شرکتداری Corporate Governance حسین عبده تبریزی میثم رادپور اولبار ارائهشده در کلاس درس مباحث منتخب مالی در دانشکدۀ اقتصاد و مدیریت دانشگاه صنعتی شریف ویرایش دوم؛ تهران، خردادماه 1390
اهداف ارائه تعریف و مفهوم شناخت بازیگران آشنایی با تئوریهای پایه معرفی دستاوردها مباحث بینالمللی آشنایی با مدلهای رایج هیأتمدیره معرفی کتب و مقالات
Gompers et al. (2003) گمپرس و همکاران. (2003) گمپرس و همکاران. (2003) شرکت شبیه جمهوری است. تفویض اختیارات در نهایت بر انتخاب رأیدهندگان (سهامداران) استواراست. این رأیدهندگان نمایندگان خود (هیأتمدیره) را انتخاب میکنند و نمایندگان نیز بخش عمدۀ اختیارات خود را به عاملان (مدیران اجرایی) تفویض میکنند.
تعریف Corporate Governance شرکتداری مجموعهای از فرآیندها، عرفها، سیاستها، دستورالعملها و قوانین و مقرراتی است که نحوۀ هدایت، مدیریت و کنترل شرکت را تحت تأثیر قرار میدهد. شرکتداری همچنین شامل ارتباطات میان ذینفعان شرکت و اهدافی است که شرکت جهت نیل به آنها فعالیت میکند.
Corporate Governance شرکتداری ساختاری فراهم میآورد که از آن طریق اهداف شرکت تنظیم، و ابزار نیل به اهداف تعریف، و روشهای نظارت بر عملکرد تعیین میشود. تعریف
Transaction-Cost Economics تئوریهای شرکتداری Jensen & Meckling Agency Theory Williamson Transaction-Cost Economics Mitchell, Agle, Wood Stakeholder Theory Davis, Schoorman, Donaldson Stewardship Theory
چرا شرکتداری؟ چگونه میتوان تضمین کرد که مدیران ثروت مالکان را میافزایند؟ آیا مدیران از شرکت بهعنوان ساختاری برای پیشبرد منافع خود استفاده میکنند؟ آیا شرکت توسط اکثریت سهامداران اداره میشود؟ چگونه میتوان اعتباردهندگان را از بابت استحکام مالی شرکت مطمئن ساخت؟ آیا حقوق کارکنان مراعات میشود؟ آیا شرکت خواستههای جامعۀ محلی، ملی و بینالمللی را برآورده میکند؟ آیا صورتهای مالی شرکت شفاف و بدون ابهام است؟
بازیگران شرکت اعتباردهندگان جوامع مدنی مقام ناظر بیمهکنندگان مدیرعامل هیأتمدیره بیمهکنندگان عرضهکنندگان سهامداران کارکنان حکومت مشتریان حسابرسان اعتباردهندگان
ذینفعان کلیدی شرکت سهامداران اعتباردهندگان هیأتمدیره مدیران
مدل سادۀ شرکتداری سهامداران مجامع عمومی حسابرسان و بازرسان هیأتمدیره گزارش مجامع عمومی انتصاب دعوت حسابرسان و بازرسان انتخاب نظارت هیأتمدیره انتصاب مدیرعامل نظارت
مزایای سیستم کارآمد شرکتداری انظباط مسؤولیت اجتماعی شفافیت Corporate Governance انصاف استفلال مسؤولیتپذیری پاسخگویی
افزایش بهرهوری سرمایه اهداف غایی افزایش ثروت سهامداران افزایش بهرهوری سرمایه بهبود عملکرد شرکت
مدلهای شرکتداری مباحث بینالمللی وجود مدلهای مختلف شرکتداری سطوح مختلف توسعه و مقبولیت قوانین و مقررات و رهنمودهای مختلف همگرایی و واگرایی مدلها مدلهای مختلف و فهرستشدن سهام در چند بورس بهطور همزمان مدلهای شرکتداری
مدلهای رایج شرکتداری در جهان (مدلهای رایج هیأتمدیره) عادی (ordinary) تک ردهای (one-tier) دو ردهای (two-tier)
مدل عادی (ordinary) در ایتالیا مرسوم است و معمولاً زمانی که حالتهای دیگری از جانب قانون پیشبینی نشده باشد، از این مدل استفاده میشود. در این مدل یک هیأتمدیره وجود دارد و یک مجموعۀ کنترلی (مثلاً کمیتۀ حسابرسان) که ناظر بر هیأتمدیره است. در ایران نیز عموماً از این مدل استفاده میشود.
مدل تکردهای ((one-tier عموماً در کشورهای انگلیسی زبان رایج است. در این مدل مدیر عامل عضو یک مجموعه از مدیران یعنی هیأتمدیره است و تعدادی از اعضای هیأتمدیره بهعنوان کمیتۀ کنترل منصوب میشوند.
دو ردهای (two-tier) در کشور آلمان رایج است و اخیراً در دیگر کشورهای اروپایی مانند فرانسه، هلند و فنلاند رواج یافته است. در این روش دو مجموعۀ مدیران وجود دارد. هیأتعامل(management board) که شامل مدیران اجرایی و هیأت ناظر (supervisory board) که شامل مدیران غیر اجرایی است.
نتایج یک مطالعه در مطالعهای با عنوان Global Investor Opinion Survey که توسط شرکت مکینزی در سال 2000 انجام شد، 200 سرمایهگذاری نهادی بهعنوان نمونه مورد بررسی قرار گرفت. نتایج مطالعه حاکی از آن بود که بیش از 80 درصد سرمایهگذاران برای شرکتهای خوشحاکمیت (well-governed ) صرف میپردازند. در این مطالعه شرکت خوشحاکمیت، شرکتی تعریف شد که اعضای هیأتمدیرۀ آن اغلب خارج از سازمانند، محدودیتی برای مدیر ایجاد نمیکند، بهطور رسمی هیأتمدیرۀ آن موردارزیابی قرار میگیرد، و نسبت به تقاضاهای سرمایهگذاران برای دریافت اطلاعات مربوط به شرکت پاسخگو میباشد.
تحقیق گمپرس و همکاران. (2003 ( گمپرس شرکتی را که حقوق قابلتوجهی برای رأیدهندگان قائل است "شرکت دموکرات" و شرکتی را که محدودیتهای قابلتوجهی برای رأیدهندگان ایجاد میکند "شرکت دیکتاتور" نامید. وی سؤال تحقیق خود را اینگونه مطرح کرد که آیا سیستم دموکرات شرکتداری عملکرد شرکت را ارتقا میدهد؟ نتایج نشان میداد که "شرکتهای دیکتاتور" نسبت به "شرکتهای دموکرات" ارزش کمتر و نیز بازدۀ سهام کمتری دارند.
کتابهای منتخب Roe (1996),Strong Managers, Weak Owners Useem, (1996)Investor Capitalism Ward(1997), 21st Century Corporate Board Clarke (2004), Theories of Corporate Governance Monks & Minow (2004), Corporate Governance Chew & Gillan (2005),Corporate Governance at the Crossroad
با تشکر