XV BÖLMƏ MÜHAZİRƏ QEYDLƏRİ:

Slides:



Advertisements
Similar presentations
Ail ə Ail ə Ana Ata uşaq Why "father, mother and child" in the words of the circles have a meal? What unites these words? Why "father, mother and.
Advertisements

KİM-nə gələn yeni kitabların siyahısı.. Rüstəmxanlı, T. Türkçülük yolunda. Bakı: Qanun nəşriyyatı, s Kitabda yalnız Azərbaycanda deyil, bütün.
Teacher: Maharramova Khayala Grade : 6 Theme: Pollution.
MÜƏLLİMLƏRİN TƏLİMİ VƏ İNKİŞAF Günel Cəfərova, ABA CEELI Inc – Hüquqşünas, Hüquq Təhsili İslahatları proqramı üzrə mütəxəssis Qafqaz Universitetində -
© 2015 Pearson Education, Inc.
© 2015 Pearson Education, Inc.
Introduction to New Media
Fənn: Azərbaycanın xarici iqtisadi əlaqələri
XVII BÖLMƏ MÜHAZİRƏ QEYDLƏRİ: TƏDİYYƏ BALANSI
Azərbaycan Dövlət İqtisad Universiteti
Mikroprosessorların (MP)təyinatı,tipləri və ümumi strukturları
“Menecment İqtisadiyyatı” fənninin mühazirə qeydləri
“Menecment İqtisadiyyatı” fənninin mühazirə qeydləri
11.7 Motion in Space Copyright © 2011 Pearson Education, Inc. Publishing as Pearson Addison-Wesley.
Budaqlanan alqoritmlər və proqramlar
I BÖLMƏNİN MÜHAZİRƏ QEYDLƏRİ GİRİŞ: BEYNƏLXALQ İQTİSADIN PREDMETİ
IV BÖLMƏ MÜHAZİRƏ QEYDLƏRİ:
Botulizm: Tanışlıq, patogenez və mikrobiologiya Klinisistlər üçün təkmilləşdirilmiş Kurs CH-L13 Bax: 00 1 OCT 14.
İstehsal və iqtisadi artım
VII BÖLMƏ MÜHAZİRƏ QEYDLƏRİ: MÜASİR BEYNƏLXALQ TİCARƏT NƏZƏRİYYƏLƏRİ
ETMİŞ ÖLKƏLƏRİN İQTİSADİ PROBLEMLƏRİ
XIV BÖLMƏ MÜHAZİRƏ QEYDLƏRİ: VALYUTA BAZARININ TƏHLİLİ
Əsrin kontraktının 14-cü ili və neft-qaz sənayesində şəffaflıq təşəbbüsü Qubad Ibadoğlu, İctimai Birliklərin “Mədən sənayesində şəffaflığın artırılması”
Müəl. Elşən BAĞIRZADƏ Azərbaycan Dövlət İqtisad Universiteti
Azərbaycan Memarlıq və İnşaat Universiteti
HORIZON 2020 AB-nin tədqiqat və İnnovasiya üzrə Çərçivə Proqramı
Açıq iqtisadiyyatın makroiqtisadiyyatı: əsas anlayışlar
MİRTEYMUR MİRKAZIM oğlu MİRABUTALIBOV
İnflyasiya makroiqtisadi tarazlıq kontekstində
Microsoft (MSFT): The world leader in software companies, Microsoft continues to maintain its dominance with total revenues of $77.85 billion in 2013.
III DƏRS: XEKŞER-OLİN NƏZƏRİYYƏSİ
Əmanətlər, İnvestisiya və Maliyyə Sistemi
I DƏRS: BEYNƏLXALQ TİCARƏTİN MAHİYYƏTİ VƏ ƏSAS XÜSUSİYYƏTLƏRİ
HƏNDƏSƏNİN TARİXİ Həndəsə tarixi insan mədəniyyəti tarixi qədər qədim olan elmdir.Başqa elmlər kimi həndəsə elmi də insanların ehtiyac, tələbat və zəhməti.
Pul artımı və inflyasiya
Mövzu: İş masası Standart: ; 3.1.3
PASCAL`DA ŞƏRT OPERATORU.
XI BÖLÜMƏ MÜHAZİRƏ QEYDLƏRİ: AVROPA İTTİFAQI
III BÖLMƏ MÜHAZİRƏ QEYDLƏRİ:
Fənn: Azərbaycanın xarici iqtisadi əlaqələri
11.8 Length of Curves Copyright © 2011 Pearson Education, Inc. Publishing as Pearson Addison-Wesley.
Copyright © 2011 Pearson Education, Inc
Epidemik parotit.
X BÖLÜMƏ MÜHAZİRƏ QEYDLƏRİ: REGİONAL İQTİSADİ İNTEQRASİYALAR
Hazirladi: Kürdəmir rayon Pirili kənd tam orta məktəmin Riyaziyyat və İnformatika müəllimi Mütəllim Mütəllimov.
X BÖLÜMƏ MÜHAZİRƏ QEYDLƏRİ: REGİONAL İQTİSADİ İNTEQRASİYALAR
Kommunikasiya vasitələri
Qubad Ibadoğlu Kənan Aslanlı Söhrab Fərhadov
Kinematoqrafiya sahəsində islahatlar
Balakən Rayonu Nizami adına 1 saylı tam orta məktəbin informatika müəllimi Hacıyeva Ulduz Məhəmməd qızı.
EPILEPSİYA.
Maliyyə Monitorinqi Xidməti
Chapter 3 Valuing Bonds Principles of Corporate Finance Tenth Edition
Microsoft® Office PowerPoint® 2007 üzrə təlim kursu
Azərbaycan Dövlət İqdisad Üniversiteti Müəllim: Elşən BAĞIRZADƏ
PASCAL`DA MASSİVLƏR.
“Menecment İqtisadiyyatı” fənninin mühazirə qeydləri
Estoniyada xarici kvalifikasiyaların qiymətləndirilməsi və tanınması
Müəllim______Cəfərov Hidayət Tələbə________Əmrahlı Leyla Metrologiyanın esasları fənni (Qrup:689) TƏQDİMAT İŞİ.
Tələbə___________________Leyla Vəliyeva Müəllim__________________ Cəfərov Hidayət TƏQDİMAT İŞİ.
Tələbə___________Məmmədzadə Nərminə Müəllim__________Cəfərov Hidayət Metrologiyanın esasları fənni (Qrup:689.7Fenn) TƏQDİMAT İŞİ.
e-library.az Elektron dərslik kitabxanası
Elektron Bülletenin yaradılması
Ş ə hla Abdurahmanova. Normal qidalanma orqanizm üçün vacib olan üç t ə l ə bi qarşılayır: Kimy ə vi enerji Üzvi madd ə l ə r Heyvanın özünün sintez ed.
Kompüter ŞƏBƏKƏLƏRİ Computer Networks
Chapter 2 Part 1 Data and Expressions.
 Layların iş rejimi dedikdə,laydan quyu dibinə mayenin sıxışdırılması mexanizmi və bu prosesdə iştirak edən qüvvələrin özlərini göstərməsi şəraiti nəzərdə.
Copyright © 2011 Pearson Education, Inc
Macarıstanda QHT-lərin İctimai Maliyyələşdirilməsi
Yol-nəqliyyat hadisələri nəticəsində ölüm hallarına qarşı mübarizə: Avropa və Mərkəzi Asiyada yolların təhlükəsizliyinin təmin edilməsi Səssiz epidemiyanın.
Presentation transcript:

XV BÖLMƏ MÜHAZİRƏ QEYDLƏRİ: MÜDDƏTLİ VALYUTA BAZARLARI (VALYUTA TÖRƏMƏLƏRİ) Müəl. Elşən BAĞIRZADƏ Azərbaycan Dövlət İqtisad Universiteti Beynəlxalq İqtisadi Münasibətlər Kafedrası Bakı - 2011 Təqdimatlarda Paul R. Krugman ve Maurice Obstfeld tərəfindən yazılmış “International Economics: Theory and Policy” və Halil Seyidoğlu tərəfındən yazılmış “Uluslararası İktisat: Teori, Politika ve Uygulama” adlı dərsliklər əsas götürülmüşdür. Fənn: Beynəlxalq İqtisadi Münasibətlər

Mündəricat Müddətli valyuta bazarları .......................................... 3 Gələcək valyuta əməliyyatları ..................................... 9 Müddətli müqavilələrlə gələcək əməliyyat müqavilələrinin fərqləri ............................................. 11 Valyuta opsiyonları .................................................... 12 Swaplar: Valyuta Swapları ....................................... 13 Kurs dəyişmələrinə qarşı qorunma (HEDGING) ... 14 Faiz arbitrajı ............................................................... 15 Valyuta kursları, faiz dərəcələri və inflyasiya münasibətləri .............................................................. 19 Mənbələr ...................................................................... 22 Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Müddətli Valyuta Bazarları -1 (FORWARD MARKETS) Valyutanın indidən müqayisə edilən bir qiymətdən irəlidəki bir tarixdə təqdim edilmək şərtilə bu gündən həyata keçirilən müqavilələrlə alınıb satılmasıdır. Bu əməliyyat kommersiya banklarıyla həyata keçirirlir. Müddətli valyuta əməliyyatları, yerində valyuta əməliyyatları ilə müqayisədə kiçik həcmlidir. Müddətli valyuta əməliyyatları standart olaraq 1 ildən az dövrü əhatə edir. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Müddətli Valyuta Bazarları -2 (FORWARD MARKETS) Banklar müqavilənin müddəti ərzində müştərinin imtina etmə ehtimalını nəzərə alaraq, ondan təminat istəyə bilər. Qiymətlər əvvəlcədən müqayisə edildiyindən, əməliyyatı həyata keçirənlərə nəzərdə tutulan müddət ərzində kurs dəyişikliyi risqinə qarşı tam bir qorunma imkanı verir. Müddətli valyuta əməliyyatlarında tətbiq edilən kurslara müddətli təqdim kursu deyilir. 30, 60, 90 və 180 günlük müddətlərlə kotirovka edilirlər. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Müddətli Valyuta Bazarları -3 (FORWARD MARKETS) Müddətli təqdim kursu, yerində təqdim kursundan yüksəkdirsə, onda Müddətli Kurs Marjı (forward premium) ortaya çıxır. Müddətli təqdim kursu, yerində təqdim kursundan aşağıdırsa, onda Müddətli Kurs Diskontu (forward discount) ortaya çıxır. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Müddətli Valyuta Bazarları -4 (FORWARD MARKETS) Müddətli kurslarla yerində kurslar arasındakı fərq Faiz Pariteti Nəzəriyyəsinə görə müvafiq ölkələrin faiz dərəcələri arasındakı fərqə bərabərdir. Faiz dərəcəsi yüksək olan ölkənin milli valyutası aşağı olan qarşısında bu fərqin həcmi qədər diskont həyata keçirir. PN= FN – S S PN = Müddətli Kurs Marjı / Diskontu FN= Müddətli Valyuta Kursu S = Yerində Valyuta Kursu Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Müddətli Valyuta Bazarları -5 (FORWARD MARKETS) Pn-nin qiymətinin pozitiv olması müddətli kursun, yerində kursa görə marj yaratdığını, neqativ olması isə diskontlu olduğunu ifadə edir. MİSAL: Yerində təqdim kursu(S) = 20.000 TL Müddətli təqdim kursu(F90) = 22.000 TL Müddətli Təqdim Marjı / Diskontu (P90) = ? P90 = 22.000 – 20.000 20.000 = 0,10 Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Müddətli Valyuta Bazarları -6 (FORWARD MARKETS) Gün etibarilə müəyyən müddətləri əhatə edən marj və diskont miqdarlarını illik dərəcələrə çevirmək üçün aşağıdakı formuldan istifadə edilir: FN – S 360 PN= X S 90 Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Gələcək valyuta əməliyyatları-1 (FUTURES) Dünyadakı müəyyən birjalarda həyata keçirilən standart xarakterli müddətli valyuta alış və satış müqavilələrini əhatə edir. Bu bazarlar müddətli valyuta alış-satışı ilə bağlı olmaqla bərabər müddətli əmtəə (Pambıq, Şəkər, Buğda, Yun, Dəri, Kauçuk və.s.) birjalarının uzantısı kimidirlər. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Gələcək valyuta əməliyyatları-2 (FUTURES) Gələcək valyuta əməliyyatları birjada müəyyən bir xarici valyutaya bağlı həcm və təqdim tarixləri baxımından standart müqavilələrin alınıb satılması formasında həyata keçirirlir. Məsələn, IMM (International Money Market) gələcək valyuta bazarlarında: Əməliyyatdakı valyutalar Sterlinq, Avstralya Dolları, Kanada Dolları, Yapon Yeni, İsvieçrə Frankı, Avro Əməliyyat üçün zəruri minimum həcm 62500 Sterlinq 125 milyon Yen 125000 Avro Standart valyuta təqdim tarixləri hər ilin Mart, İyun, Sentyabr, Dekabr ayının üçüncü Çərşənbə günüdür. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Müddətli müqavilələrlə gələcək əməliyyat müqavilələrinin fərqləri A) Dağınıq bazar əməliyyatları və mərkəzi birjada həyata keçirilən əməliyyatlar B) Müştəri tələbinə görə qurulmuş müqavilələr əvəzinə standart müqavilələr C) Qarşı tərəf risqinin əvəzi olaraq birjada barter otağı D) Nağd ödəniş ilə bunun qarşılığı olaraq birjada bazara bağlı ödəmə sistemi Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Valyuta opsiyonları Müddətli təqdim əməliyyatları və gələcək valyuta əməliyyatları əlaqəli şəxslərə müqaviləni qüvvədə olduğu dövr ərzində yerinə yetirməmə imkanı vermir. Valyuta alqı-satqı opsiyon müqaviləsi satın alan şəxs isə istərsə, müqaviləni həyata keçirməyə bilər. Yəni müqavilədə nəzərdə tutulan valyutanı almaqdan və ya satmaqdan imtina edə bilər. Məsələn, Bir Türk əməliyatçı opsiyon birjasında 10000 dollar dəyərində müqavilə satın alsın. Bu əməliyyat üçün 50 milyon TL marj (opsiyon xərci) ödəmiş olsun. Dolların yerində təqdim kursu 500000 TL olsun. Başqa sözlə dolların opsiyon xərci daxil olmaqla qiyməti 550000 TL-dir. Əgər dolların bazar kursu 550000TL-dən çoxdursa, müqaviləni həyata keçirər və aradakı fərq qədər qazanc əldə edər. Əgər qiymət 450000 TL-dirsə, müqaviləni həyata keçirməyə bilər. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Swaplar: Valyuta Swapları Valyuta swap müqavilələrində yerində təqdim şərtilə satılan valyutanın gələcəkdə müəyyən bir müddət sonra təkrar satın alınması əməliyyatıdır. Tərsi də mümkündür. Alqı və satqı əməliyyatları bir-birinə bağlanmaqda və bir əməliyyatla həyata keçirilməkdədir. Yerində - Müddətli Valyuta Swapları banklar tərəfindən valyuta mövqelərini tarazlaşdırmaq məqsədilə geniş şəkildə tətbiq edilir. Məsələn, valyuta kəsri olan bank qarşı bankın valyutaları ilə mövqeyini tarazlaşdırdığı halda, profsit mövqeyə malik olan bank bunları daha sonra geri almaq məqsədilə yerində-müddətli təqdim swapı müqaviləsi ilə əməliyyat həyata keçirər. Bankların tarazlaşdırma məqsədilə öz aralarında həyata keçirdikləri bu əməliyyata “valyuta interbankı” deyilir. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Kurs dəyişmələrinə qarşı qorunma (HEDGING) İdaxalatçı və ixracatçılar kurs dəyişmələri risqindən qorunmaq üçün müddətli təqdim valyuta bazarından faydalana bilərlər: İstanbuldakı idxalatçı ABŞ-da 1000 dollar həcmində əmtəə alsın. Sifariş verildiyi zaman dolların yerində təqdim kursu 20000 TL olsun. Sifarişdən ödəmə tarixinə qədər də 3 aylıq müddətin keçməsi gözlənsin. Əgər bu müddətdə kurs yüksəlirsə ödənəcək TL də (20000000) artar. İdxalatçı bu risqdən qurtulmaq üçün xarici ticarətə vasitəçilik edən bank ilə 3 ay müddətli 1000 dollar həcmində müddətli təqdim dollar satın alma müqaviləsi bağlayar. 3 ay müddətli dollar kursu 24000TL-dirsə, idxalatçının ödəyəcəyi miqdar müəyyənləşmişdir. Keçən müddət ərzində kurslar nə olursa olsun idxalatçı 24000TL kursdan ödəmə həyata keçirər. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Faiz arbitrajı-1 Arbitraj mexanizminin qısamüddətli maliyyə bazarlarında tətbiq edilən formasıdır(qısamüddətli maliyyə fondları, xəzinə istiqrazları, bank əmanət hesabı). Faiz gəlirindən faydalanmaq üçün investor xarici xəzinə istiqrazı kimi maliyyə vasitələrinə yatırdığı fondları müddət tamamlandığında milli pula çevirərək əsas ölkəyə geri gətirmək istəməkdədir. Problem bir neçə ay sonra əldə ediləcək valyuta fondlarının (investisiya əsas pul+fazi) milli pul cinsindən dəyərinin bu gündən necə sabitləşdiriləcəyidir. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Faiz arbitrajı-2 Bu səbəbdən investor TL fondlarının dollara çevirib 90 günlük ABŞ xəzinə istiqrazı alır. Digər tərəfdən bu istiqrazları faizi ilə birlikdə 90 günlük müddətli təqdim əməliyyatı ilə satır. Əslində həyata keçirilən bu əməliyyat bir “müddətli təqdim swapı”dır.Beləliklə valyuta kursu risqi tamamilə aradan qaldırılmış olur. Buna “Etibarlı Faiz Arbitrajı” deyilir. İnvestor fondlarını xaricdəki istiqrazlara yatırmaqla yüksək faizdən faydalandığı halda, digər tərəfdən valyutaya çevirdiyi bu fondları müddətli bazarda satmaqla zərər edə bilər. Çünkü müddətli bazar kursuna görə investisiya qoyulan pulun müddətli kursu yerində təqdim kursundan daha aşağı ola bilər. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Faiz arbitrajı-3 Problem belədir: Görəsən investor baxımından fondların hansı şərtlər altında xarici valyuta bazarına, hansı şərtlərdə də milli bazara investisiya kimi qoyulması daha mənfəətlidir? faiz fərqi > müddətli təqdim diskontu >>> xarici bazarda investisiya faiz fərqi < müddətli təqdim diskontu>>> milli bazarda investisiya daha mənfəətlidir. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Türkiyədə (40%) faiz dərəcəsi ABŞ-dan (20%) 20% daha yüksəkdir. Faiz arbitrajı-4 Misal Türkiyədə (40%) faiz dərəcəsi ABŞ-dan (20%) 20% daha yüksəkdir. Müddətli Təqdim Bazarında TL-nin dollar qarşısında diskont dərəcəsi 10% ($=20000TL-dən 18000TL-ə düşsün). ABŞ-lı investor Türkiyəyə investisiya qoyar. Çünkü 10% mənfəət vardır. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Valyuta kursları, faiz dərəcələri və inflyasiya münasibətləri -1 Faiz dərəcələri nominal və real olmaqla 2 yerə ayrılır. Nominal faiz dərəcəsi bazarda görünən fazi dərəcəsidir. Real faiz dərəcəsi isə nominal faiz dərəcəsindən inflyasiya dərəcəsi çıxıldıqdan sonra əldə edilən faiz dərəcəsidir. i = r + p Fisher Bərabərliyi Başqa sözlə gözlənilən inflyasiya dərəcəsi olan p dəyərindəki artım i nominal faiz dərəcəsinin yüksəlməsinə səbəb olur. Faiz dərəcəsi və inflyasiya arasındakı əlqaə üçün iki ölkənin Fisher Bərabərliklərini göstərək. iTR = rTR + pTR iUS = rUS + pUS Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Valyuta kursları, faiz dərəcələri və inflyasiya münasibətləri -2 Real faiz dərəcələrinin beynəlxalq bazarda eyni olduğu hipotezindən çıxış edərək (arbitraj təsirilə) rTR = rUS iTR – iUS = pTR – pUS olar. Faiz pariteti şərtilə faiz dərəcələri fərqinin eyni zamanda, müddətli marj dərəcəsinə bərabər olmasını ifadə edər. F – S iTR – iUS rTR = pTR – pUS = S Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Valyuta kursları, faiz dərəcələri və inflyasiya münasibətləri -3 Bərabərlikdən əldə ediləcək nəticələr: Fisher bərabərliyi, faiz pariteti və nisbi satınalma gücü paritetinin keçərli olduğu hallarda ölkələr arasındakı real faiz dərəcələrinə bərabərdir. İnflyasiya dərəcəsi yüksək olan ölkələrdə, faiz dərəcələri yüksək olmalı və müddətli kurs bu fərq miqdarında marj yaratmalıdır. Yuxarıdakı bərabərlikdən siyasət dəyişiklikləri proqnozlaşdırıla bilər. Türkiyədə hökumət kəsrli büdcə siyasəti nəticəsində inflyasiyanın yüksələcəyini gözləyirsə, bu hal TL üzərindəki faiz dərəcələrini yüksəldici təsir yaradacaqdır. Bəzi ölkələrdə yüksək inflyasiya dərəcələrinə baxmayaraq, mərkəzi bankın bazara müdaxilələri ilə valyuta kurslarının yetərli qədər yüksəlməsinə (milli valyutanın dəyər itirməsinə) icazə verməyə bilər. Milli pulun hədsiz dəyər qazanması halında valyutanın müddətli marjı faiz dərəcələri fərqindən kiçik olacağı üçün qısa müddətli fondların o ölkəyə girişini təşviq edəcəkdir. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Mənbələr P. Krugman and M. Obstfeld, International Economics: Theory and Policy, Seventh Edition Pearson – Addison Weasley. H. Seyidoğlu, Uluslararası İktisat: Teori, Politika ve Uygulama, XV. Baskı, İstanbul, 2003. R. Karluk, Uluslararası Ekonomi: Teori ve Politika, VI. Baskı, İstanbul, 2009. Z. Məmmədov, Beynəlxalq valyuta-kredit münasibətləri və xarici ölkələrin pul-kredit sistemi, Bakı, 2001 Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.