Финансиски деривати Глава 7

ФИНАНСИСКИ ДЕРИВАТИ I. Дефиниција Финансиски инструменти чија вредност е изведена од вредноста на други финансиски инструменти. II. Цел Заштита од ризик во деловните операции.

ФИНАНСИСКИ ДЕРИВАТИ III. Видови финансиски деривати 1. Термински и фјучерс договори 2. Опции 3. Свопови

ДЕЛ I Фјучерси

Фјучерси Валутни фјучерси A. Карактеристики 1. Долга традиција 1. Долга традиција 2. Голема стохастичност (варијабилност) затоа што базираат на променливи информации 3. Улога на одредување цени (предвидување на идните движења на девизните курсеви)

Фјучерси 1972: Chicago Mercantile Exchange формира меѓународен пазар на пари (the International Monetary Market - IMM). Цел: Заштита од девизен ризик.

Фјучерси Дефиниција: договори за размена на одреден износ на валута на определен датум во иднина по фиксен (однапред определен) девизен курс . Претставува договор на двете страни (купувачот и продавачот на валутата) со берзата, а не меѓусебно.

Фјучерси Расположливи големини на фјучерс договори по различни валути: Расположливи големини на фјучерс договори по различни валути: 1.) Британска фунта / 62,500 2.) Канадски долар /100,000 3.) Евро / 125,000 4.) Швајцарски франк / 125,000 5.) Јапонски јен / 12.5 милиони 6.) Мексикански пезос / 500,000 7.) Австралиски долар / 100,000

Фјучерси Трансакциони трошоци: провизија која ја наплаќа брокерот. Иницијална маржа - релативно ниска (помалку од 0.02% од вредноста на договорот).

Фјучерси Иницијалнатa маржа е: Депозит кој инвеститорот во фјучерсот го депонира кај берзата и Гаранција во случај на промена на цената на инструментот. Цената на фјучерсот може да се менува секој ден доколку дојде до промена на девизниот курс. Од тие причини, т.н. дневно порамнување (daily settlement) претставува важна карактеристика на фјучерсот.

Фјучерси Дневното порамнување се состои во тоа што доколку инвеститорот во текот на денот доживее загуба, таа се минусира од износот на маржата. Доколку пак тој оствари добивка, таа се додава нa износот на маржата. Добивката на едната страна во договорот претставува иста таква загуба за другата страна и спротивно. Маржата не смее да падне под извесен процент од нејзината почетна вредност (најчесто 75%), а ако тоа се случи износот мора да се надополни, со депонирање средства до нивото на иницијалната маржа. Инвеститорите можат да инвестираат во фјучерс договори кои им даваат право да купат или продадат некоја валута (да завземат долга или кратка позиција спрема неа).

Фјучерси (пример за дневно порамнување) Фјучерси (пример за дневно порамнување) Инвеститорот верува дека швајцарскиот франк ќе расте спрема доларот во идниот период – затоа решава да шпекулира и купува фјучерс договор, т.е. завзема долга позиција која му дава право да купи 125.000 франци по цена од 0,75 долари/франк по еден месец. За таа цел уплаќа 1.452 долари како иницијална маржа. Ако првиот ден цената на франкот порасне на 0,755 долари, инвеститорот ќе оствари добивка од 625 долари (125.000 x 0.005). Другата страна од договорот (која продава франци) остварува иста таква загуба. Инвеститорот може уште после првиот ден да го продаде својот договор и да оствари добивка од 625 долари, а може да чека да доспее инструментот. Ако вториот ден курсот падне на 0,743 долари инвеститорот ќе оствари загуба од 1.500 долари (125.000 x 0,012). Нето ефектот на крајот на вториот ден за инвеститорот е негативен: 625 – 1500 = - 875 долари.

Фјучерси (пример за дневно порамнување) Фјучерси (пример за дневно порамнување) Кога курсот на валутата која инвеститорот ја купува апрецира, тогаш тој остварува добивка. Кога курсот на валутата која инвеститорот ја купува депрецира, тогаш тој трпи загуба. Кога инвеститорот инвестира во фјучерс за да продаде некоја валута, тој остварува добивка кога валутата депрецира, а трпи загуба кога валутата апрецира.

Фјучерси Максимални ценовни движења 1.) Договорите се склучуваат со дневни ценовни лимити со кои се ограничуваат максималните дневни ценовни движења. 2.) Ако лимитот е достигнат неопходен е т.н. margin call со кој се дополнува (одржува) минималната маржа.

Фјучерси (пример за заштита од курсен ризик) Фјучерси (пример за заштита од курсен ризик) Пример: Некој производител очекува да биде исплатен 10 милиони евра за два месеци од сега, за продажба на опрема во Европа. Во моментот курсот е 1 евро = 1 долар, и тој би сакал да го задржи овој девизен курс. Производителот би можел да го постигне тоа со склучување на фјучерс договор.

Фјучерси (пример за заштита од курсен ризик) Фјучерси (пример за заштита од курсен ризик) Производителот продава 10 милиони евра со двoмесечни фјучерс договори. Под претпоставка дека еден договор се склучува за сума од $125,000 во евра, производителот зазема short (кратка) позиција во 40 договори. Производителот треба да депонира одредена иницијална маржа, на пример $2,000 по договор, или $80,000. Како што флуктуира девизниот курс во наредните два месеци, така ќе флуктуира и вредноста на иницијалната маржа. Ако вредноста на иницијалната маржа падне премногу ниско ќе биде потребно да се депонираат дополнителни средства.

Фјучерси (пример за заштита од курсен ризик) Фјучерси (пример за заштита од курсен ризик) Претпоставете дека по два месеци, девизниот курс е 1 евро = $0.96, тогаш производителот добива 10 милиони евра и ги разменува на спот (промптниот) пазар за $9,600,000. Производителот ја затвара иницијалната маржа, во која има $480,000 ($400,000 заради промените во девизниот курс плус иницијалните $80,000). На крајот, производителот ги има $10,000,000 кои ги посакуваше од продажбата.

Фјучерси Светски фјучерски берзи: 1.) I.M.M. International Monetary Market 2.) L.I.F.F.E.London International Financial Futures Exchange 3.) C.B.O.T. Chicago Board of Trade 4.) S.I.M.E.X. Singapore International Monetary Exchange 5.) D.T.B. Deutsche Termin Bourse 6.) H.K.F.E. Hong Kong Futures Exchange

Фјучерси B. Терминските договори наспроти фјучерсите Основни разлики: 1. Локации на тргување 2. Регулатива 3. Термини на испорака 4. Големина на договорот 5. Трансакциони трошоци 6. Котирање 7. Маржи 8. Кредитен ризик

Фјучерси Предности на фјучерсите: Недостатоци на фјучерсите: 1.) Лесна ликвидација 2.) Добро организиран и стабилен пазар. Недостатоци на фјучерсите: 1.) Ограниченост на 7 валути 2.) Ограниченост во датумите на испорака 3.) Ограниченост во големината на договорите.

ДЕЛ II Валутни опции

Валутни опции Валутни опции Нудат друг метод на заштита од девизен ризик. За прв пат понудени се на Philadelphia Exchange (PHLX). Пазарот на опции има најбрза стапка на раст од сите пазари на деривативни инструменти.

Валутни опции Купувачи Продавачи Премија Купи Продај Купи Продај PUT Купувачи Продавачи Премија Купи Продај Купи Продај PUT CALL

Валутни опции Дефиниција: Договор кој му дава право, но не и обврска на купувачот да купи или продаде одреден износ на валута, во текот на одреден период по фиксен девизен курс.

Валутни опции a. Американски опции: Датуми на извршување a. Американски опции: може да се изврши во кое било време се до датумот на истекување на опцијата. b. Европски опции: може да се изврши само на датумот на истекување, а не и претходно.

Валутни опции Цена на извршување a. Некогаш се нарекува и „strike‘‘ цена. b. Девизен курс по кој имателот на опцијата може да ја купи или продаде валутата која е предмет на размена во опцијата.

Валутни опции Видови валутни опции: 1) Call опција - куповна опција 2) Put опција - продажна опција

Валутни опции Статус на опцијата a. Добивка Call: Spot > strike Put: Spot < strike b. Загуба Call: Spot < strike Put: Spot > strike c. Ниту добивка ниту загуба Spot = the strike

Валутни опции Што е премија? - Цена по која продавачот му ја продава опцијата на инвеститорот.

Валутни опции Зошто да се користат валутните опции? 1. Валутната опција за разлика од фјучерсот, во услови на неповолни движења на девизниот курс, ја ограничува загубата до износот на платената премија. 2. Шпекулаторите можат да остварат профит од очекуваните промени на девизните курсеви.

Валутни опции Користење на термински или фјучерс договори Терминските или фјучерс договорите се попогодни за заштита на познат износ на девизи од ризик.

Пример за валутна опција Форд купува француска put опција (големина: FF250,000) по премија од $0.01/FF. Ако цената на извршување е $0.21 а спот курсот на денот на извршување е $0.216, колкав е профитот (или загубата) на Форд?

Пример за валутна опција Оваа опција на Форд му дава право да продаде FF250,000 по курс од $0.21. Форд за оваа опција плаќа премија од $2,500 ($0.01 за секој франк). На денот на извршување спот курсот е $0.216. Форд нема да ја изврши оваа опција, затоа што на денот на извршување спот курсот е поголем од оној кој го нуди опцијата (со опцијата ќе добие $0.006 помалку за секој франк ). Конечниот резултат за Форд е загуба во износ на премијата од $2,500.

Пример за валутна опција Ако во истиот пример стануваше збор за куповна опција, која даво право да се купат FF250,000 по курс од $0.21: Форд ќе ја изврши опцијата, и ќе оствари добивка од $0.006 за секој франк или вкупно $1,500. Конечниот резултат за Форд сепак е загуба од $1,000, затоа што добивката во износ од $1,500 не е доволна да го надомести трошокот од премијата од $2,500.

Пример за валутна опција Инвеститор во PUT опција Профит = Цена на извршување – (Промптен курс + Премија) Во дадениот пример: Профит = 0.21 – (0.216 + 0.01) = - 0.016 Инвеститор во CALL опција Профит = Промптен курс – (Цена на извршување + Премија) Профит = 0.216 – (0.21 + 0.01) = - 0.004

Пример за валутна опција Негативни резултати значат загуба за инвеститорите ( купувачите) во опциите (и истовремено добивка за продавачите) Позитивни резултати значат добивка за инвеститорите (купувачите) на опциите (и истовремено загуба за продавачите) Резултат нула значи дека купувачот нема ниту добивка ниту загуба, па оттаму му е сеедно дали ќе ја реализира опцијата или не.

Пример за валутна опција Примерот ги покажува следниве правила: Ако инвеститорот оствари добивка, тој се разбира ќе ја изврши опцијата; Ако инвеститорот оствари загуба помала од износот на премијата, тој пак ќе ја изврши опцијата, бидејќи така ќе има помала загуба отколку ако не ја изврши. Ако инвеститорот оствари загуба поголема од премијата, тој нема да ја изврши опцијата и неговата загуба ќе биде еднаква на износот на премијата.

ДЕЛ III Свопови

Свопови 1. Девизни свопови 1. Девизни свопови Договори за истовремена размена на две валути на одреден датум, по курс договорен на денот на склучување на курсот, и спротивна размена на истите две валути на друг датум во иднина, по курс исто така договорен на денот на склучување на договорот.

Свопови 2. Валутни свопови 2. Валутни свопови Договори во кои две страни разменуваат текови на каматни плаќања во различни валути за одреден период, и потоа на одреден датум кога свопот ќе доспее, ги разменуваат и основните суми по однапред договорен курс.

Свопови Пример за девизен своп Претпоставете дека Ситибанк (Citibank) има потреба од фунти за период од три месеци. Таа денес ќе размени долари со Лојдс (Lloyds) и за возврат ќе добие фунти. По три месеци тие ќе ја извршат спротивната транскација по однапред договорен курс. Ако спот курсот долар/фунта е $2.00, а тримесечниот термински курс е $2.10 постои премија од $0.1 по фунта во полза на Ситибанк.

Свопови Приносот за времетраење на свопот се пресметува како: (премија или дисконт) / спот курс = 0.1 $ / 2.00 $ = 0.05 % Процентот на годишната премија (дисконт) или годишниот принос се пресметува како: 0.05 / 3 (број на месеци на времетраење на свопот) x 12 = 0.2 или 20% Ситибанк остварил годишен принос од 20 %

Свопови Сличности меѓу каматни и девизни (валутни) свопови Избегнување девизен ризик Девизниот ризик е само референца според која се одредуваат износите кои се разменуваат. Економски користи од своповите - овозможуваат долгорочно финансирање.