თეორიის პრაქტიკული გამოყენება: საერთაშორისო ვაჭრობა 9 თეორიის პრაქტიკული გამოყენება: საერთაშორისო ვაჭრობა

საერთაშორისო ვაჭრობა რა განსაზღვრავს ქვეყანა პროდუქტის იმპორტს განახორციელებს თუ ექსპორტს? ვინ იგებს და ვინ აგებს ქვეყნებს შორის თავისუფალი ვაჭრობის შედეგად? რა არგუმენტებით აპელირებენ როდესაც ცდილობენ სავაჭრო შეზღუდვების გამართლებას?

ვაჭრობის დეტერმინანტები წონასწორობა ვაჭრობის გარეშე დავუშვათ: ქვეყანა იზოლირებულია და აწარმოებს ფოლადს. აღნიშნულ ქვეყანაში ფოლადის ბაზარი მოიცავს მყიდველებს და გამყიდველებს. არავის არ აქვს უფლება განახორციელოს ფოლადის იმპორტი ან ექსპორტი.

ნახაზი 1. წონასწორობა საერთაშორისო ვაჭრობის გარეშე ფოლადის ფასი ადგილობრივი მოთხოვნა მომხმარებელთა დანაზოგი ადგილობრივი მიწოდება წონასწორული ფასი რაოდენობა მწარმოებელთა დანაზოგი ფოლადის რაოდენობა Copyright © 2004 South-Western

წონასწორობა საერთაშორისო ვაჭრობის გარეშე წონასწორობა საერთაშორისო ვაჭრობის გარეშე - შედეგები: ადგილობრივი ფასი აწონასწორებს მოთხოვნას და მიწოდებას. მომხმარებელთა და მწარმოებელთა დანაზოგი ზომავს მთლიან სარგებელს, რასაც მყიდველები და გამყიდველები (მწარმოებლები) იღებენ.

მსოფლიო ფასი და შედარებითი უპირატესობა კითხვა: თუ ქვეყანა გადაწყვეტს ჩაებას საერთაშორისო ვაჭრობაში, ფოლადის იმპორტიორი იქნება თუ ექსპორტიორი?

მსოფლიო ფასი და შედარებითი უპირატესობა პირველ რიგში საჭიროა შევადაროთ აღნიშნული პროდუქტის ადგილობრივი ფასი (საერთაშორისო ვაჭრობაში ჩართვამდე) და მსოფლიო ბაზრის ფასი.

მსოფლიო ფასი და შედარებითი უპირატესობა თუ ქვეყანას გააჩნია შედარებითი უპირატესობა, მაშინ ადგილობრივი ფასი იქნება მსოფლიო ბაზრის ფასზე ნაკლები და ქვეყანა ამ პროდუქტის ექსპორტიორი იქნება.

მსოფლიო ფასი და შედარებითი უპირატესობა თუ ქვეყანას არ გააჩნია შედარებითი უპირატესობა, მაშინ ადგილობრივი ფასი იქნება მსოფლიო ბაზრის ფასზე მეტი და ქვეყანა ამ პროდუქტის იმპორტიორი იქნება.

ნახაზი2 საერთაშორისო ვაჭრობა (ექსპორტიორი ქვეყანა) ფოლადის ფასი ადგილობრივი მოთხოვნა ადგილობრივი მიწოდება ვაჭრობის შემდგომი ფასი მსოფლიო ადგილობრივი მოთხოვნის რაოდენობა ადგილობრივი მიწოდების რაოდენობა ფასი საერთაშორისო ვაჭრობამდე ექსპორტი ფოლადის რაოდენობა Copyright © 2004 South-Western

ნახაზი 3 საერთაშორისო ვაჭრობის ეფექტი (ექსპორტიორი ქვეყნის შემთხვევა) ფოლადის ფასი ადგილობრივი მოთხოვნა ადგილობრივი ვაჭრობის მიწოდება ექსპორტი შემდგომი D C B A ფასი მსოფლიო ფასი ფასი საერთაშორისო ვაჭრობამდე ფოლადის რაოდენობა Copyright © 2004 South-Western

ნახაზი 3 საერთაშორისო ვაჭრობის ეფექტი (ექსპორტიორი ქვეყნის შემთხვევა) ფოლადის ფასი ადგილობრივი მოთხოვნა სამომხმარებლო დანაზოგი საერთაშორისო ვაჭრობამდე ადგილობრივი ვაჭრობის მიწოდება ექსპორტი შემდგომი D C B A ფასი მსოფლიო ფასი ფასი საერთაშორისო ვაჭრობამდე მწარმოებლების დანაზოგი საერთაშორისო ვაჭრობამდე ფოლადის რაოდენობა Copyright © 2004 South-Western

საერთაშორისო ვაჭრობის ეფექტი ექსპორტიორ ქვეყანაზე

მოგებულები და წაგებულები საერთაშორისო ვაჭრობის შემდეგ ექსპორტიორი ქვეყნის ანალიზი გვაძლევს ორი დასკვნის გაკეთების საშუალებას: ადგილობრივი მწარმოებლების მდგომარეობა უმჯობესდება, ხოლო ადგილობრივი მომხმარებლების უარესდება. საერთაშორისო ვაჭრობის შედეგად ჯამური ეფექტი (ქვეყნის) დადებითია. ანუ, ქვეყნისთვის საერთაშორისო ვაჭრობას სარგებელი მოაქვს.

მოგებულები და წაგებულები (იმპორტიორი ქვეყნის შემთხვევა) საერთაშორისო ვაჭრობის შემთხვევაში იმპორტიორ ქვეყანაში: რადგან მსოფლიო ფასი უფრო დაბალია ვიდრე ადგილობრივი, ქვეყანა მოახდენს პროდუქციის იმპორტს. ადგილობრივი მომხმარებლები მოისურვებენ პროდუქციის მსოფლიო ფასად შეძენას. ადგილობრივი მწარმოებლები შეამცირებენ მიწოდების რაოდენობას, რადგან ბაზარზე ფასი მსოფლიო ფასის დონეზე ჩამოვა.

ნახაზი 4 საერთაშორისო ვაჭრობა (იმპორტიორი ქვეყანა) ფოლადის ფასი ადგილობრივი მიწოდება ფასი საერთაშორისო ვაჭრობამდე ვაჭრობის მსოფლიო ფასი შემდგომი ფასი ადგილობრივი იმპორტი მოთხოვნა ადგილობრივი ადგილობრივი ფოლადის მიწოდების მოთხოვნის რაოდენობა რაოდენობა რაოდენობა Copyright © 2004 South-Western

ნახაზი 5 საერთაშორისო ვაჭრობის ეფექტი (იმპორტიორი ქვეყნის შემთხვევა) ფოლადის ადგილობრივი მოთხოვნა ფასი ადგილობრივი მიწოდება ფასი C B D A საერთაშორისო ვაჭრობამდე ვაჭრობის მსოფლიო ფასი იმპორტი შემდგომი ფასი ფოლადის რაოდენობა Copyright © 2004 South-Western

ნახაზი 5 საერთაშორისო ვაჭრობის ეფექტი (იმპორტიორი ქვეყნის შემთხვევა) ფოლადის ადგილობრივი მოთხოვნა ფასი მომხმარებელთა დანაზოგი საერთაშორისო ვაჭრობამდე ადგილობრივი მიწოდება ფასი C B D A საერთაშორისო ვაჭრობამდე ვაჭრობის მწარმოებელთა დანაზოგი საერთაშორისო ვაჭრობამდე მსოფლიო ფასი იმპორტი შემდგომი ფასი ფოლადის რაოდენობა Copyright © 2004 South-Western

ნახაზი 5 საერთაშორისო ვაჭრობის ეფექტი (იმპორტიორი ქვეყნის შემთხვევა) ფოლადის ადგილობრივი მოთხოვნა ფასი მომხმარებელთა დანაზოგი ვაჭრობის შემდეგ ადგილობრივი მიწოდება ფასი C B D A საერთაშორისო ვაჭრობამდე ვაჭრობის მსოფლიო ფასი იმპორტი შემდგომი ფასი მწარმოებელთა დანაზოგი ვაჭრობის შემდეგ ფოლადის რაოდენობა Copyright © 2004 South-Western

საერთაშორისო ვაჭრობის ეფექტი იმპორტიორ ქვეყანაზე

მოგებულები და წაგებულები საერთაშორისო ვაჭრობის შემდეგ როგორ მოქმედებს საერთაშორისო ვაჭრობა იმპორტიორი ქვეყნის კეთილდღეობაზე იმპორტიორი ქვეყნის ანალიზი გვაძლევს ორი დასკვნის გაკეთების საშუალებას: პროდუქციის ადგილობრივი მწარმოებლების მდგომარეობა გაუარესდა, ხოლო ადგილობრივი მომხმარებლების გაუმჯობესდა. საერთაშორისო ვაჭრობის შედეგად ჯამური ეფექტი (ქვეყნის) დადებითია. ანუ, ქვეყნისთვის საერთაშორისო ვაჭრობას სარგებელი მოაქვს.

მოგებულები და წაგებულები საერთაშორისო ვაჭრობის შემდეგ ორივე ქვეყნის შემთხვევაში მოგებულთა დამატებითი სარგებელი წაგებულთა ზარალს აჭარბებს. ჯამურად, წმინდა ცვლილება დადებითია.

ტარიფის ეფექტი ტარიფი არის გადასახადი საზღვარგარეთ ნაწარმოებ პროდუქციაზე, რომლის რიალიზაციაც ხდება ადგილობრივ ბაზარზე. ტარიფი ახდენს იმპორტირებული პროდუქციის ფასის ზრდას მსოფლიო ფასთან შედარებით (ზუსტად ტარიფის ოდენობით. შენიშვნა: აქ იგულისხმება რომ მსოფლიო ბაზრის მოცულობასთან შედარებით იმპორტიორი ქვეყნის ეკონომიკა გაცილებით მცირეა და აქედან გამომდინარე ის ფასის მიმღებია).

ნახაზი 6 ტარიფის ეფექტი Price of Steel Domestic demand Domestic supply Equilibrium without trade Price with tariff Q S Q D Tariff Price without tariff World price Q S Q D Imports with tariff Quantity Imports without tariff of Steel Copyright © 2004 South-Western

ნახაზი 6 ტარიფის ეფექტი Consumer surplus before tariff Price of Steel Domestic demand Consumer surplus before tariff Domestic supply Producer surplus before tariff Equilibrium without trade Price without tariff World price Q S Q D Quantity Imports without tariff of Steel Copyright © 2004 South-Western

ნახაზი 6 ტარიფის ეფექტი Consumer surplus With (after) tariff Price of Steel A B Domestic demand Consumer surplus With (after) tariff Domestic supply Equilibrium without trade Price with tariff Q S Q D Tariff Price without tariff World price Q S Q D Imports with tariff Quantity Imports without tariff of Steel Copyright © 2004 South-Western

ნახაზი 6 ტარიფის ეფექტი Producer surplus after tariff Price of Steel Domestic demand Domestic supply Producer surplus after tariff Equilibrium without trade Price with tariff C G Imports with tariff Q S D Tariff Price without tariff World price Q S Q D Quantity Imports without tariff of Steel Copyright © 2004 South-Western

ნახაზი 6 ტარიფის ეფექტი Tariff Revenue Price of Steel Domestic demand supply Tariff Revenue Price with tariff Imports with tariff Q S D E Tariff Price without tariff World Q S Q D price Quantity Imports without tariff of Steel Copyright © 2004 South-Western

ნახაზი 6 ტარიფის ეფექტი Deadweight Loss Price of Steel A Domestic demand Domestic supply Deadweight Loss B Price with tariff C G D F Q S E Q D Tariff Price without tariff World Q S Q D Imports with tariff price Quantity Imports without tariff of Steel Copyright © 2004 South-Western

ტარიფის ეფექტი

ტარიფის ეფექტი ტარიფი ამცირებს იმპორტის რაოდენობას და „აჩოჩებს“ ახალ წონასწორობას საერთაშორისო ვაჭრობამდე არსებული წონასწორობისკენ. ტარიფის პირობებში ბაზრის მთლიანი სარგებელი მცირდება აღნიშნული საერთო დანაკარგის ოდენობით (ნახაზზე იხილეთ - deadweight loss).

იმპორტის კვოტის ეფექტი იმპორტის კვოტა არის იმპორტის რაოდენობის შეზღუდვა (ანუ იმ პროდუქციის რაოდენობის შეზღუდვა, რომელიც საზღვარგარეთ იწარმოება და ადგილობრივ ბაზარზე იყიდება).

ნახაზი 7 იმპორტის კვოტის ეფექტი Price of Steel Domestic demand Domestic supply Equilibrium without trade Domestic supply + Import supply Quota Isolandian price with quota Equilibrium with quota Q S Q D World price Price without quota = Q S Q D Imports with quota Quantity Imports without quota of Steel Copyright © 2004 South-Western

იმპორტის კვოტის ეფექტი გამომდინარე იქიდან, რომ იმპორტის კვოტა წევს ადგილობრივ ფასს მსოფლიო ფასზე მაღლა, ადგილობრივი მყიდველების მდგომარეობა უარესდება, ხოლო ადგილობრივი მწარმოებლების მდგომარეობა უმჯობესდება. ლიცენზიის მფლობელების მდგომარეობა უკეთესია, რადგან ისინი მოგებას ნახულობენ მსოფლიო ფასად ყიდვის და უფრო მაღალ (ადგილობრივ) ფასად გაყიდვის შედეგად.

ნახაზი 7 იმპორტის კვოტის ეფექტი Price of Steel A Domestic demand Domestic supply Equilibrium without trade Domestic supply + Import supply Quota B Isolandian price with quota Equilibrium with quota D Q S E' Q D C F World price Price without quota = E" Q S Q D G Imports with quota Quantity Imports without quota of Steel Copyright © 2004 South-Western

იმპორტის ქვოტის ეფექტი

იმპორტის კვოტის ეფექტი იმპორტის ქვოტის პირობებში, ბაზრის მთლიანი სარგებელი მცირდება ბაზრის საერთო დანაკარგის ოდენობით (ნახაზზე იხილეთ - deadweight loss). იმპორტის კვოტის პირობებში დანაკარგი შესაძლოა მეტიც იყოს თუ იმპორტის ლიცენზიების გადანაწილების მიზნით ლობირების მექანიზმი იქნება გამოყენებული.

დასკვნები სავაჭრო პოლიტიკის შესახებ თუ სახელმწიფო მოახდენს იმპორტის ლიცენზიების გაყიდვას მაქსიმალურ ფასად, მაშინ მისი შემოსავლები ტარიფიდან მიღებული შემოსავლების ტოლფასი იქნება. შესაბამისად ტარიფის და კვოტის ეკონომიკური ეფექტი იდენტური იქნება.

დასკვნები სავაჭრო პოლიტიკის შესახებ ტარიფიც და იმპორტის ქვოტაც. . . ზრდის ადგილობრივ ფასს. ამცირებს ადგილობრივი მომხმარებლის სარგებელს. ზრდის ადგილობრივი მწარმოებლის სარგებელს. იწვევს ბაზრის საერთო დანაკარგს (deadweight losses).

დასკვნები სავაჭრო პოლიტიკის შესახებ საერთაშორისო ვაჭრობის სხვა სარგებელი პროდუქციის მრავალფეროვნება შემცირებული ხარჯები მასშტაბის ეკონომიურობის შედეგად გაზრდილი კონკურენცია დამატებითი ცოდნა/იდეები

ვაჭრობის შეზღუდვის არგუმენტები სამუშაო ადგილები სახელმწიფო უსაფრთხოება ახალგაზრდა დარგები უსამართლო კონკურენცია დაცვა (პროტექციონიზმი) როგორც მოლაპარაკების სტრატეგია

მაგალითი: სავაჭრო შეთანხმებები და მსოფლიო სავაჭრო ორგანიზაცია ცალმხრივი (უნილატერალური): მიდგომა, როდესაც ქვეყანა ცალმხრივად (თავად) აუქმებს შეზღუდვებს ვაჭრობაზე. მრავალმხრივი (მულტილატერალური): როდესაც ქვეყანა აუქმებს შეზღუდვებს ვაჭრობაზე, მაშინ როდესაც სხვა ქვეყნებიც მსგავსად იქცევიან.

მაგალითი: სავაჭრო შეთანხმებები და მსოფლიო სავაჭრო ორგანიზაცია NAFTA The North American Free Trade Agreement (NAFTA) მრავალმხრივი სავაჭრო შეთანხმების მაგალითია. 1993 წელს, NAFTA-მ შეამცირა სავაჭრო ბარიერები აშშ-ს, მექსიკას და კანადას შორის. DCFTA თავისუფალი სავაჭრო შეთანხმება ევროპასთან (თუმცა გარკვეული საექსპორტო კვოტების გათვალისწინებით)

მაგალითი: სავაჭრო შეთანხმებები და მსოფლიო სავაჭრო ორგანიზაცია GATT The General Agreement on Tariffs and Trade (GATT) უწოდებენ მსოფლიოს მრავალ ქვეყანას შორის არსებულ განმეორებად მოლაპარაკებათა ციკლს რომლის მიზანიც არის თავისუფალი ვაჭრობის წახალისება/დანერგვა. GATT-მა მონაწილე ქვეყნებს შორის წარმატებით შეამცირა საშუალო ტარიფი დაახლოებით 40 პროცენტიდან დაახლოებით 5 პროცენტამდე (მეორე მსოფლიო ომიდან დღემდე).