تفکر استراتژيک محمدحسین میرمجیدی دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت کارآفرینی سازمانی دانشکده کارآفرینی – دانشگاه تهران mirmajidi@gmail.com

عناوین مورد بررسی: اهمیت منابع انسانی مفهوم تفکر استراتژیک ضرورت توسعه تفکر استراتژیک

اهمیت منابع انسانی

روند تحولات جهانی کسب و کارها؛ روند حرکت از سوی اقتصاد و محصول بر پایه دارائیهای مشهود به سوی اقتصاد دانشی بر پایه دارائیهای نامشهود اتفاق افتاده است. Moving trend from tangible assets to intangible assets.

“People is more important” پیام چنین تحولی با رویکرد انسان مداری در سازمانها : کارکنان مهم شده اند! “People is more important”

به بیان دیگر“ اندیشه وتفکر مدیران و کارکنان“ به نوعی مزیت رقابتی تبدیل شده است. “People thinking” is competitive advantages

در حوزه مدیریت استراتژیک اندیشه وتفکر کارکنان رابه نام”تفکر استراتژیک“ می شناسیم. “Strategic thinking “

نتایج تحقیقات انجام شده در میان مدیران استراتژیک شرکت ها توسط Management Decision: مشكل اصلي كه توسط اكثر مديران ارشد، اشاره شد، تفكر استراتژيك بود . جالب اينكه تفكراستراتژيك مشكلي بود كه بدون توجه به وجود يا عدم وجود سيستم برنامه ريزي استراتژيك رسمي يا غيررسمي در شركتها بروز مي كرد. براي مثال، يكي از مديران ارشد از يك شركت با سيستم برنامه ريزي استراتژيك رسمي چنين مي گويد: مديران ارشد ما درگير جزئيات مي شوند و ديدگاه استراتژيك خود را از دست مي دهند.

براساس تحقيقي انجام شده، نشان مي دهد 90 درصد از مديران و معاونان، قدرت استنتاج، ظرفيت يا آموزش لازم را ندارند تا يك هدايت كننده شايسته براي شركتشان باشند (GARRATT-1995)

مفهوم تفکر استراتژیک

برخي آن را به صورت واژه اي قابل تعويض با مفاهيمي چون برنامه ريزي استراتژيك و مديريت استراتژيك به كار برده اند. برخي ديگر بر فرايندهاي مديريت استراتژيك تمركز كرده اند و آشكارا گفته اند كه برنامه ريزي استراتژيك مناسب به تفكر استراتژيك منجر مي شود يا به طور ضمني فرض كرده اند كه سيستم مديريت استراتژيك كه به خوبي طراحي شده باشد، تفكر استراتژيك را در سازمان تسهيل مي كند.

مينتزبرگ ( 1994 ) تمايز آشكاري بين تفكر استراتژيك و مفاهيمي چون برنامه ريزي استراتژيك قائل است. او اشاره مي كند كه برنامه ريزي استراتژيك، تفكر استراتژيك نيست و استدلال مي كند كه هركدام از واژه ها بر مراحل مختلفي از فرايند توسعه استراتژي توجه دارند . از ديد وي، برنامه ريزي استراتژيك بر تجزيه وتحليل تمركز داشته و با تعيين و فرموله كردن استراتژي هاي موجود سروكار دارد. درحالي كه تفكر استراتژيك بر تركيب تاكيد دارد و با استفاده از شهود وخلاقيت يك نگرش منسجم از موسسه ايجاد مي كند. او ادعا مي كند كه برنامه ريزي استراتژيك فرايندي است كه بايد بعد از تفكر استراتژيك اتفاق بيفتد.

گرت ( 1995) تفكراستراتژيك را به عنوان فرايندي تعريف مي كند كه مديران ارشد از آن طريق مي توانند فراتر از بحرانها و فرايندهاي مديريتي روزانه بينديشند تا نگرشي متفاوت از سازمان و محيط متغير آن به دست آورند.

هراكلوس ( 1998 ) با مقايسه يادگيري تك حلقه اي و دو حلقه اي، بين برنامه ريزي استراتژيك و تفكر استراتژيك تفاوت قائل شده است. از ديدگاه وي اولي(يادگيري تك حلقه اي) مشابه برنامه ريزي استراتژيك و دومي (يادگيري دوحلقه اي) مشابه تفكر استراتژيك است. وي ادعا مي كند كه يادگيري تك حلقه اي شامل تفكر در قالب مفروضات موجود و اقدام براساس مجموعه ثابتي از اقدامات بالقوه جايگزين است. درمقابل، يادگيري دو حلقه اي مفروضات موجود را به چالش وا مي دارد و راه حل هاي جديد و نوآورانه اي را توسعه مي دهد كه به اقدامات بالقوه مناسبتري منجر مي شوند .

تعریف و اجزاء تفکر استراتژیک: بر اساس تعریف Bonn,2005 : تفکر استراتژیک: حل مشکلات استراتژیک در محیطی با پیچیدگی، ابهام و رقابت بالا اجزاء تفکر استراتژیک: تفکر سیستمی خلاقیت داشتن چشم انداز

1- تفکر سیستمی: کافمن: تغییر دیدگاه از تجزیه سازمان به عوامل خرد و کارمندان به مواجهه با سازمان به عنوان یک سیستم جامع که هر بخش آن با کل سیستم در تعامل است. عبور از day to day operational problems و دیدن اینکه چگونه مشکلات دست به دست هم می دهند و مشکل بزرگی را می آفرینند. سنجه: ما باید نگاه فرا شخصیتی و فرا رویدادی داشته باشیم. ما باید به ساختارهایی که به رفتارهای فردی شکل می دهند و شرایطی که رویدادهای مطلوب را رقم می زنند توجه کنیم. چنین دیدگاهی نیازمند فهم کامل دینامیک های ضمنی داخلی و خارجی سازمان است.

2- خلاقیت: استراتژی عبارت است از ایده ها و توسعه راه حل های نوین برای ساخت مزیت رقابتی، از این رو استراتژیست ها باید خلاق باشند. Woodman: خلاقیت عبارت است از ساخت محصولات، خدمات، ایده ها و فرایندهای کاربردی و ارزشمند توسط افرادی که با یکدیگر در یک سیستم اجتماعی پیچیده کار می کنند. عنصر مشترک همه تعاریف: نو بودن و مرتبط بودن به فعالیت های سازمان

مهارت تفکر خلاقانه: توانایی تولید راه حل های فراوان برای حل یک مشکل و توسعه و شناسایی الگوها و روش های نا معمول. توسعه استراتژی های منحصر به فرد و برنامه های عمل منحصر به فرد. De Bono: بدون خلاقیت نمی توانیم به طور کامل از اطلاعات و تجربه ها که در دسترس ماست استفاده کنیم و در ساختارهای قدیمی، الگوهای قدیمی و مفاهیم قدیمی باقی می مانیم.

3- چشم انداز: تحقیقات Collins & Porras نشان می دهد که شرکت هایی با شم قوی نسبت به چشم انداز و هدف در بازار سهام بسیار موفق تر بوده اند. رهبران در این شرکت ها تاکید زیادی بر ساخت سازمان هایی داشته اند که درک عمیقی از دلایل وجودی شان و ارزش های بنیادینشان دارند.

System thinking Creativity Vision ST

ضرورت توسعه تفکر استراتژیک

اصلی ترین ضرورت داشتن تفکر استراتژیک تغییرات سریع محیط بیرونی و درونی سازمان است.

محيط بيرون شديدا و سريعا در حال تغيير محيط سياسي تغييرات شديد در جغرافياي مناطق جهاني تغييرات شديد در تفكر حاكميت كشورها شكل گيريهاي شديد سياسي در عرصه جهاني

محيط بيرون شديدا و سريعا در حال تغيير محيط اقتصادي رويكرد تجارت جهاني تجارت الكترونيكي و تهديدها و فرصتهاي آن تعامل اقتصادي بين كشورهاي مختلف بي‌ثباتي اقتصاد جهاني تعامل شديد بين مؤلفه‌هاي اقتصاد جهاني

محيط بيرون شديدا و سريعا در حال تغيير محيط فرهنگي – اجتماعي بعلت دسترسي مردم به اطلاعات، سطح آگاهي آنان در حال تغيير است توقعات و خواسته‌هاي مردم بيشتر شده است ارتباطات فرهنگي بين ملل بهبود يافته است

محيط بيرون شديدا و سريعا در حال تغيير محيط تكنولوژيكي تكنولوژي اطلاعاتي شديدا در حال تغيير و تحول مي باشد ارتباطات تكنولوژيكي جهاني بطور غير قابل تصور بهبود يافته است تكنولوژي سخت‌افزاري در صنعت توزيع شديدا تكامل يافته است هر روز شاهد ابداعات و اختراعات جديد در محيط تكنولوژيكي هستيم

محيط بيرون شديدا و سريعا در حال تغيير محيط رقابت شكل گيري رقابت دائما در حال تغيير است رقباي ناشناس و جديد بسرعت در عرصه هاي جهاني حضور يافته و موجوديت شركتهاي قديمي را با تهديد مواجه مي سازند رفتار رقباي قديمي غير قابل پيش بيني بوده و بعضا با ايجاد اتحاديه ها ،‌ ملحق شدنها و يا ادغامها محيط رقابتي را تحت تاثير قرار ميدهند رقبا به نسبت درك و شناخت خود از بازار در تحقيقات بازار سرمايه گذاري كرده و استراتژيهاي مناسبي براي حضور پيدا ميكنند سرمايه گذاران در رفتار خود نسبت به سرمايه گذاري در شركتها با تامل برخورد ميكنند

محيط بيرون شديدا و سريعا در حال تغيير محيط مشتريان مشتريان با توجه به تنوع و رفتارهاي مختلف رقباء در تعيين تامين كنندگان خود بصورت گزينشي عمل مي كنند توقع مشتريان با توجه به تسهيلات و جوايز رقباء افزايش يافته است رويكرد به مشتري در شركتها ،‌ رويكرد مشاركتي است رضايت مندي مشتري و جلب همراهي و درك او يك اصل ضروري است

محيط دروني موثر بر سرانجام سازماني منابع انساني دانائي محوري سازمانها بر منابع انساني متمركز است رويكرد نوين برخلاف مديريت پرسنل بر مديريت استراتژيك منابع انساني استوار است معيشت ، تضمين شغلي ، آينده نگري منابع انساني همه همديگر را تحت تاثير قرار ميدهند دانش ، توانائيها و مهارتهاي منابع انساني بويژه در زمينه فناوري اطلاعاتي و ارتباطي وجه مميزه سازمانها محسوب ميشود خلاقيت ونوآوري وجه كليدي و بنيادي مديريت منابع انساني است توانائي خود توانمندسازي يكي از مهمترين عوامل موثر در سرنوشت سازماني مي باشد

محيط دروني موثر بر سرانجام سازماني توسعه فناوري اطلاعاتي و ارتباطي سازمان توانمندي سخت افزاري سيستم وجود شبكه داخلي وجود شبكه خارجي تعداد و كيفيت سخت افزاري به روز سازي سخت افزاري توانمندي نرم افزاري سيستم توانمندي انسان افزاري سيستم

محيط دروني موثر بر سرانجام سازماني نظام بودجه و مالي شركت كيفيت بودجه‌ريزي سازماني Bases and mechanism of budgeting كيفيت تامين منابع مالي Revenue collection كيفيت نگهداري منابع مالي Pooling and funding كيفيت مديريت هزينه و خريد خدمات Purchasing and service providing