Acquisition مجموعه سازی
تعریف مجموعه سازی مجموعه سازی عبارت است ازعمل يا فرايند نياز سنجي ؛ انتخاب و دسترس پذير ساختن محتواي منابع اطلاعاتي مورد نياز جامعه كتابخانه از راههای خريد؛ اهداء ؛ مبادله يا ساير روشهاي مرسوم و ارزيابي مداوم آن
فاکتورهای مهم در مجموعه سازی و مجموعه گستری A- نیاز سنجی B- انتخاب C- دسترس پذير ساختن محتواي منابع D- تهیه E- ارزيابي مداوم
A- نیاز سنجی نياز سنجي چيست؟ نيازسنجي يعني به كار بردن شيوههايي كه بتوان الگوي نيازها و خواستههاي فرد, گروه و جامعه را تعيين كرد هدف نيازسنجي توليد اطلاعات درباره نيازهاي مردم, سازمانها و جامعه است تا از اين طريق, مشاركت مسئولانه كاربران (مصرفكنندگان) در طراحي, ايجاد, استقرار و تداوم نظامها تأمين شود
روشهاي نيازسنجی اطلاعات يونسكو براي تعيين نيازهاي اطلاعاتي سه روش مطالعه را توصيه ميكند: خودكاوی كاربران در اين روش بر اساس يك الگوي داده شده, كاربران نيازهاي اطلاعاتي خود را كه مرتبط با وظايف محوله شغلي و حرفهايشان است, گزارش ميكنند. پرسش و مصاحبه در اين روش نتايج حاصل از مذاكره و ارتباط متخصصان اطلاعرساني و كاربران مورد توجه قرار ميگيرد. سفارشهاي اطلاعاتی كاربران سوابق سفارش اطلاعات توسط كاربران منجر به تهيه يك الگو از نيازهاي آنان ميگردد.
انواع نیاز سنجی 1- درخواست استفاده کننده تکمیل برگه درخواست ذخیره یا رزرو کتاب یا منابع اطلاعاتی درخواست امانت بین کتابخانه ای انجام پژوهشهای کاربردی و استفاده از پرسشنامه میزان امانت منابع اطلاعاتی در موضوعات خاص 2- شناخت خصوصیات جامعه استفاده کننده 3- ارتباط با استفاده کننده ومسولین گروه ها 4- بررسی شرح وظائف سازمانی 5- سنجش مجموعه
نیاز اطلاعاتی نیاز اطلاعاتی مجموعه اطلاعاتی است که برای بر طرف نمودن مجهولات ذهنی، تصمیم گیری و نتیجه گیری جدید مورد نیاز است نيازهاي اطلاعاتي عيني: در شکل ساده آن نیاز به اطلاعات برای مسافرت در باره جاده نيازهاي اطلاعاتي مسئلهگرا: در شکل پیچیده آن نیاز به اطلاعات برای انجام مطالعات علمی و پژوهشی
انواع نیاز اطلاعاتی و مجموعه سازی نیاز اطلاعاتی آموزشی و پژوهشی نیاز اطلاعاتی واقعی و غیر واقعی نیاز اطلاعاتی بالقوه و بالفعل
رفتار اطلاع یابی و مجموعه سازی اعضای کتابخانه برای تامین نیاز اطلاعاتی خود از روشهای خاصی استفاده می کنند که ممکن است مشابه یا متفاوت باشد به مجموعه رفتارهایی که افراد با استفاده از آنها نیاز اطلاعاتی خود را مرتفع می سازند رفتار اطلاع یابی می گویند
B- انتخاب منابع انتخاب منابع اطلاعاتی به مجموعه راهبردهای کلان برای گزینش و برگزیدن بهترین و مناسب ترین منابع از بین سایر منابع اطلاعاتی گفته می شود
اصول کلی انتخاب 1- شناسایی اهداف کتابخانه 2- تعین جامعه کتابخانه 3- شناسیایی نیاز اطلاعاتی بالفعل و بالقوه 4- شناخت محدودیت های کتابخانه 5- شناخت مزایای انواع منابع اطلاعاتی 6- جامع نگری 7-سرعت تهیه ، تهیه منابع باید در زمان مناسب صورت پذیرد 8- تناسب در مجموعه سازی
انواع ابزارهای انتخاب و دسترسی به اطلاعاتی فهرست ناشران فهرست کارگزاران کتاب فروشی ها و نمایشگاهها کتابشناسیها مجلات تخصصی فهرست معرفی آثار مرجع راهنمای پایگاههای اطلاعاتی اینترنت منابع نقد و بررسی نسخه های نمونه نسخه های آزمایشی
روشهای انتخاب کتاب و مجلات قضاوت اهل نظر و جامعه متخصصان بررسی میزان استفاده ميزان نمايه شدن در نمايه نامه های موضوعی تعيين مجلات هسته ( قانون برادفورد) ميزان استناد به مجله (تعيين ضريب تأثير )
وب سایت های مفید برای مجموعه سازی Google books World cat.org Doaj.org Amazon.com Free medical journals
C- دسترس پذير ساختن محتوای منابع مهمترین نکته در بهره وری از منابع مالی محدود تعیین سیاست دسترسی به منابع علمی بجای مالکیت برآنها با استفاده از روشهای زیر می باشد: 1- همکاری بین کتابخانه ای و اشتراک منابع 2- امانت بین کتابخانه ای 3- خدمات تحویل مدرک 4- دسترسی به منابع الکترونیکی رایگان
D- تهیه و سفارش از چه راههایی منابع علمی را تهیه کنیم؟ خريد( سفارش) اهداء مبادله ساير روشهاي مرسوم
روشهای سفارش سفارش مستقیم سفارش غیر مستقیم سایر روشها 1- سفید مهر 2- به شرط بازبین 3- دایم 4- ائتلافی
مراحل سفارش 1- مرحله قبل از سفارش 2- مرحله سفارش 3- مرحله پس از سفارش
1-مرحله قبل از سفارش دریافت تقاضا یا درخواست کنترل تقاضا و درخواستها فرایند انتخاب منابع
2- مرحله سفارش - ارسال سفارش - دریافت
3- مرحله پس از سفارش پیگیری سفارش های ناقص روز آمد نمودن بایگانی سفارش پیگیری سفارش های دریافت نشده پیگیری سفارش های ناقص روز آمد نمودن بایگانی سفارش بازبینی درخواستهای معوقه
E - ارزیابی مداوم ارزشیابی مجموعه، مطالعه و بررسی مجموعه منابع اطلاعاتی یک کتابخانه بر اساس اهداف، جامعه کتابخانه و برنامه های سازمان مادر می باشد
اهداف ارزشیابی جمع آوری اطلاعات برای تصمیم گیری در توسعه مجموعه ارزیابی میزان پاسخگویی مجموعه به نیاز اطلاعاتی استفاده کنندگان فعلی و آینده آیا بیانیه سیاستهای توسعه مجموعه به درستی اجرا شده است یا خیر؟ ارزیابی کارکرد انتخاب کنندگان فعلی کاهش سلیقه های شخصی تعیین قوت و ضعف مجموعه تعیین اولویت مقابله با بحران بودجه و........
روشهای ارزشیابی مجموعه بررسی میزان استفاده از مجموعه میزان استفاده از منابع اطلاعاتی/ تعداد کل منابع اطلاعاتی بررسی مجموعه موضوعی بررسی های آماری نظر سنجی از جامعه کتابخانه و میزان رضایتمندی آنها مقایسه با فهرستهای پیشنهادی متخصصان و فهرست موضوعی مدارک استفاده نشده کتابسنجی مطابقت با استانداردها مشاهده مستقیم
انواع منابع اطلاعاتی و مجموعه سازی کتاب (چا پی والکترونیکی) اسناد ومدارک چاپی والکترونیکی غیر کتابی مواد دیداری وشنیداری پیایندها (چا پی والکترونیکی) سایر منابع اطلاعاتی غیر مرسوم در اینترنت پایگاههای اطلاعاتی
ویژگیهای منابع اطلاعاتی و مجموعه سازی منابع اطلاعاتی از نظر شکل ، محتوا، نوع، قالب و غیره به دسته های گوناگونی تقسیم می شوند اما محتوا نقطه اشتراک همه آنها است
نکته برای پیاده سازی تعریف فوق و داشتن مجموعه سازی و مجموعه گستری خوب، تدوین آیین نامه و خط مشی علمی و اصولی الزامی است