سیر تحولی جمعیت جهان
By the beginning of the 21st century, world population reached 6 billion. Most of the growth has occurred in the past 200 years.
مرحله قبل از پیدایش کشاورزی: زندگی بر مبنای شکار مرحله کشاورزی: تحولی عظیم در زندگی بشر مرحله پس از انقلاب صنعتی: سرعت گرفتن افزایش جمعیت دنیا سال صفر میلادی: 300-250 میلیون هزاره اول میلاد: دوره کاهش رشد جمعیت و شاید توقف. و لذا برآورد جمعیت برای سال 1000 میلادی تقریبا مساوی با سال صفر است.
زمان لازم برای 2 برابر شدن 1650 سال(1650) = 500 میلیون 200 سال(1850) = 1 میلیارد 75 سال(1925) = 2 میلیارد 50 سال(1975) = 4 میلیارد 2025 = 8/5 میلیارد
Figure 1 World Population Growth Source: Joseph A. McFalls, Jr. Population: A Lively Introduction. Third edition. Population Reference Bureau 53(3); 1998: 38
بر اساس پيش بيني سطح متوسط سازمان ملل , جمعيت جهان در سال 2025 به حدود هشت ميليارد نفر و در سال 2050 به بيش از نه ميليارد نفر افزايش خواهد يافت . علي رغم افت و خز هاي متعدد در طول تاريخ, جمعيت جهان هميشه در حال افزايش بوده است . رشد جمعيت جهان بعد از سال 1650 سريع بوده است .
مرگ و مير بالا علت اصلي رشد پايين جمعيت دنيا در قبل از 1650 بوده است مرگ و مير بالا علت اصلي رشد پايين جمعيت دنيا در قبل از 1650 بوده است . اپيدمي ها, جنگ ها , قحطي ها و حوادث طبيعي از مهمترين عاملان اين مرگ و مير بوده اند . به عنوان مثال طاعون در فاصله سال هاي 1347- 1349 ميلادي در حدود يك سوم از جمعيت اروپا را از بين برده است . در قرن بيستم نيز بيماري ها و جنگ ها تلفات بي شماري بر جاي گذاشتند .
درصد رشد تقريبي سالانه قاره 0/18- 0/07 0/69 0/72 0/64 0/34 اروپا 0/75 2000-2050 1990-2000 1950-1990 1850-1950 1750-1850 1650-1750 قاره 0/18- 0/07 0/69 0/72 0/64 0/34 اروپا 0/75 1/49 2/04 0/62 0/45 0/37 آسيا 0/84 1/65 2/42 1/62 1/1 0/09- آمريكاي لاتين 0/76 1/04 1/24 1/89 3/26 آمريكاي شمالي 1/96 1/76 1/73 1/87 اقيانوسيه 1/72 2/49 2/57 0/05- آفريقا 1/42 1/84 0/77 0/47 0/29 جهان
کشور های جهان از نظر تغییرات جمعیتی : 1- کشورهای توسعه یافته یا صنعتی اروپا، آمریکای شمالی ، اقیانوسیه ، ژاپن 2- کشورهای درحال توسعه بقیه کشورهای جهان
در ميان قاره ها اروپا داراي كمترين ميزان رشد بوده است در ميان قاره ها اروپا داراي كمترين ميزان رشد بوده است . اين رشد پايين جمعيت هم ناشي از باروري پايين جمعيت هاي اروپايي و هم ناشي از مهاجر فرستي عمده اي بود كه در اواخر قرن 19 و اوايل قرن 20 اتفاق افتاد . جمعيت اروپا با يك رشد منفي 0/2 درصدي در حال كاهش است . در حال حاضر جمعيت اروپا 11/5 درصد از جمعيت جهان را در بر مي گيرد .
آفريقا در حال حاضر داراي بالاترين ميزان رشد جمعيت در دنياست آفريقا در حال حاضر داراي بالاترين ميزان رشد جمعيت در دنياست . آفريقا رشد جمعيتي بالاي خود را حداقل تا سال 2050 حفظ خواهد كرد . آفريقا در حال حاضر 14% از جمعيت جهان را در خود جاي داده است .
از اين جمعيت در حدود 34% در چين و 28 % در كشور هند ساكن هستند از اين جمعيت در حدود 34% در چين و 28 % در كشور هند ساكن هستند . ميزان باروري هند از چين بالاتر است بيش ترين درصد جمعيت جهان در قاره ي آسيا سكونت دارند در حال حاضر 60 % از جمعيت جهان در قاره ي آسيا متمركز شده اند . در سال 2050هند با جمعيتي در حدود 1628 ميليون نفر بزرگترين كشور جهان از نظر جمعيت خواهد بود در حالي كه چين با جمعيت 1394 ميليون نفر در مكان دوم جاي خواهد داشت .
جمعيت آمريكاي شمالي به علت مهاجرت وسيع از قاره ي اروپا در فاصله ي 1750-1850 بالاترين ميزان رشد را دارا بوده است . در حال حاضر بعد از اروپا داراي كمترين رشد قاره اي مي باشد . اقيانوسیه همانند آمريكا عمده جمعيت خود را از طريق مهاجرت كسب كرده است . به علت مهاجر پذيري در اين قاره رشد جمعيت در آن در مقايسه با اروپا و آمريكاي شمالي در حد نسبتا بالايي است .
جمعیت ایران ایران یکی از کشورهای پرجمعیت دنیا است.با توجه به برآورد سازمان ملل ، ایران در حال حاضر هجدهمین کشور پرجمعیت جهان است. سرشماری ملی سال 85 جمعیت کشور را 70 میلیون و42 هزار و846 نفر اعلام کرده است . این میزان در سال 75 حدود 60 میلیون و55 هزارو 488 نفر بوده ، بدین ترتیب سالانه یک میلیون نفر به جمعیت کشور اضافه شده است.
جمعیت ایران در فاصلۀ 1355-1365 با میزان رشد 3/9 درصدی بیشترین میزان رشد خود را تجربه کرده است. بعد ازآن به علت کاهش باروری از میزان رشد جمعیت کاسته شد و یک میزان 1/96 درصدی برای دورۀ 1365-1375 ثبت شده است. میزان کنونی رشد جمعیت در سال 1385 به 1/61 درصد رسیده است.
ساختار جمعیت ایران مهاجرت به شهرها، افزایش جمعیت شهری و تبدیل روستاها به شهر موجب شد تا نسبت شهرنشین بتدریج افزایش یابد. درصد شهرنشینی ازحدود 31درصد درسال 1335به بیش از61 درصد در سال 1375 و 68 درصد در سال 1385 بالغ گردید.
براساس نتايج سرشماري‌ها، نسبت جنسي جمعيت كشور (تعداد مردان به ازاي يكصد نفر زن) حدود 103 ثبت شده است . يعني به ازاي هر صد نفر جمعيت زن صدوسه نفر مرد وجود دارد. به عبارت ديگر، 50/9درصد جمعيت كشور را مردان و 49/1 درصد را زنان تشكيل مي‌دهند.
این جدول جمعيت كشور را به تفكيك گروه‌هاي سني پنجساله و جنس در سال‌هاي 1375 و1385 نشان مي‌دهد. هرم سني و جنسي جمعيت كشور كاهش مواليد در سال‌هاي اخير را به وضوح نشان مي‌دهد. ساختار جمعيت كشور در بستر انتقال از جمعيت جوان به جمعيت ميانسال و در نهايت به جمعيتي سالخورده قرار گرفته است.
شواهد و مدارك زيادي وجود دارد كه روند كاهش ميزان‌هاي باروري را در كشور تأييد مي‌كند اما با وجود اين شاهد افزايش نسبت جمعيت 14-0 ساله در سال‌هاي آتي خواهيم بود. اين افزايش نسبت جمعيت در گروه سني 14-0 ساله به دليل افزايش تعداد مواليد، ناشي از ورود متولدان دهه 60 (كه هم زمان با انفجار جمعيتي در كشور بود)، به سنين ازدواج و باروري است.
نسبت جمعيت حداقل يكبار ازدواج كرده به جمعيت ۱۰ساله و بيشتر، در مردان 56/08 و در زنان 64/1 درصد است كه اين رقم در سال ۷۵ به ترتيب52/65 و 59/73 درصد بود. زودرسی ازدواج که تحت عنوان درصد افراد ازدواج کرده درگروه سنی 15-19 ساله تعریف می شود طی چند دهه اخیر در حال کاهش است.
ميانگين سن در اولين ازدواج در سال ۸۵در ميان مردان26/2 و در زنان 23/3 سال برآورد شده است. اين رقم در سال ۷۵ براي مردان 25/6 و براي زنان 22/4 سال بود. این وضعیت تاثیرعواملی نظیر میزان تحصیلات زنان را منعکس می کند.
بيش از36درصد زنان شاغل در كشور داراي تحصيلات دانشگاهي هستند ، در حالي كه اين ميزان براي مردان 13درصد است. براساس نتايج آماري سرشماري سال 85، بيش از 87 درصد جمعيت شاغل كشورداراي سواد و كمتراز13درصد بيسواد هستند. طبق نتايج بدست آمده ازاين سرشماري ، بيشترين شاغلان مرد و زن به ترتيب داراي سواد متوسط با 26درصد و سواد عالي با 36درصد هستند.
حرکات جمعیت ایران دردهه های گذشته تغییر درفرایندهای مرتبط با حرکات جمعیت ، موجب افزایش جمعیت ایران شده است.
مرگ ومیر گسترش بهداشت و امکانات بهداشتی به موازات توسعۀ اقتصادی و اجتماعی کشور کاهش شدید مرگ ومیر را در پی داشته است.
باروری مطالعات اولیه میزان موالید در فاصلۀ سالهای 1352 و 1353 رادرحدود 42 درهزار برآورد کرده اند. با اعمال سیاستهای کنترل موالید وتنظیم خانواده از سال 1368 میزان باروری کاهش یافته و در سال 79 در حدود 16 درهزار و میزان کل باروری برابر با 2 فرزند برآورد شد.
مهاجرت افزایش شدید مهاجرت شهر به روستا در دهه های گذشته سیمای سکونتی جمعیت ایران را ازنظر شهری- روستایی متغیر ساخته است. تغییرات عددی جمعیت عمدتا تابع زاد و ولد و مرگ و میر جمعیت است .