Uisce (H²O)

Úsáideanna sa teach: Meán a úsáidtear sa teach sa lá: Ní éadaí: 25 l Ní agus folcadh: 50 l Cócaráil/ól: 5 l Leithreas: 50 l Caillte i piopaí/sconnaí: 25 l

Nuair atá na réalteolaithe ag feachaint do fíanaise do saol/rud beo I nár ghrianchóras feachann siad an bhfuil aon UISCE ar na réaltaí/planeidí….. Cén fáth go gceapann siad go bhfuil UISCE, thar aon substáint eile RIACHTANACH do saol?

Bíonn uisce le fáil sna 3 stáideanna damhna: Solad- nuair a _____ í Leacht Gás- nuair a ________sé. Móilín Uisce déanta as 2 Dúile: __ & __

UISCE- substáint speisíalta… Cuid don fáth go ndeireann Eolaí go bhfuil UISCE riachtanach ná Níl AON orgánach ar Domhan NACH bhfuil UISCE ag teastáil uatha!!! Gan dabht tá méideanna difrúil UISCE ag teastáil idir duine & cactus m.s. fós bionn uisce ag teastáil uainn go léir. Cé comh fad a maireann duine gan aon Uisce/H2O??

Tá cineál bactéir ‘Chroococcidiopsis’ & ceapann eolaí (toisc nach mbíonn ach píosa bídeach UISCE ag teastáil uaidh) go mbeadh sé in ann marachtáil ar dromchla ‘an planéid dearg’ Mars ‘New investigations appear to suggest that terraforming Mars is entirely possible, if future settlers use cyanobacteria for the job. These minute organisms are extremely resilient and adaptive, and they can undoubtedly defeat the harsh conditions of the Red Planet.’ http://news.softpedia.com/news/Terraforming-Mars-with-Cyanobacteria-155763.shtml

Uisce- don Domhan… Gan é ní bheadh muid in ann: Bia a fás, ainmhithe a choiméad beo, bia a ghlanadh…… Taisteal & fuinneamh a cruthú Bíonn uisce le fáil I bhfoirm GAL stóráiltear í san atmaisféar & scaoiltear í mar baisteach. Braitheann an aeráid (climate) go mór ar na farraige chun TEAS a thógaint isteach sa Samhradh, & a chuir amach sa Geimhreadh, srl…

Uisce- daoine Is TUASLAGÓIR í do substáintí sa fuil, chun bia a thabairt on córas dílea chuig na chealla srl Déantar chuid leachtach an fuil as uisce. Chun substaintí nimhneach (mar______) a chuir amach. Chun ár teocht a rialú (conas…??)

http://vimeo.com/24986287 http://www.youtube.com/watch?v=9uIVRkPuRuI&feature=fvsr

Airíonna Speisialta a mbíonn ag UISCE Íon uisce (pure water): Reophointe = 0oC. Fiuchphointe = 100 oC 2. Forbraíonn uisce nuair a reoann sé** 3. Dlús Uisce = 1g/cm3 (TOMHASFAMÍD í seo)  

Airíonna UISCE…. Sa saotharlann: 4. Is tuaslagóir an-mhaith uisce. (dheacair sámpla d’íon uisce a fháil, bíonn substaintí tuaslagtha ann) Sa saotharlann: 5. Athraíonn sé dath sulfáit chopair ainhidiriúil ó bán go GORM http://www.youtube.com/watch?v=DEnlrE4iMBU

Páipéir Cobalt Clóríd le UISCE = athrú dath GORM Bándearg Sulfáit Cupair Ainhidruil (gan uisce) + UISCE = athrú dath BÁN GORM

6. Ribeadas: (Capillary action) Tá an claonadh ag uisce le greamú de ghloine. Seo an chúis go bhfuil dromchla an uisce cuartha I gloine. Gláoitar an MEINISCEAS ar an cuar (curve) seo

An Timthriall Uisce (water cycle)

Coireáil Uisce (Water Treatment) Q. Cén fáth go bhfuil sé riachtanach dúinn an UISCE I nár tithe a bheidh coireáilithe????? B.S.L (ESB) Éire Ionad coireáilthe Uisce B.Á.C.

5 céimeanna I chóreáil UISCE: 1- Criathrú (Screening): Uisce a chur trí ghréille miotail, baintear píosaí móra salachair as anseo (foirm scagacháin) 2. Síothlú (Settling): Uisce a stórail sa taiscumar , Titeann pairteagáil mora salachar go bun 3. Scagadh : uisce a chur trí cheapacha de ghainimh agus gairbhéil) le píosaí salachar beaga a bhaint

5 céimeanna I chóreáil UISCE: 4. Clóiriniú (Chlorination): Clóirin a chur leis an uisce le baictéir a mhárú. 5. Fluairidiú (Fluoridation): An dúil Fluairín (Fl) a chur san uisce chun cosc ar meath na bhfiacla (tooth decay)

2 cinnáil UISCE i nÉireann.. UISCE BOG (soft) nó 2. UISCE CRUA (hard) Mar gheall ar na comhdúile Ca & Mg, a mbíonn tuaslagtha san uisce. De bharr na cloiche in aice an foinse uisce. Faightear cruas (UISCE CRUA) in áiteanna in bhfuil a lán aolchloch (limestone) An Burren, Co. Clár

Cruas in Uisce Próiseas: - Aolchloch = Carbónáit chailciam. Ábhar do-tuaslagtha - Báisteach & CO² = déantar tuaslagán aigéadach. - Imoibríonn an bháisteach aigéadach le h-aol chloch chun carbónáit hidrigine chaliciam a chruthú atá intuaslagtha san uisce & chuirtear an cruas ann. Carbónáit chailciam + dé-ocsáid charbóin + uisce  carbónáit hidrigine chailciam

Uisce Crua & Uisce Bog Iain Chailciam + Gallúnach  Scréamh Uisce nach ndéanann sobal (suds) go h-easca Bíonn cruas san uisce mar go mbíonn comhdhúile de substaintí mar – cailciam (Ca) nó maignéisiam (Mg) - tuaslagtha san uisce. Imoibríonn an H₂O le gallúnach chun scréamh (SoapScum) a chruthú a n-idíonn an ghallúnach Iain Chailciam + Gallúnach  Scréamh

Cruas in Uisce/Uisce Crua: Buntáistí Míbhuntáistí 1. Cailciam breise do fhiacla & cnámha 1. Caochann sé piopaí agus fágann sé coirt(limescale) 2. Blás níos deise ó uisce crua 2. Gallúnach a chur in amú leis 3. Go maith i gcomhair bribhéireacht (brewing) 3. Scréamh (scum) a chruthú

Cruas a bhaint as Uisce Fiuchadh(boiling): más carbónait hidrigine cailciam atá mar chúis 2. Malartú Ianach (Ion Exchange) (a) Róisín Ianmhalartaithe (Ion Exchange resin) Iain de shóidiam a chur in áit na iain chailciam. Iain dearfacha (deimhneacha) amháin a mhalartú.

Malartú Ianach (Ion Exchange) (a) Róisín Ianmhalartaithe Tógtar na iain Ca+ no Mg+ a chuireann an cruas san uisce amach Bíonn malartú in áit Sodiam (Na) ar na róisíní (anseo oráiste)

(b) Dí- ianú (deionisation) *costasach!! Na iain/salainn go léir atá san uisce a bhaint. Dhá Róisín Ianmhalartaithe ag teastáil: ceann a thógann na iain deimhneacha (+) & ceann do na iain diúltacha (-)

Uisce a bhriseadh in a dhúile – ocsaigin & hidrigin- le leictreachas Leictrealú = Leictreachas a úsáid chun imoibriú cheimiceach a chur ar bun

Ag Scoilt H₂O ó Comhdúile go Dúil. An Imoibriú (chemical reaction) : 2H20  2H2 + O2 Uisce  Hidrigin + Ocsaigin Úsáidtear ‘Voltméadar Hoffman’ do seo.

Úsáidtear an trealamh seo chun é seo a dhéanamh:

Bailítear an ocsaigin ag an anóid deimhneach(+) Cuirtear aigead sulfarach san uisce chun cabhrú leis an leictreachas a sheoladh. Bailítear an ocsaigin ag an anóid deimhneach(+) Bailítear an hidrigin ag an anóid diúltach (-) Bíonn ____ níos mó hidrigine ná mar atá ocsaigin cén fáth?? Is feidir tástál i gcóir ocsaigine le ___________?? Is féidir tástál i gcóir hidrigine le ____________ – dóan sé le ‘pop’

SÚIL SIAR: Ainmnigh na 2 dúile as a ndéantar uisce? Cad as a cruthaítar cruas in uisce? Tabhair 2 buntáiste/2 míbhuntáistí a bhaineann le uisce crua? Ainmnigh na 5 céimeanna I gceist le córáil uisce? Ainmnigh an cuar a déanann uisce i feadán tanaí Tá 2 bealadh chun cruas a bhaint-cad iad?