ULOGA UGLJA U PROIZVODNJI ELEKTRIČNE ENERGIJE UGALJ KAO OSPORAVANI ALI NEZAMENLJIVI RESURS U PROZVODNJI ELEKTRIČNE ENERGIJE Prof. Dr Vladimir Pavlović   Beograd, 17.04.2018. godine

ULOGA UGLJA U PROIZVODNJI ELEKTRIČNE ENERGIJE UGALJ KAO OSPORAVANI ALI NEZAMENLJIVI RESURS U PROZVODNJI ELEKTRIČNE ENERGIJE UVODNE NAPOMENE GLOBALNO ZAGREVANJE I ZAŠTITA ŽIVOTNE SREDINE ZAŠTO JE UGALJ OSPORAVANI FOSILNI ENERGENT? ZNAČAJ UGLJA U PROIZVODNJI ELEKTRIČNE ENERGIJE STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA POVRŠINSKE EKSPLOATACIJE LIGNITA U SRBIJI ZAKLJUČAK Beograd, 17.04.2018. godine

Beograd 17.04.2018. godine UVODNE NAPOMENE - Organizovanje stručnih skupova vezanih za korišćenje UGLJA i drugih fosilnih energenta kao NAJZNAČAJNIJIH PRIMARNIH IZVORA ELEKTRIČNE ENERGIJE U OVOM VEKU je neophodno za sučeljavanje stavova ali i moguću promenu načina razmišljanja. - OBNOVLJIVI IZVORI ENERGIJE NE MOGU FIZIČKI-PROSTORNO PREĆI 20% DO 2050. GODINE U ODNOSU NA POTREBE ČOVEČANSTVA bez obzira na nivo sufinansiranja - Feed-In tarife. - There are now 7,2 billion people and in the next generation the global population will grow to at least 10 billion (2050). ENERGY DEMAND WILL INCREASE MORE THAN 50% and COAL WILL BE THE CONTINUING CORNERSTONE OF SUPPLY (Energy Outlook, 2017).

Beograd 17.04.2018. godine - THE QUESTION IS NOT WHETHER THE WORLD WILL USE MORE COAL, BUT RATHER HOW THAT COAL WILL BE USED. Stranded Assets and Subcritical Coal, SSEE; University of Oxford (Efikasnost TE uvećana 100%, Emisija smanjena 50%) - In a world closing on a population of 10 billion people, THE POWER OF CLEAN COAL WILL NOT BE DENIED.  - The road to sustainable energy, a better environment and poverty eradication (more than 1.2 billion people around the world who still do not have access - yet - to electricity) will be paved by clean coal.

GLOBALNO ZAGREVANJE I ZAŠTITA ŽIVOTNE SREDINE Beograd 17.04.2018. godine GLOBALNO ZAGREVANJE I ZAŠTITA ŽIVOTNE SREDINE - Ulaganja u obnovljive izvore radi smanjenja nedovoljno argumentovanog UTICAJA ČOVEČANSTVA NA KLIMATSKE PROMENE, predstavlja najveći PLANETARNI BIZNIS KOJI JE IZUZETNO IZLOBIRAN. - Postoje dva suprotna stave o antropološkom UTICAJU. Ipak, ima mnogo proverivih dokaza da: There is no significant man-made global warming at this time, there has been none in the past and there is no reason to fear any in the future (Global warming the greatest scam in history - John Coleman, 2015). - Naučno gledano ne treba mešati pojmove: GLOBALNO ZAGREVANJE (posledica promena na Suncu, putanje Zemlje oko Sunca i položaja ose Zemlje i dr.) i ZAŠTITA ŽIVOTNE SREDINE (doprinos čovečanstava kvalitetnijem životu). - Čovečanstvo treba da preduzima sve neophodne održive mere regionalne i lokalne zaštitie životne sredine, kada su u pitanju sve privredne aktivnosti kao i PROIZVODNJA ELEKTRIČNE ENERGIJE IZ NEOBNOVLJIVIH I OBNOVLJIVIH IZVORA.

Beograd 17.04.2018. godine Propadanje mnogih civilizacija je povezano sa globalnim klimatskim promenama (levo), kao i broj stanovnika i učestalost ratova u Evropi (desno). Institut za arheologiju Nadler na Univerzitetu u Tel Avivu: Globalne klimatske promene tokom dva veka oko 1200. godine pre nove ere su znatno smanjile padavine pa su mnoga mesta antičkih gradova pretvorena u pustinju. Current temperatures are proclaimed as the warmest on record. IN FACT, THE WORLD WAS WARMER THAN TODAY FOR 97 PERCENT OF THE LAST 10.000 YEARS.

Beograd, 17.04.2018. godine Ciklične mesečne promene temperature uz GLOBALNO ZAGREVANJE su uočljive i tokom bliske prošlosti u Evropi.

ZAŠTO JE UGALJ OSPORAVANI FOSILNI ENERGENT? Beograd, 17.04.2018. godine ZAŠTO JE UGALJ OSPORAVANI FOSILNI ENERGENT? - Osnovna slabost proizvodnje električne energije iz uglja je emisija štetnih gasova, pre svega CO2. LOBISTIČKI I NEODRŽIVI PRISTUP ANTROPOGENOG UTICAJA NA GLOBALNO ZAGREVANJE preuveličao je ulogu čoveka u emisiji CO2. - 1% godišnje emisije CO2 se stvara dobijanjem energije iz uglja. - Evropska Komisija je ipak zauzela stav da se fazno i dugoročno realizuje proizvodnja energije iz ekološki čistog uglja - Green Coal Solutions (GCS), u visoko efikasnim termoelektranama.

Energija čistog uglja treba da se realizuje u tri faze. Beograd, 17.04.2018. godine Energija čistog uglja treba da se realizuje u tri faze. U prvoj fazi - u EU već dostignuta, vrši se revitalizacija postojećih i izgradnja novih termoelektrana sa povećanom efikasnošću, smanjenom emisijom SO2, NOx i pepela. U drugoj fazi se projektuju i izgrađuju termoelektrane sa iskorišćenjem i preko 50%. U trećoj fazi do 2025. godine industrijski se koriste tehnologije izdvajanja i deponovanja CO2, ili pretvaranja uglja u gas (IGCC tehnologija). Sa stalnom modernizacijom termoelektrana, mnogo većim iskorišćenjima i izdvajanjem i deponovanjem CO2, ugalj postaje vodeći u zaštiti životne sredine i sigurnosti snabdevanja energijom u Evropi. Sa povećanim troškovima zaštite životne sredine procenjuje se i rast cena električne energije iz lignita u termoelektranama do 2022. godine na oko 80 Euro/MWh, a cena iz nuklearnih elektrana na oko 180 Euro/MWh.

ZNAČAJ UGLJA U PROIZVODNJI ELEKTRIČNE ENERGIJE Beograd, 17.04.2018. godine ZNAČAJ UGLJA U PROIZVODNJI ELEKTRIČNE ENERGIJE - Udeo uglja u svetskim rezervama primarne energije je 64%. - Ugalj će i u ovom veku biti najznačajniji, najstabilniji i investiciono najjeftiniji izvor energije prema svim dosadašnjim objavljenim analizama širom sveta. - Potrošnja uglja u svetu iznosi oko 8.000 Mt. - Iz uglja se u svetu proizvodi oko 40% električne energije. - 1.600 new power plant units are being planned at 850 locations worldwide (Coal Swarm, Urgewald, 2017). - 97 GW of inefficient coal has been displaced by 209 GW of new plants (World Coal-2018). Coal-fired Power Generation (TWH)

- NESTABILNOST I NESIGURNOST PROIZVODNJE je osnovna slabost OIE. Beograd, 17.04.2018. godine - OBNOVLJIVI VIŠESTRUKO SKUPLJI I NESTABILNI IZVORI PRIMARNE ENERGIJE IMAJU RELATIVNO MALU ULOGU (male reke, biomasa i otpad, vetar, sunce i dr.). - NESTABILNOST I NESIGURNOST PROIZVODNJE je osnovna slabost OIE. Solar and wind energy volatile (availability natural limited 900 h/1.500 h from 8.600/year) (Germany-Prof. Drebenstedt, 2017). - ZAUZIMANJE ENORMNIH POVRŠINA TERENA za dobijanje ozbiljnih količina energije jedna od niza ekoloških slabosti OIE. - ZEMLJE EU I USA PREISPITUJU SUBVENCIJE u obnovljive izvore energije i smanjuju ili ukidaju feed-in tarife sa težnjom da se ostvari tržišni pristup (Investment fell in 2015 to its lowest since 2006 - Dentons Guide, 2016, www.dentons.com). - ZAKLJUČAK EVROPSKE KOMISIJE (Strategic Energy Review II): Ugalj je osnovna Evropska komponenta u snabdevanju energijom iz sopstvenih izvora, a NASTAVAK DOMINANTNOG KORIŠĆENJA UGLJA ZA PROIZVODNJU ELEKTRIČNE ENERGIJE PREDSTAVLJA EVROPSKI OPŠTI INTERES.

U prilog ovakvom zaključku idu sledeće činjenice: Beograd, 17.04.2018. godine U prilog ovakvom zaključku idu sledeće činjenice: - Ugalj je u svetu i kod nas dominantan globalno ravnomerno rasprostranjeni resursni potencijal za proizvodnju električne energije. - Sve projekcije predviđaju rast proizvodnje električne energije iz ekološki čistog uglja pre svega zbog cene i pouzdanosti snabdevanja. - Termoelektrane na ugalj su prostorno ekološki prihvatljivije: Hydropower ∼ 14 W/m2 area needed for 1 GWel power station ∼72 km2 Wind ∼1,2 W/m2 ∼770 km2 Sun radiation ∼7-10 W/m2 ∼100 - 150 km2 Biomass ∼ 0,4 W/m2 ∼2.500 km2 Geothermal ∼125 W/m2 ∼8 km2 TENT* ∼32,5 W/m2 ∼31 km2 Izvor: L. Szarka and J. Adam Proizvodnja uglja i električne energije iz uglja, srazmerno zauzeću površina, ima značajno manje negativne uticaje na zemljište, pejzaž, vodne resurse i ukupni biodiverzitet u odnosu na OIE.

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA POVRŠINSKE EKSPLOATACIJE LIGNITA U SRBIJI Beograd, 17.04.2018. godine STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA POVRŠINSKE EKSPLOATACIJE LIGNITA U SRBIJI - Ugalj je daleko najznačajniji energetski potencijal Srbije i u strukturi ukupnih rezervi primarne energije učestvuje sa oko 85%. Sagorevanjem uglja ostvaruje se danas do 75% proizvodnje električne energije (Termoelektrane 5.200 MW, hidro energija 2.800 MW). - Optimalna i dostignuta godišnja održiva proizvodnja lignita od oko 40 miliona tona planirana je i Dugoročnim programom eksploatacije uglja u ugljonosnim basenima EPS do 2025. godine sa projekcijama do 2050. godine i ona zadovoljava pouzdano snabdevanje postojećih i novih zamenskih termoenergetskih kapaciteta. - U narednom periodu procenat učešća čistog uglja u proizvodnji električne energije će se planski povećavati, zbog dugoročne stabilnosti snabdevanja iz sopstvenih resursa (Strategija razvoja energetike do 2025.) i svetskog trenda obezbeđenja nacionalne energetske sigurnosti.

Dugoročnim programom eksploatacije uglja EPS predviđen je: Beograd, 17.04.2018. godine Prioritet: - ODRŽIVI RAZVOJ RUDARSKE DELATNOSTI URAVNOTEŽENIM ODNOSOM EKONOMSKE, EKOLOŠKE I SOCIOLOŠKE KOMPONENTE. - RACIONALNO UPRAVLJANJE MINERALNIM SIROVINAMA KAO JEDINIM NEOBNOVLJIVIM RESURSOM u kontekstu održivog upravljanja celokupnim prostorom sa svim njegovim komponentama. Dugoročnim programom eksploatacije uglja EPS predviđen je: - POUZDANI RAZVOJ KAPACITETA NA PROIZVODNJI UGLJA, uz povećanje ukupne efikasnosti i efektivnosti i - ULAGANJE ZNAČAJNIH SREDSTAVA U EKOLOŠKU I SOCIJALNU KOMPONENTU RAZVOJA. - Planirano je da se do 2030. godine, fazno vrši rekultivacija na 70% sada zauzetog prostora (površine na kojima je završena eksploatacija i koje nisu u funkciji eksploatacije). - U završnoj fazi je realizacija projekta integrisanog upravljanja zaštitom životne sredine (opremanje i akreditacija laboratorija, kontinualni monitoring i dr.).

Beograd, 17.04.2018. godine ZAKLJUČAK - Sve analize ukazuju da je ugalj i u ovom veku dominantna energetska sirovina za dobijanje električne energije u svetu i u Srbiji. - Utvrđene i potencijalne rezerve lignita u Srbiji mogu u potpunosti i dugoročno da zadovolje potrebe za snabdevanjem postojećih revitalizovanih i planiranih novih termoelektrana, u skladu sa Strategijom razvoja energetike Srbije, kao i Strategijom EPS i drugih potencijalnih investitora. - Prestanak rada zastarelih termoelektrana je svakako neophodan i opravdan sa aspekta ekologije, iskorišćenja neobnovljivih resursa uglja i energetske efikasnosti. - Postignuta je planirana optimalna godišnja proizvodnja površinskih kopova lignita EPS (oko 40 Mt) - omogućava održivu profitabilnu razvojnu opciju kompanije i pouzdanost snabdevanja električnom energijom iz sopstvenih resursa. - NEOPHODNA JE IZGRADNJA NOVIH ZAMENSKIH SAVREMENIH BLOKOVA TE BAZIRANIH NA ISTOJ GODIŠNJOJ POTROŠNJI UGLJA I POBOLJŠANIM EKOLOŠKIM EFEKTIMA ŠTO DOVODI DO UVEĆANJA PROIZVODNJE ELEKTRIČNE ENERGIJE ZA OKO 30%.