aggregate) صورت گرفته است.
مفهوم گردآورنده (Aggregator) (ادامه) گردآورندگان، همان کارگزارن اشتراک منابع اطلاعاتی هستند که به عنوان واسطه میان ناشران و کاربران نهایی عمل میکنند و دسترسی به مجلات الکترونیکی را از طریق محیطی واحد و با استفاده از موتورهای کاوش توانمند فراهم میسازند. Quinn معتقد است مجموعههایی که گردآورندگان عرضه میکنند، در واقع به عنوان نمایههایی الکترونیکی عمل میکنند که امکان شناسایی و دسترسی به صدها هزار منبع الکترونیکی را در محیطی واحد برای کاربران فراهم میسازند.
ریشههای اولیه اندیشه گردآوری اطلاعات پیدایش و توسعۀ اندیشه «گردآوری اطلاعات»، اتفاقی نبود. تاریخچه دقیق «گردآوری اطلاعات» مشخص نیست، اما اصل این تفکر در فعالیتهای OCLC ریشه دارد. در اوایل دهۀ 1990 OCLC کتابخانهها را از چاپی به الکترونیکی سوق داد و برای تقویت کتابخانهها، شروع به شناسایی و معرفی عناوین هسته در حوزههای موضوعی مختلف کرد. بتدریج و با ورود وب، ناشران مجلات که امکان دسترسی به یک مجلۀ واحد را فراهم میکردند، امکان دسترسی به گروههایی از مجلات را فراهم ساختند.
ریشههای اولیه اندیشه گردآوری اطلاعات (ادامه) Nilges در خصوص نخستین مجموعۀ «گردآوری شده» توسط OCLC در سال 1991 اذعان می دارد که اولین امکان جستجو در این مجموعۀ بزرگ، در نمایههای نشریات گردآوری شده، بوجود آمد. در سال 1994، Johns Hopkins universityمجموعهای الکترونیکی متشکل از 42 مجله چاپی با عنوان Project Muse را تهیه کرد. در سال 1995، آرشیو الکترونیکی از شمارههای گذشتۀ نشریات حوزههای علوم اجتماعی، انسانی و علوم در مجموعهای به نام JSTOR از طریق وب در دسترس کتابخانهها قرار گرفت. پس از آن، Academic Press در سال 1996 مجموعۀ شمارههای کامل 175 مجلۀ منتشرۀ سال 1996 خود را تحت عنوان International Digital Electronic Access Library عرضه کرد.
تقسیمبندی انواع گردآورندهها Inger بین سه دسته از شرکتها که به عنوان گردآورنده فعالیت میکنند تمایز قائل بود: Hosting aggregators: شرکتهایی که تمرکز اصلی آنها فراهم کردن خدمات میزبانی برای ناشران است. از جملۀ این گردآورندهها میتوان به موارد زیر اشاره کرد: Ovid, SilverPlatter, Catch World, Highwire Press, Allen Press, and the American Institute of Physics
تقسیمبندی انواع گردآورندهها (ادامه) Gateway aggregators: دومین نوع از گردآورندهها، منابع میزبانها را نمایه یا طبقهبندی میکنند. مانند: SwetsNet, RoweCom, Informatics همچنین، تولیدکنندگان نمایهنامهها و چکیدهنامهها و ناشرانی همچون ISI، BIOSIS، CSA، INSPEC و برخی دیگر از فراهمکنندگان خدمات نظیر CrossRef, SFX از ExLibris در این گروه جای میگیرند. Full text aggregators: سومین نوع، گردآورندههایی هستند که مجوز دسترسی به متن کامل منابع را از ناشران دارا هستند. از جملۀ این گردآورندهها میتوان به OCLC، ProQuest و EBSCO اشاره کرد.
تقسیمبندی انواع گردآورندهها (ادامه) بر اساس ماهیت مجموعه نیز میتوان گردآورندهها را طبقهبندی کرد: Publisher Based aggregators: گردآورندگان تمام مجلات یک ناشر در همۀ حوزههای موضوعی . Subject based aggregators: گردآورندگان مجلات ناشران مختلف در یک یا چند حوزۀ موضوعی مشخص.
تقسیمبندی انواع گردآورندهها (ادامه) Electronic Collection Committee- (ECC) در Northwestern University (NUL) ، گردآورندهها را به عنوان «موجودیت مستقلی که دسترسی الکترونیکی به چندین مجله را فراهم میکنند» تعریف کرده و آنها را به 4 گروه زیر طبقهبندی میکند : Aggregated Database Suppliers: شرکتهایی که دسترسی الکترونیکی به مجلاتِ ناشران، انجمنها و دیگر فراهمکنندگان مجلات الکترونیکی را فراهم میسازند. از جملۀ این گردآورندگان عبارتند از: EBSCO, CARL Uncover, Catch Word, Highwire press
تقسیمبندی انواع گردآورندهها (ادامۀ تقسیمبندی ECC) Aggregated Associations: سازمانهایی که دسترسی الکترونیکی به مجلاتی که فقط توسط انجمنها و مؤسسه های علمی منتشر میشوند را فراهم میسازند. از جملۀ این گردآورندگان عبارتند از: American Chemical Society (ACS), American Institute of Physics (AIP), American Mathematical Society (AMS), Institute of Physics (IOP), Royal Society of Chemistry (RSC)
تقسیمبندی انواع گردآورندهها (ادامۀ تقسیمبندی ECC) Aggregated Publishers: شرکتهایی که دسترسی الکترونیکی به مجلاتی که توسط شرکتهای انتشاراتی منتشر میشود را فراهم میکنند. از جملۀ این گردآورندگان عبارتند از: Elsevier, Cambridge University Press, Oxford University Press, Kluwer Aggregated Services: شرکتهایی که با برقراری پیوند میان نمایههای الکترونیکی و مجلات الکترونیکی، خدماتی نظیر تحویل الکترونیکی مدرک ارائه میکنند.
تقسیمبندی انواع گردآورندهها (ادامۀ) Library of Congress گردآورندهها را به دو دستۀ کلی تقسیم کرده است: گردآورندههایی که کمتر در طول زمان دچار تغییر شده اند، مانند: JSTOR, و Project Muse منابع تحت پوشش آنها، از جنبههایی با یکدیگر مشترک هستند (مثلاً از بُعد ناشر) تمام متن هستند یا امکان دسترسی به متن کامل را فراهم میکنند. ارتباط نزدیکی بین خدمات دوران چاپی و الکترونیکی آنها وجود دارد.
تقسیمبندی انواع گردآورندهها (ادامۀ تقسیمبندی Library of Congress ) گردآورندههایی با تنوع و تحولات بیشتر، مانند: Lexis/Nexis و ProQuest اغلب موضوعمحور و برخی از آنها ناشرمحور هستند. مجموعههایشان بزرگ و متنوع است. منابع تحت پوشش آنها از مجلات، تکنگاشتها، کتابهای مرجع، روزنامهها و جزوهها تشکیل شده است. منابع تحت پوشش آنها مرتب کم و زیاد میشوند. پوشش متن کامل برای برخی از منابع آنها وجود ندارد.
شیوه کار گردآورندهها هدف اصلی فعالیت گردآورندهها، فراهم کردن متن کامل مجلههایی است که توسط خود آنها نمایهسازی میشوند. به این منظور، آنها با ناشران مذاکره کرده و در زمینۀ دسترسپذیر ساختن مجلات با آنها قرارداد منعقد میکنند. مسائل مربوط به پرداخت، دورۀ embargo و مدت زمان دسترسی به متن کامل، از جمله مواردی است که معمولاً باید روی آنها توافق صورت پذیرد. برخی گردآورندهها، در زمینۀ اعتلا، نگهداری و گسترش اشتراک انفرادی مجلات نیز فعالیت میکنند.
شیوه کار گردآورندهها (ادامه) انتخاب مجلات بوسیلِۀ گردآورندهها: برای انتخاب و تحت پوشش قرار دادن مجلات، گردآورندهها ملاحظات خاصی را در نظر میگیرند که از آن جمله میتوان به سه مورد زیر اشاره کرد: درخواست کاربران و بازخورد نظرات آنها رتبۀ مجله ضریب تأثیر مجله در JCR قالبهای قابل ارائه توسط گردآورندهها: گردآورندهها محتوای علمی را در قالبهایی نظیر PDF، HTML یا بصورت electronic feeds مانند ASCII و XML یا حتی بصورت چاپی از ناشران دریافت میکنند. آنها در نهایت، علاوه بر فورمت HTML، آنها را به فورمت PDF نیز تبدیل و قابل عرضه میکنند.
ارزیابی گردآورندهها با توجه به گردآورندههای زیادی که امروزه برای ارائۀ خدمات اطلاعاتی فعالیت میکنند، انتخاب مناسبترین گردآورندهها برای کتابخانهها به کاری دشوار تبدیل شده و نیازمند انجام مطالعات ارزیابانۀ متعددی پیش از انتخاب آن است. از دیرباز بیشتر کتابخانهها برای انتخاب گردآورندهها، به عواملی همچون شیوههای دسترسی، کنترل کتابشناختی، قیمت، نوع خدمات قابل عرضه، گزینهها و قالبهای تحویل مدرک، امکانات مدیریتی، گزارشگیری، عناوین مجلات تحت پوشش و همچنین تأثیر بالقوۀ مجلات الکترونیکی تحت پوشش گردآورنده، توجه میکنند.
ارزیابی گردآورندهها (ادامه) مهمترین معیارهای «انتخاب و ارزیابی گردآورندهها» به صورت زیر است: سهولت استفاده از منابع و امکانات گردآورنده بهره مندی از ابزارهای کمکی برای استفاده دوره زمانی روزآمدسازی گزینههای ذخیرهسازی منابع دانلود شده (مثلاً Print, save, e-mail) قالبهای مقالهها (مثلاً PDF و HTML) برنامههای آموزشی دارا بودن آرشیوهای مناسب امکان دریافت گزارشهای آماری میزان استفاده (usage statistics) امکان انتخاب و خرید عنوانهای مورد نظر یا خرید کل مجموعه وجود پیوند میان رکورد با متن کامل
تأثیرگذاری کار گردآورندهها بر کتابخانهها پایگاههای گردآورنده برای کتابخانهها منافع زیادی دارند، زیرا برقراری یک اشتراک واحد به گرآورنده، دسترسی به منابع ناشران مختلف را بدون نیاز به دریافت license arrangements از تمامی ناشران، فراهم میکند. کتابخانهها میتوانند از خدمات گردآورندهها در زمینۀ سفارشات، فهرستنویسی، مرجع، خودکارسازی و توسعۀ مجموعه استفاده کنند. کتابخانهها میتوانند مجلات هسته را از مجموعههای گردآورندهها انتخاب کنند و به آنها دسترسی یابند. اما کتابخانهها نباید کاملاً به گردآورندهها وابسته باشند؛ زیرا در این صورت، در مواردی که دسترسی به متن کامل از طریق گردآورندهها امکانپذیر نیست، آنها امکان دسترسی به متن کامل را از دست خواهند داد.
تأثیرگذاری کار گردآورندهها بر کاربران استفاده از خدمات گردآورندگان یک نوع "شکاف دیجیتالی" را در میان کاربران ایجاد کرده است. کاربران کتابخانههایی که با تعداد زیادی از منابع گردآورندهها سروکار دارند، نسبت به کاربران کتابخانههایی که به این مجموعه منابع و پایگاههای گردآورنده ها دسترسی ندارند، برتری دارند. در مواردی که ناشر مجله تغییر میکند، ممکن است دسترسی به آن مجله برای مدتی قطع شود و کاربر از زمان آن بیاطلاع است. اما معمولاً گردآورندهها ارائه خدمات را تا آخرین زمانی که تعهد کردهاند ادامه میدهند. حتی در مواردی که متن کامل در دسترس نباشد، دسترسی به متن کامل را از طریق e-mail انجام میدهند.
تأثیرگذاری کار گردآورندهها بر کاربران (ادامه) با ورود خدمات گردآورندگان، انتظارات کاربران در حال افزایش است و در خصوص تحویل فوری مدرک، قابلیت انتقال و انعطافپذیری پایگاه انتظاراتشان روزبروز بیشتر میشود. زمانی، انجام جستجو در تعداد زیادی از پایگاههایی که گردآورندهها ارائه میدادند برای کاربر گیجکننده و دشوار بود، اما امروزه با فراهم شدن امکان انجام جستجوی همزمان تمام پایگاهها در صفحهای واحد (Federated Search)، کاربران انتظار دارند به حجم وسیعتری از دادهها به آسانی دسترسی داشته باشند و قابلیتهای جستجوی خود را بازهم افزایش دهند.
تأثیرگذاری کار گردآورندهها بر ناشران تحت پوشش قرار گرفتن نام ناشر مجله در پایگاههای گردآورنده، باعث میشود کاربران برای تهیه نسخههای چاپی اضافی یا اشتراک مجلۀ الکترونیکی، به ناشر مراجعه کنند. به این ترتیب، قرار گرفتن مجلۀ ناشر در پایگاه، بازار جدیدی را برای ناشر ایجاد میکند، بدون اینکه ناشر تلاشی در این زمینه کرده باشد. Chambers and So (2004) معتقد بودند که در واقع از این طریق ناشران از گردآورندگان به دلیل اینکه باعث میشوند سودشان افزایش پیدا کنند امتیاز میگیرند.
تأثیرگذاری کار گردآورندهها بر ناشران (ادامه) البته برخی معتقدند در مواردی ناشران از کار کردن با گردآورندگان دچار زیان میشوند و کنترل خود را روی محتوای مجلاتشان از دست میدهند و برند هویتی آنها آنطوری که باید به چشم نمیآید. در مواردی برخی فروشندگان، آمارهای استفاده را به ناشران ارائه نمیدهند و ناشران قادر نخواهند بود تصویر دقیقی از بازار استفاده بدست بیاورند. برخی معتقدند استفاده از گردآورنده، روی رابطه ناشران و سردبیران با کاربران نهایی تأثیر میگذارد و باعث می شود تماس کاربران نهایی با آنها کم شود.
تأثیرگذاری کار گردآورندهها بر ناشران (ادامه) اما یک گردآورندۀ خوب در تمامی زمینهها با ناشران همکاری میکنند. بویژه ناشرانی که از زیرساخت، بودجه، دانش و تجربۀ لازم برخوردار نیستند به خدمات گردآورندگان نیاز دارند. بویژه ناشران کوچک با اتکا به خدمات گردآورندهها، بازارهای جدیدی را بدست میآورند و میتوانند عناوینی که هنوز دارای اهمیت زیادی نشدهاند را از طریق برخی از گردآورندهها به فروش برسانند.
تأثیرگذاری کار گردآورندهها بر کتابداران امروزه برای کتابداران در خارج از محیط کتابخانهها نیز فرصتهای جدیدی برای همکاری با ناشران بوجود آمده و این همکاریها، تجربیات و توانمندیهای آنها را نسبت به یکدیگر برای مدیریت انتشارات الکترونیکی افزایش داده است. نتیجۀ دیگر همگامی کتابداران با این تحولات را می توان در کنفرانسهای حوزۀ علم اطلاعات و دانششناسی مشاهده کرد؛ زیرا موضوعهایی همچون محتواها و قالبهای دیجیتالی، و مسائل مربوط به گردآورندهها در کانون توجهات قرار گرفته است. زیرا کتابداران با مسائل متعددی از جمله مدلهای گوناگون اشتراک نشریات، از قبیل مقالههای قابل دانلود، مالکیت منابع، پرداخت به ازای هر دسترسی، کاربر انفرادی و چندکاربره روبرو هستندکه فائق آمدن بر آنها، نیازمند بحث، هم اندیشی و مطالعه در خصوص آنهاست.
تأثیرگذاری کار گردآورندهها بر کتابداران (ادامه) امروزه گردآورندگان بیش از پیش نقش کتابداران را در مجموعهسازی در نظر میگیرند، بطوری که امروزه اجازۀ انتخاب مجموعههای مختلف را (و نه عناوین خاص را) برای آنها فراهم میسازند. هماکنون کتابداران باید خدمات گردآورندههای مختلف را باهم مقایسه و ارزیابی کنند و قبل از تصمیمگیری در مورد خرید، بهترین تصمیم را در مورد آنها بگیرند تا بتوانند بین مجموعههایشان توازن برقرار کنند.
تأثیرگذاری کار گردآورندهها بر دانشگاهیان با ورود گردآورندهها، انتظارات جامعۀ دانشگاهی برای دسترسی به متون علمی افزایش یافته است. امروزه، آنها انتظار دارند از طریق گردآورندهها، به منابع گوناگونی از کشورهای مختلف دسترسی داشته و پیشرفتهای علمی سایر کشورها را رصد کنند. فراهم بودن آمارهای استفاده، مدیران دانشگاهی را قادر ساخته تا با استفاده از معیارهایی دقیقتر، عملکرد بخشهای مختلف دانشگاه خود را مورد ارزیابی قرار دهند. همچنین، با استفاده از خدماتی که گردآورندهها ارائه میدهند، امکان ارزیابی وضعیت اعضای هیئت علمی و پژوهشگران فراهم آمده است.
مزایای استفاده از گردآورندهها ارائۀ پایگاههای اطلاعاتی مجتمع و قابل جستجو، فراهم نمودن امکان جستجوی همزمان چندین پایگاه در محیطی ساده و واحد دارا بودن platform بسیار خوب برای جستجوی منابع، به دلیل قابلیتهای بالا در نمایهسازی و چکیدهنویسی برقراری پیوند اینترنتی بین رکورد و متن کامل، دسترسی مستقیم به متن کامل، کنترل مسائل دریافت مجوز دسترسی از تولیدکنندگان پایگاهها ارائۀ آمارهای استفاده از عناوینی مشخص، به شکلی دقیق تر کمک به کتابداران برای کنترل سفارشات، و تمدید یا لغو کردن اشتراک هزینه- فایده بهتر برای فراهم کردن دسترسی به منابع چندرشتهای
ملاحظات استفاده از گردآورندهها با وجود مزایای فراوان گردآورندهها، کتابخانهها باید هنگام انتخاب گردآورنده و استفاده از خدمات او، به ملاحظات زیر توجه کنند: در اکثر موارد، دسترسی با مالکیت (perpetual access) همراه نیست، به محدودیتهای زمانی دسترسی به منابع توجه شود (embargoes)، به تکراری نبودن منابع توجه شود. در مواردی که اشتراک به مجلهای بطور مستقیم توسط کتابخانه صورت گرفته باشد، شاید دسترسی به پایگاههای گردآورنده، باعث اشتراک تکراری آن مجله (یکبار از طریق گردآورنده و یکبار بطور مستقیم توسط کتابخانه) و پرداخت مجدد هزینهها شود.
ملاحظات استفاده از گردآورندهها (ادامه) به سیاستهای انتخاب منابع توسط گردآورنده توجه شود. برخی گردآورندهها برای انتخاب منابع از سیاستهای مناسبی پیروی نمیکنند و این میشود در مواردی عناوین نامعتبر هم به مجموعههای آنها راه یابند. امکان انتخاب عناوینی خاص از مجلهها کتابخانهها. برخی گردآورندهها این امکان را برای کتابخانهها فراهم نمیکنند. با توجه به تغییرات URL، صحت لینکها به متن کامل در پایگاههای گردآورنده بررسی شود. میزان تماممتن نبودن عناوین تحت پوشش گردآورنده مشخص شود.
ملاحظات استفاده از گردآورندهها (ادامه) چگونگی کنترل کتابخانهها بر عناوین موجود در پایگاههای گردآورندگان. در بسیاری از موارد، هنگام استفاده از خدمات گردآورندگان، کتابخانهها بر روی عناوین موجود در پایگاهها کنترلی ندارند؛ بطوری که در مواردی ممکن است عناوین جدیدی به مجموعهها اضافه شود یا برخی از عناوین قبلی از مجموعه خارج شوند. نحوۀ قیمت گذاری عناوین خاص. در مواردی برخی از گردآورندهها حق انحصاری برخی مجلات هسته را از ناشران خریداری میکنند و هزینههای سنگینی برای دسترسی به این منابع پیشنهاد میکنند.
برخی از مهمترین گردآورندهها HIGHWIRE این گردآورنده زیرمجموعۀ Stanford University Libraries است که از 1300 مجله و بیش از 4 میلیون مقالۀ معتبر از بیش از 130 ناشر دانشگاهی میزبانی میکند. از زمان آغاز فعالیت خود در سال 1995، از e -books, conference proceedings and journal articles میزبانی میکند.
برخی از مهمترین گردآورندهها (ادامه) Web of Science و Scopus پایگاههای WoS و Scopus نیز از این نظر که مجلاتی از ناشران و سازمانهای گوناگون را نمایهسازی استنادی میکنند، پایگاههای گردآورنده محسوب میشوند. WoS حدود 15000 عنوان مجله و 150 کنفرانس از 45 زبان دنیا را با Backfile از سال 1900 نمایهسازی میکند. Scopus حدود 16000 عنوان مجله و 240 کنفرانس از 45 زبان دنیا را تحت پوشش قرار میدهد.
برخی از مهمترین گردآورندهها (ادامه) PubMed این پایگاه نیز یکی از گردآورندگان محسوب میشود و رکوردهای کتابشناختی و چکیدههای مقالههای مجلات و سایر منابع اطلاعاتی در حوزههای علوم زیستی و زیستپزشکی از کتابخانه ملی پزشکی آمریکا را میزبانی میکند. به حدود 22 میلیون رکورد از سال 1966 به بعد را تحت پوشش قرار میدهد و سالانه حدود 500هزار رکورد جدید به آن اضافه میشود. حدود 12 میلیون مقاله آن دارای چکیده هستند و حدود 13 میلیون مقاله نیز به متن کامل Link دارند.
برخی از مهمترین گردآورندهها (ادامه) OVID OVID یک سازمان بینالمللی است که در سال 1988 آغاز به کار کرد و مقر اصلی آن در نیویورک است. بعدها Silver Platter هم به OVID پیوست و OVIDSP را تشکیل داد. OVID منابع گردآوری شدۀ خود را از طریق OVIDSP عرضه میکند. هم اکنون بیش از 4500 کتاب الکترونیکی، 1200 مجلۀ داوری شده و 100 پایگاه اطلاعاتی کتابشناختی، خدمات خود را به جامعۀ دانشگاهی ارائه میدهد.
برخی از مهمترین گردآورندهها (ادامه) First Search ECO مجموعه بزرگی از پایگاههای اینترنتی است که از سال 1991 فعالیت خود را آغاز کرد و نمایۀ وسیعی از مجلات را در بر دارد. برخی از نمایههای قابل دسترس از طریق FirstSearch قبلاً دارای شکل کاغذی یا CD-ROM بودند که از مهمترین آنها میتوان به CIJE, Psychological Abstracts, MLA, BIOSIS اشاره کرد.
برخی از مهمترین گردآورندهها (ادامه) AJOL این پایگاه گردآورنده، برای مجلات اینترنتی آفریقا ایجاد شد؛ مجموعهای از مجلات علمی که در آفریقا منتشر میشود را در بر دارد. مجموعۀ مجلات تحت پوشش این گردآورنده، 417 عنوان و 6470 شماره است که 62090 متن کامل را در بر میگیرد.
برخی از مهمترین گردآورندهها (ادامه) EUROPEANA Libraries پروژهای است که منابع دیجیتالی را از کتابخانههای کشورهای اروپایی گردآوری میکند. یکی از اهداف این پروژه، ایجاد یک کتابخانۀ گردآورنده به عنوان پورتالی برای دسترسی به منابع دیجیتالی در اروپا است. این پروژه مشتمل بر 15میلیون منبع دیجیتالی شده، از موزهها، کتابخانهها، آرشیوها، و مراکز دیداری شنیداری در سراسر اروپا را گردآوری میکند. این پروژه اشاعهدهندۀ میراث فرهنگی اروپا بر روی اینترنت است و بیش از 1500 مؤسسۀ اروپایی در ایجاد و پشتیبانی از آن مشارکت دارند.
Aggregation model (Europeana Partner Network) National Aggregators, single domains National Aggregators, cross domains Museums Museums, libraries , archives, audiovisual Thematic Aggregators Archives Libraries Project Aggregators National Archives Audio Archives Museums, libraries & archives Museums, libraries, archives, audiovisuals
برخی از مهمترین گردآورندهها (ادامه) EBSCO در سال 1994 تأسیس شد و در زمینۀ مدیریت و دسترسی منابع چاپی و الکترونیکی، همچون مجلات، مجموعههای الکترونیکی، پایگاههای تحقیقاتی و کتابهای الکترونیکی خدمات ارائه میدهد. تعداد قابل توجهی مجله و پایگاه اطلاعاتی پژوهشی و بیش از 300 هزار کتاب الکترونیکی و کتاب صوتی از طریق EBSCOhost قابل دسترسی هستند. خدمات Dynamed evidence based clinical reference tool و EBSCO's Novelist division را به عنوان مشاورهای به کتابخانهها و سایر کاربران ارائه میدهد.
برخی از مهمترین گردآورندهها (ادامه) Project Muse در سال 1994 در Johns Hopkins university در آمریکا ایجاد شد و منابع اطلاعاتی حوزههای علوم انسانی و اجتماعی را گردآوری و عرضه میکند. این پروژه، یک پایگاه اطلاعاتی گردآورنده است که در ابتدا با 42 عنوان مجله کار خود را آغاز کرد، اما هم اکنون 500 عنوان مجله و 12000 کتاب الکترونیکی از 120 ناشر در آن مشارکت دارند.
برخی از مهمترین گردآورندهها (ادامه) ProQuest توسط Eugene Power تأسیس شد و در سال 1996 به ProQuest تغییر نام داد. ProQuest از اولین عرضهکنندگان پایگاهها به صورت CD-ROM بود. ProQuest بخشی از Cambridge Information Group است. بیش از 6 میلیون تصویر دیجیتالی شده از میکروفییشهای UMI از 6 کشور جهان را در بر دارد که مشتمل بر روزنامههای 100 تا 150 سال پیش و بیش از 450هزار کتاب الکترونیکی و همچنین آرشیو کتابهای انگلیسی از قرن 15 به بعد است.
برخی از مهمترین گردآورندهها (ادامۀ ProQuest) در سال 2008، DIALOG که تا آن زمان به عنوان یکی از پایگاههای اصلی Thomson Reuters فعالیت میکرد، به ProQuest پیوست. ProQuest از بهم پیوستن برخی شرکتها تشکیل شده که خدمات بسیاری از آنها برای کتابداران و پژوهشگران شناخته شده است.
برخی از مهمترین گردآورندهها (ادامۀ ProQuest) 1872: شرکت Bowker به عنوان یکی از شرکتهایی که هماکنون به ProQuest وابسته است تأسیس شد. 4 سال بعد، گروهی که زیر نظر Melville Dewey کار میکردند، جلد اول Library Journal را بوسیلۀ Bowker منتشر کردند. 1932: شرکت Bowker به سرپرستی Carolyn Ulrich «راهنمای بینالمللی نشریات» را منتشر کرد که مشتمل بر 323 صفحه کاغذی بود و اطلاعات 6000 عنوان پیایند را در بر داشت. هماکنون Ulrichsweb اطلاعات بیش از 300هزار عنوان پیایند را عرضه میکند.
برخی از مهمترین گردآورندهها (ادامۀ ProQuest) 1938: Eugene Power مؤسسۀ UMI را که هماکنون یکی دیگر از اجزای تشکیلدهندۀ ProQuest محسوب میشود تأسیس کرد. در آن زمان، UMI مشتمل بر میکروفیشهایی از کتابهای نمایه شده در کتابخانههای بریتانیا بود. 1948: اولین ویرایش Books in Print توسط Bowker منتشر شد. 1951: The Association of Research Libraries مجوز سازماندهی و ارائۀ خدمات پایاننامهها را برای UMI صادر کرد و بهاین ترتیب، UMI توانست Dissertation Abstracts را تولید و منتشر کند.
برخی از مهمترین گردآورندهها (ادامۀ ProQuest) 1967: DIALOG که بعدها به ProQuest پیوست، به عنوان یک نظام بازیابی اطلاعات پیوسته توسط Roger Summit تأسیس شد. 5 سال بعد DIALOG به عنوان نخستین خدمات اطلاعاتی تجاری پیوستۀ جهان مطرح شد. 1968: Bowker به عنوان نمایندگی ISBN در ایالات متحده معرفی شد. بعدها نمایندگی ISBN در انگلستان و استرالیا را نیز برعهده گرفت. 1979: Sir Charles Chadwyck-Healey اسناد مربوط به قرن نوزدهم مجلس آمریکا که در حال نابودی بود را به میکروفیش تبدیل کرد و شرکت Chadwyck-Healey را به عنوان یکی از مراکز مورد توجه آرشیوها و کتابخانهها تأسیس کرد. این شرکت نیز بعدها به ProQuest پیوست.
برخی از مهمترین گردآورندهها (ادامۀ ProQuest) 1987: مؤسسۀ (CSA) Cambridge Scientific Abstracts به عنوان یکی دیگر از مؤسسههای تشکیلدهندۀ ProQuest، تجربۀ اولیۀ استفاده از فناوری CD-ROM را بدست آورد و با مشارکت National Library of Medicine، نمایهنامۀ MEDLINE را روی دیسک فشرده عرضه کرد و به این ترتیب، دوران جدیدی از دسترسی به اطلاعات آغاز شد. 1996: نخستین دسترسی به میکروفیشهای UMI از طریق اینترنت برقرار شد و نام آن مؤسسه به ProQuest Direct تغییر یافت.
برخی از مهمترین گردآورندهها (ادامۀ ProQuest) 1998: UMI دسترسی دیجیتالی به کتابهای انگلیسی اولیه را برقرار کرد و کتابخانهها را قادر ساخت تا کتابهای 5 قرن گذشته را در اختیار کاربرانشان قرار دهند. همچنین در آن سال، Library of Congress از UMI به عنوان مرکز رسمی واسپاری پایاننامههای آمریکایی نام برد. 1999: شرکت Chadwyck-Healey به UMI پیوست. Kevin Sayar و Christopher Warnockپایگاه ebrary را در زمینۀ گردآوری کتابهای الکترونیکی تأسیس کردند و کتابخانهها را به مجموعهسازی بر اساس مدلهای جدید سوق دادند. کتابداران University of Washington (گروه Peter McCracken و برادرانش Steve و Mike) روشهای فناورانۀ جدیدی به نام Serials Solutions را برای پشتیبانی از منابع الکترونیکی کتابخانهها راهاندازی کردند.
برخی از مهمترین گردآورندهها (ادامۀ ProQuest) 2001: Bowker به Cambridge Information Group پیوست و اطلاعات آن از طریقCambridge Scientific Abstracts در دسترس قرار گرفت. UMI نام Information & Learning ProQuest را پذیرفت. 2004: Serials Solutions به ProQuest Information and Learning پیوست.
برخی از مهمترین گردآورندهها (ادامۀ ProQuest) 2007: Cambridge Information Group دو بخش Cambridge Scientific Abstracts و ProQuest Information and Learning را باهم ادغام کرد و نام واحد ProQuest را برای آن پذیرفت. Bowker نیز به عنوان یک شرکت تجاری وابسته به ProQuest فعالیت میکند. 2008: Dialog به ProQuest پیوست. 2009: در پاسخ به درخواست کتابخانهها مبنی بر استفاده از صفحهای واحد برای جستجو، Summon®web-scale به عنوان دروازهای واحد برای ورود به مجموعههای ProQuest راهاندازی شد.
برخی از مهمترین گردآورندهها (ادامۀ ProQuest) 2011: Ebrary به ProQuest پیوست. نرمافزار خدماترسان مدیریتی Software-as-a-Service (SaaS) توسط ProQuest عرضه شد و امکان مدیریت بهتر مجموعه منابع تحت وب و تغییر از چاپی به الکترونیکی را برای کتابخانهها فراهم آورد. Software-as-a-Service (SaaS) ابزاری برای کتابداران در زمینۀ سفارشات، ارزیابی، مدیریت و بازاریابی مجموعههای اطلاعاتی است. 2013: EBL (EBook Library) به عنوان پیشگام اصلی راهاندازی نظام Demand-driven Acquisition و Non-linear Lending به ProQuest پیوست.
جمعبندی استفاده از خدمات گردآورندهها، مزایای فراوانی برای کتابخانهها دارد. زمانی کتابخانه برای اشتراک یک مجلۀ خاص، باید مسئولیت انتخاب، اشتراک، پرداخت، پشتیبانی، ثبت و دریافت مجوز دسترسی و بسیاری از موارد دیگر را خود به دوش میکشید. اما امروزه از طریق توافق با یک گردآورنده، میتواند با صرف همان میزان زمان و انرژی که برای دسترسی به یک مجله انجام میداد، به صدها عنوان مجله دسترسی یابد.
جمعبندی (ادامه) کتابداران باید در مورد انتخاب گردآورندهها هوشیار باشند و پیش از لغو اشتراک مجلههای خود از طریق ناشر، از کیفیت کار گردآورنده مورد نظر اطمینان یابند. تصمیم به خرید پایگاه مجله از طریق خدمات گردآورندهها، باید بر اساس آمارهای استفاده از مجله گرفته شود، نه بر مبنای زیاد بودن ظاهری تعداد پایگاههایی که در دسترس قرار خواهد گرفت. و در نهایت اینکه، گردآورندهها، ناشران و کتابخانهها میتوانند در کنار یکدیگر برای دستیابی به اهداف مستقل خود، باهم همکاری کنند.
Thanks for your attention از توجهتان سپاسگزارم Thanks for your attention http://shahed.ac.ir/noroozi