سوء رفتار و مسامحه Neglect and abuse دكتر فريدون يداله مقدم متخصص روانپزشكي و روانپزشك قانوني

در چهارمين چاپ كتابچه تشخيصي و آماري اختلالات رواني (DSM-IV-TR) مشكلات مربوط به سوء رفتار و مسامحه چنين طبقه بندي شده است: سوء رفتار جسمي با كودك سوء رفتار جنسي با كودك مسامحه در مورد كودك سوء رفتار جسمي با فرد بالغ سوء رفتار جنسي با فرد بالغ

Domestic Violence اگرچه اغلب به آسيبهاي فيزيكي مربوط مي شود كه عمدتاً زنان قرباني آنها هستند ولي طيف گسترده تري دارد. تهاجم ممكن است فيزيكي و يا كلامي و يا به انحاء ديگر باشد و قرباني ممكن است زن، فرزند، پدربزرگ و يا افراد ديگري را شامل باشد كه در يك محيط زندگي مي كنند.

خشونت خانگي به استفاده از قدرت به معناي اعمال زور و تحميل اراده گفته مي شود كه به وسيله يك عضو خانواده عليه عضو يا اعضاء ديگر همان خانواده صورت مي گيرد. در ميان تمام طبقات اجتماعي، گروه سني، نژادها و شيوه هاي زندگي ممكن است ديده شود. در هر زماني از رابطه مي تواند شكل بگيرد چه ابتدا و چه سالها بعد از شروع رابطه هسته مركزي تمام اشكال خشونت قدرت طلبي و سلطه گري است. هدف اصلي زنان و كودكان هستند. يك سوم زنان در سراسر جهان از سوي شريك جنسي خود مورد خشونت فيزيكي قرار مي گيرند. 90% قربانيان زنان و فقط 10% را مردان تشكيل مي دهند. تحقيقات نشان داده است از هر چهار خانواده يكي خشونت خانگي دارد.

عوامل خطـر افراد با سن پائين، طلاق گرفته و جدا شده بيشتر از افراد متأهل مورد تهاجم قرار گرفته اند. زندگي با شوهر خطر كمتري از زندگي با يك شريك مرد دارد. درآمد كم خانواده نداشتن خدمات بيمه اي ابتلا به مشكلات طبي سابقه سوء رفتار در زمان كودكي نژاد و سطح سواد ارتباط معني داري با خشونت نداشته است.

مرتكبين شوهران بدرفتار معمولاً از خانواده هايي خشن برآمده اند. شامل تمام نژادها و سطوح اجتماعي و اقتصادي مي شوند. معمولاً قرباني يا شاهد سوء رفتار بوده اند. مصرف الكل و كوكائين شايع است. پرخاشگري شوهر رفتار قلدرانه اي است كه براي تحقير همسر و جبران عزت نفس پائين خود انجام مي دهند. حس پرخاشگري خود را كه توسط ديگران برانگيخته شده است از لحاظ جسمي به همسران خود منتقل مي كنند. ديناميسم عمل عبارتست از : 1- همانندسازي با فردي پرخاشگر (پدر، كارفرما) 2- رفتار آزمايشي (آيا هر كاري با او بكنم باز هم با من خواهد ماند؟) 3- ميل مسخ شده براي ابراز مردانگي و تحقير زن همچون تجاوز به عنف وقتي زن ملك مرد شمرده مي شود خشونت نسبت به وي جايز تلقي مي گردد.

تيپ شناسي مرتكبين مرتكبين خشونت معمولاً در يكي از دو دسته زير هستند : 1- گروهي كه از نظر هيجاني وابسته اند: Euotionaliy dependent كه با سطح بالاي حسادت و وابستگي در رابطه بين فردي همراه است و سطح بالاي خشم و اعتماد به نفس كم. 2- خودشيفته – ضد اجتماعي : Antisocial Narcissistic كه تمايل و گرايش خشمگينانه و خصومت نسبت به زنان دارند و هم حسي ندارند. اينها از نظر فيزيولوژيكي كمتر برانگيخته مي شوند. اوج گيري خشم و تهاجم تحت تأثير هيجانات و فيزيولوژي آنها نيست.

انواع خشونت هاي خانگي خشونت فيزيكي مانند كتك زدن، ‌قطع عضو، قتل خشونت جنسي مثل تجاوز، سوء استفاده جنسي، قوادي خشونت رواني مثل باج خواهي، توهين، تحقير، تهديد، شك و بددلي محروميت و محدوديت مثل از بين بردن استقلال مالي، مصادره اموال

چرخه خشونت خانگي فاز اول- تنش : فرد مهاجم عصباني مي شود. شروع به تهديد مي كند و سكوت سنگيني را به قرباني تحميل مي كند. فاز دوم - بحران : فرد مهاجم خشونت را اعمال مي كند. قرباني احساس تحقيرشدگي مي كند و خود را در وضعيت غير عادلانه گرفتار مي بيند. فاز سوم - توجيه : فرد مهاجم تلاش مي كند رفتار خشن خود را توجيه كند. قرباني تلاش مي كند تا اين توضيحات را درك كند. در مورد رفتار و گفتار خودش دچار شك مي شود و خود را مسئول وضع پيش آمده احساس مي كند. فاز چهارم - ماه عسل : مهاجم پوزش مي خواهد. درخواست كمك مي كند يا حتي سخن از خودكشي مي كند. قرباني شانس ديگري به او مي دهد و تلاش مي كند تا رفتار خود را تغيير دهد.

پيامدهاي خشونت كاهش كارآئي در محيط كار آسيب هاي جدي فيزيكي و حتي قتل، آسيب هاي دوران بارداري افسردگي، اضطراب، عزت نفس كم افت تحصيلي فرزندان يادگيري خشونت و رفتار پرخاشگرانه در فرزندان فرار از منزل و ترك زندگي مشترك گسستگي عاطفي و در نتيجه احتمال برقراري روابط خارج زناشويي

علل عدم ترك رابطه معيوب و يا خشونت ترس از خشونتهاي بعدي : يك دوم قتل زنان زماني اتفاق افتاده كه آنها مرد خود را ترك كرده يا در حال ترك بوده اند. زنان مورد خشونت در صورت ترك شوهر در معرض خطر عمده هستند و احتمال كشته شدن اين زنان 75% بيش از زنان كتك خورده اي است كه شوهر را ترك نكرده اند. عدم آگاهي و دسترسي به كمك و حق قانوني وابستگي اقتصادي به خاطر فرزندان حفظ آبرو و نگراني از واكنش جامعه وابستگي عاطفي، ترس، شرم، علاقه به مرد، اميد به بهبود نداشتن اعتماد به نفس

وقتي زن آزار ديده سعي مي كند شوهرش را ترك كند ارعاب شوهر دوچندان مي شود و تهديد مي كند. آگاهانه تلاش مي كند همسرش را منزوي كند و احساسات او را بي ارزش جلوه دهد. برخي از مردها پس از دوره ي خشونت دچار پشيماني و احساس گناه مي شوند و بسيار مهربان مي گردند. ممكن است اين رفتار همسرش را اميدوار كند تا دوره بعدي خشونت در كنار او بماند. تغيير زماني آغاز مي شود كه مرد متقاعد شود كه زن ديگر اين وضعيت را تحمل كند. ترك شوهر و يا بازگشت به شرط درمان مرد مي تواند چرخه اي در بهبودي آغاز كند.

شوهرآزاري در موارد شوهرآزاري ترس از مورد تمسخر قرار گرفتن باعث كم گزارش شدن موضوع مي شود. در اين موارد ترس از ترك موقعيت به دليل وابستگي هاي مالي است. شوهرآزاري در مواردي كه پيرمردي ضعيف با زني بسيار جوانتر از خود ازدواج كرده باشد بيشتر اتفاق مي افتد. عمده ترين وجه شوهرآزاري وجه رواني است.

كودك آزاري و سهل انگاري در مورد كودكان بسياري از والدين كودك آزار خود قرباني سوء رفتار جسمي و جنسي بوده اند. اعتقاد به آموزش انضباط با استفاده از روش خشونت آميز فقر و پرجمعيت بودن خانواده انزواي اجتماعي، فقدان سيستم حمايتي و سوء مصرف مواد، بيكاري، بي خانماني ابتلا به اختلالات رواني نظير افسردگي، اختلالات شخصيتي و يا اختلالات سايكوتيك ويژگيهاي كودك مثل ابتلا به بيش فعالي، عقب ماندگي ذهني و اختلالات رفتاري

ويژگيهاي باليني در معاينه هراس و گوشه گيري و يا رفتار خشن و خلق بي ثبات، اضطراب و افسردگي گاهي سعي در پنهان كردن جراحات خود دارند و از ترس انتقام جوئي از افشاء اسرار مربوط به آزار خودداري مي كنند. تأخير در شاخص هاي رشد در مقايسه با همسالان اكثر موارد سوء رفتار جنسي در كودكان به دليل احساس گناه، شرم، ترس خانواده ها از افشا شدن موضوع ناشناخته مي ماند. در اينگونه موارد در نظر گرفتن عوامل خطر و رفتار كودك مي تواند كمك كننده باشد. اين كودكان اطلاعات خارج از حد انتظار از مسائل جنسي دارند كه نشان مي دهد ناظر و يا شريك رفتار جنسي بوده اند. اطلاعات جنسي خود را در بازيها يا رفتارهاي خود نشان مي دهند. ممكن است از مردان بزرگسال هراسان بوده و به شدت كناره بگيرند.

عوارض رواني فوبيا، اضطراب و افسردگي كاهش اعتماد به نفس ضعف در كنترل تكانه هاي پرخاشگرانه و روابط خصمانه نسبت به ديگران شرم و گناه و رفتارهاي خودآزارانه و انتحاري وقوع اختلال استرس پس از سانحه و اختلالات تجزيه اي در برخي قربانيان گرايش به مصرف مواد، شكل گيري شخصيت مرزي در آينده كوتولگي رواني اجتماعي