داروهای پرکاربرد و عوارض آن ها دکتر رسول سلطانی متخصص داروسازی بالینی و فارماکوتراپی عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان

آنتی بیوتیک ها

پنی سیلین ها واکنش های حساسیتی آنافیلاکسی کهیر راش های ماکولوپاپولار

Penicillin-induced urticaria

Penicillin-induced urticaria

Penicillin-induced morbilliform rash

Penicillin-induced morbilliform rash

Glycopeptides Vancomycin Teicoplanin (Targocid®)

عوارض جانبی سمیت گوشی نادر وابسته به دوز در افراد سالمند بیشتر احتمال شروع با vertigo و tinnitus

عوارض جانبی سمیت کلیوی نادر (در مصرف تنها): 0 تا 12 درصد وابسته به دوز، مدت مصرف و داروهای همراه در مصرف همزمان آمینوگلیکوزیدها: 14 تا بیش از 20 درصد به ندرت: interstitial nephritis

عوارض جانبی واکنش های انفوزیون شایع ترین عارضه ناشی از آزادشدن هیستامین Red-man (red-neck) syndrome با یا بدون آنافیلاکسی گاهی همراه افت شدید فشار خون و ایست قلبی رفع عارضه با قطع انفوزیون پیشگیری: کاهش سرعت انفوزیون و غلظت محلول و تجویز آنتی هیستامین

Redman syndrome

عوارض جانبی فلبیت (%14 - %3) نوتروپنی (%2 - %1) افزایش شیوع در مصرف طولانی مدت (%13) برگشت پذیر با قطع دارو در مصرف بیش از 2 هفته: پایش WBC

عوارض جانبی ترومبوسیتوپنی بسیار نادر احتمالاً ایمونولوژیک احتمال خونریزی زیاد به ندرت کاهش شدید پلاکت طی 24 ساعت اول

عوارض جانبی واکنش های پوستی تب دارویی (%2) راش ماکولوپاپولار یا اریتماتو (%3) اریتم مولتی فرم سندرم استیونس – جانسون تب دارویی (%2)

Aminoglycosides Nephrotoxicity Ototoxicity Neuromuscular blockade Hypersensitivity reactions (uncommon) Phlebitis (uncommon)

Aminoglycosides

سمیت کلیوی آسیب به سلول های توبول پروگزیمال مکانیسم: اندوسیتوز اختلال تنفس سلولی توسط میتوکندری اختلال عملکرد ناقل های غشایی فعال شدن آپوپتوز و ایجاد نکروز

سمیت کلیوی شیوع: 0 تا 50 درصد کاهش GFR: ناچیز در اکثر موارد: non-oliguric پیشرفت به سمت نارسایی الیگوریک/آنوریک وابسته به دیالیز: نادر آسیب توبولی: برگشت پذیر

سمیت کلیوی درصورت بروز: قطع آمینوگلیکوزید درصورت نیاز به ادامۀ دارو: تعدیل دوز

سمیت گوشی معمولاً برگشت ناپذیر امکان بروز پس از قطع درمان (چند روز تا چند هفته بعد) اثر تجمعی (وابستگی به مدت و دوز تجمعی: بیش از غلظت) سمیت همزمان شنوایی و تعادل: نادر

سمیت شنوایی میزان بروز: 3 تا 14 درصد امکان بروز سمیت بدون تشخیص بیمار یک یا دوطرفه مکانیسم: تولید رادیکال های آزاد

سمیت شنوایی عوامل خطرساز: استعداد ژنتیکی: وجود چند موتاسیون داروهای همراه: ونکومایسین فوروزماید صدای بلند در فضای بسته دوزهای منقسم روزانه یا انفوزیون مداوم مدت زیاد درمان باکتریمی، هیپوولمی، تب بالا، اختلال کبدی یا کلیوی

سمیت شنوایی علائم: برخی موارد: بی علامت کاهش شنوایی در محاوره وزوز احساس پری گوش برخی موارد: بی علامت

سمیت تعادلی بروز قبل از ایجاد علائم علائم: تهوع، استفراغ، true vertigo تاری دید با حرکت سر تشدید علائم در تاریکی و با حرکت نیستاگموس

سمیت تعادلی یک یا دوطرفه خفیف یا شدید پیشگیری: استفادۀ کوتاه مدت پایش عملکرد کلیه آیودیومتری سریال (درصورت نیاز به مصرف بیش از 4 روز)

Fluoroquinolones Anorexia, nausea, vomiting, abdominal discomfort Headache, dizziness, insomnia, mood changes Skin rash (Gemifloxacin), phototoxicity Tendonitis and tendon rupture (uncommon) Risk factors: age > 60, corticosteroids, organ transplant

Fluoroquinolones QT interval prolongation More with moxifloxacin than with cipro and levofloxacin Higher risk: Use of other drugs Cardiomyopathy Bradycardia Hypokalemia Hypomagnesemia Mild hypoglycemia: more with gatifloxacin

Sulfonamides vomiting, diarrhea Rash Fever Headache, depression Jaundice hepatic necrosis drug-induced lupus

Sulfonamides Crystalluria Interstitial nephritis Acute pancreatitis Acute hemolytic anemia Significant hypersensitivity reactions erythema nodosum, erythema multiforme (including Stevens-Johnson syndrome), fixed-drug eruption, vasculitis similar to periarteritis nodosa, and anaphylaxis.

نیتروفورانتوئین گوارشی راش واکنش های ریوی (حاد، تحت حاد، مزمن) هپاتیت حاد یا مزمن آنمی همولیتیک و آنمی مگالوبلاستیک نوروپاتی محیطی (sensorimotor)

نومونیت حاد طی چند ساعت تا چند هفته شروع سریع تب، سرفه، تنگی نفس و میالژی ائوزینوفیلی انفیلتراسیون لوب تحتانی بروز همزمان راش و خارش با قطع دارو: بهبود سریع

واکنش ریوی تحت حاد و مزمن شروع تدریجی و پیشرونده سرفه خشک تنگی نفس انفیلتراسیون در CXR افزایش آنزیم های کبدی برگشت پذیر؛ گاهی برگشت ناپذیر (فیبروز ریوی)

Amphotericin B سمیت کلیوی واکنش های حاد تهوع، استفراغ و بی اشتهایی فلبیت آنمی

سمیت کلیوی کاهش وابسته به دوز در GFR افزایش دفع K، Mg و بیکربنات کاهش تولید اریتروپوئیتین تخریب دائمی کلیه: وابسته به دوز کلی

سمیت کلیوی تشدید خطر: دریافت همزمان داروهای نفروتوکسیک افت فشارخون کاهش حجم داخل عروقی پیوند کلیه

سمیت کلیوی پیشگیری: حداکثر سطح سرمی قابل قبول برای کراتینین؟ تجویز نرمال سالین قبل تزریق توجه به عوامل خطرساز استفاده از فرمولاسیون های لیپیدی حداکثر سطح سرمی قابل قبول برای کراتینین؟

واکنش های حاد 30 تا 45 دقیقه بعد از شروع انفوزیون مدت 2 تا 4 ساعت تب، لرز و تاکی پنه دوزهای بعدی: واکنش خفیف تر

واکنش های حاد پروفیلاکسی: تست دوز (test dose) پیش درمانی با استامینوفن تجویز همزمان هیدروکورتیزون تست دوز (test dose)

داروهای ضدسایکوز (آنتی سایکوتیک)

Adverse Effects Autonomic nervous system: Central nervous system: Loss of accommodation, dry mouth, difficulty urinating, constipation, orthostatic hypotension, impotence, failure to ejaculate Central nervous system: Parkinson's syndrome, akathisia, dystonias, Tardive dyskinesia

Torticollis

Retrocollis

Trismus

Tongue protrusion

Oculogyric crisis

Blepharospasm

Adverse Effects Endocrine system: Other: Hyperprolactinemia (Amenorrhea, galactorrhea, infertility, impotence) Weight gain (Possibly combined H1 and 5-HT2c blockade)   Other: Seizures: chlorpromazine, clozapine Cardiac arrhythmia

Adverse Effects Toxic or Allergic Reactions: Ocular Complications: cholestatic jaundice and skin eruptions Agranulocytosis: clozapine Ocular Complications: Deposits in the cornea and lens: chlorpromazine retinal deposits: thioridazine (browning of vision)

Tardive dyskinesia a late-occurring syndrome of abnormal choreoathetoid movements relative cholinergic deficiency secondary to supersensitivity of dopamine receptors 20–40% of chronically treated patients Early recognition is important sometimes self-limited

Tardive dyskinesia movements of the tongue Lateral jaw movements frequent blinking, grimacing Restless choreiform (irregular spasmodic) or distal athetosis (slow, writhing movement) of limbs: twisting, spreading, flexion (bending) and extension of fingers, toe tapping, and toe dorsiflexion

Tardive dyskinesia to discontinue or reduce the dose of the current antipsychotic agent switching to quetiapine or clozapine to eliminate all anticholinergics action If they fail, the addition of diazepam (30–40 mg/day) Valproate Clonidine Vit E

Neuroleptic Malignant Syndrome (NMS) life-threatening disorder in patients who are extremely sensitive to the extrapyramidal effects of antipsychotic agents muscle rigidity fever autonomic instability (altered blood pressure and pulse rate) stress leukocytosis

Neuroleptic Malignant Syndrome (NMS) Management: Muscle relaxants: diazepam, dantrolene, or dopamine agonists, such as bromocriptine Switching to an atypical drug after recovery

داروهای ضدافسردگی

TCAs Sedation Memory deficits Agitation Anticholinergic effects (transient or persistent) Orthostasis (Imipramine; less with Nortriptyline) Cardiac arrhythmias Sexual dysfunction Weight gain (Amitriptyline)

SSRIs GI complaints CNS disturbances Nausea (transient or persistent) Diarrhea Constipation (Paroxetine) CNS disturbances Insomnia (Fluoxetine, Sertraline) Sedation (Paroxetine) EPS: akatisia, dystonias, pakinsonism

SSRIs Sexual dysfunction Headache Dry mouth Sweating Weight gain Not transient Fluoxetine, Paroxetine Headache Dry mouth Sweating Weight gain Teeth grinding