مسمومیت با منواکسید کربن (پیشگیری –علایم –درمان ) دکتر سید منصور هاشمی فشارکی معاونت غذا وداروی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان مرکز اطلاع رسانی دارو و سموم

گاز منواکسید کربن CO گازی بدون بو گازی بدون رنگ (غیر قابل دیدن ) گازی که در موقع تولید صدائی ایجاد نمی کند پس نمی توان به راحتی مسمومیت را درک کرد مسمومیت بدون علایمی خاص وحتی در طول خواب رخ می دهد واین خواص گاز منواکسید کربن است که می تواند در مسمومیت آن منجر به مرگ شود وبرای این است که به قاتل خاموش مشهور شده است

چرا مسمومیت با CO اهمیت دارد براورد می شود هر سال 40هزارنفر فقط در امریکا به علت مسمومیت با Co تحت درمان قرارمیگیرند و50 درصد از کل مرگ ومیر ناشی از مسمومیت ها نیز مرگ ومیر ناشی از مسمومیت با CO است

عوامل عمده تولید کننده گاز CO هر کدام از این وسائل باسوخت های گونا گون کار می کنند اما در همه آن شعله آتش دارد

دهها نقطه منزل شما می تواند با خطر در معرض قرار گرفتن با گاز CO همراه باشد

همیشه به یاد داشته باشید که در بسیاری از نقاط منزل امکان تولید گاز co وجود دارد لذا آموزش ها وموارد مربوط به پیشگیری از آن الزامی است

گاز منواکسید کربن CO گروه هائی که مسمومیت در آنان شدیدتر وحساس تر بوده ودر مقادیر کم نیز احتمال فوت در آنها می رود 1-کودکان کمتر از 10 سال 2-افراد مسن با سن بیش از 60سال 3-مادران باردار اگرچه افراد گوناگون به مقادیر متفاوتی از co حساس اند ppm 112/8 وبیشتر مقداری است که اکثر افراد برای مدت بسیار کم 1تا3 دقیقه خواهند مرد سطح تحمل افراد به غلظت co کاملا متفاوت است

گاز منواکسید کربن CO علایم مسمومیت با گاز co (مراحل ابتدائی=شروع اولیه مسمومیت) 1-سردرد 2-ضعف جسمانی 3-سرگیجه وبی قراری 4-تهوع واستفراغ 5-خمیازه کشیدن بیش از حد 6-کاهش دید این علایم گاه با علایم انفولانزا ویا مسمومیت گوارشی اشتباه می شود

علایم مسمومیت با گاز co (مراحل پایانی= قبل از فوت) 1-کبودی دست ها وسر انگشتان 2-کبودی دور لب ها 3-هذیان وتوهم 4- تنگی نفس شدید 4-فوت

چگونگی فوت یک نفر در اثر گازco فرایندی پیچیده است که شامل این مراحل است 1-مرگ در اثر اتصال منواکسید کربن به مولکول هم در گلوبول های قرمز وعدم اکسیژن رسانی بافتی 2-اتصال منواکسیدکربن به مولکولهای سیستم سیتوکروم اکسیداز میتوکندری در مغز وقلب این پدیده منجر به مرگ سلول های نورون در لایه سفید مغز و به دنبال آن از کار افتادن مرکز تنظیم تنفس در مخچه ودر نهایت وقفه تنفسی می گردد

گاز منواکسید کربن CO اتصال منواکسید کربن به میوگلوبین به جای اتصال اکسیژن با میوگلوبین از آنجایی که توانائی اتصال منواکسید کربن به میوگلوبین بیش از 60 برابر بیشتر از اکسیژن است در مدتی بسیار اندک تمام گلوبول های قرمز با منواکسید کربن اتصال پیدا می کنند و بدین صورت امکان اکسیژن رسانی به بافت ها به حدی کاهش می یابد که مرگ سلولی در کلیه اندام ها ایجاد می شود تولید کربوکسی هموگلوبین به جای اکسی هموگلوبین

گاز منواکسید کربن CO کاهش اکسیژن در جریان خون مغزی در مسمومیت با co عامل ایجاد ضایعات اصلی مغزی است. کاهش میزان اسیدیته خون در مسمومیت با co عامل دیگری در ایجاد ضایعات مغزی است .این دو عامل باعث بروز سردرد –تشنج-کما-سفتی عضلات بویژه عضلات گردنی میشوند در غلظت بالاتر از 50% میتواند باعث کوما شود. CT در این افراد حتی پس از یک سال ضایعات در بطن ها وآتروفی قشر مغز را نشان میدهد. چون ماده خاکستری مغز مصرف اکسیژن بیشتری نسبت به ماده سفید مغز دارد بنابراین آسیب درماده خاکستری بیشتر رخ خواهد داد

با تولید کربوکسی میوگلوبین به جای اکسی میوگلوبین موجب کاهش اکسیژن رسانی به بافت ها بویژه قلب می شود باعث کاهش برون ده قلبی –افت فشار خون ومرگ قلبی شده به دنبال ان از کار افتادن قلب به دلیل ایسکمی قلبی رخ می دهد اتصال منواکسید کربن با سیتوکروم اکسیدازوچون سیتوکروم اکسیداز از موادی است که در زنجیره تنفسی سلول نقش دارد ساخت ATPرا کاهش داده وباعث ایجاد اختلالات متابولیسم سلولی و مرگ سلولی می شود در افراد با سابقه بیماری قلبی-عروقی در سطوح پایین از کربوکسی هموگلوبین (حتی 10%)فرد دچار علایم می شود

در صورتیکه متعاقب مسمومیت با CO فرد دچار اختلال هوشیاری شده باشد ممکن است در یک دوره زمانی یک تا بیست ویک روز پس از بهبودی دارای عوارض عصبی تاخیری شود که این عوارض خود را به شکل ناتوانی در تکلم نا کارآمدی در کارهای مهارتی –عدم آگاهی نسبت به محیط وحتی بی اختیاری در دفع نشان میدهند. این عوارض تاخیری در 3تا40 درصد از بیماران دیده می شود لذا باید کلیه بیماران برای 7 تا 10 روز بعد از بهبودی نیز مورد پیگیری قرار گیرند

Signs and Symptoms SpCO % Clinical Manifestations 0-4% None - Normal 5-9% Minor Headache 10-19% Headache, Shortness of Breath 20-29% Headache, Nausea, Dizziness, Fatigue 30-39% Severe Headache, Vomiting, Vertigo, ALOC 40-49% Confusion, Syncope, Tachycardia 50-59% Seizures, Shock, Apnea, Coma 60% -up Coma, Death Koster LA, Rupp T.The Silent Killer, Recognizing and Treating Carbon Monoxide Poisoning. JEMS. October 2005

گاز منواکسید کربن CO

گاز منواکسید کربن CO پیشگیری از مسمومیت با گاز CO بسیار ساده است

گاز منواکسید کربن CO گاز منواکسید کربن به دنبال سوخت ناقص تولید می شود ودر صورت فقدان تناسب بین میزان اکسیژن وسوخت تولید می شود برای ایجاد مسمومیت به گاز منواکسیدکربن به دو عامل نیاز است 1- سوختن ناقص 2- عدم تهویه مناسب در محیط ولذا روش های پیشگیری از مسمومیت با گاز منواکسید کربن نیز براین دو اصل پایه گذاری شده است

گاز منواکسید کربن CO 2- تهویه مناسب راه اصلی برای پیشگیری از مسمومیت با گاز CO است کنترل منافذ ومسیر دودکش وآزمایش سلامت مسیر دودکش و بررسی اتصال صحیح دودکش با وسیله گرمائی از مهمترین روش های پیشگیری است تهویه مناسب بهترین روش پیشگیری است اگر تهویه مناسب نباشد ولی سوخت کامل باشد باز امکان ایجاد مسمومیت با گاز CO می تواند رخ بدهد

گاز منواکسید کربن CO در آزمایش سلامت مسیر دودکش باید دو نکته کلیدی را مد نظر داشت (این دو مرحله یکی قبل از روشن کردن وسیله گرمایشی و دیگری پس از روشن کردن وسیله گرمائی انجام می گیرد ) 1- کنترل منافذ ومسیر دودکش وآزمایش سلامت مسیر وعدم بسته بودن آن و اینکه سر H در انتهای ان وجود داشته باشد (برای تایید باز بودن مسیر آجری که به یک نخ بسته شده را از انتهای مسیر در پشتبام رد کنید که باید به ابتدای محل اتصال وسیله گرمائی با دودکش برسد) 2-اتصال وسیله گرمائی با لوله بخاری اگر به شکلی کامل باشد مشخصه آن این است که لوله بخاری باید گرم باشد

نگاهی به روش های پیشگیری از مسمومیت با CO 1-استفاده از وسایل گرمائی استاندارد 2-کنترل عدم انسداد منافذ مسیر دودکش قبل از روشن کردن وسائل گرمائی 3-دقت در مورد اتصال کامل ومناسب وسیله گرمائی با دود کش (گرم بودن دودکش) 4-از وجود کلاهکH درآخرین نقطه دودکش اطمینان داشته باشید 5-دقت کنید رنگ شعله بخاری سبز ویا آبی باشد(شعله زرد نمایانگرسوخت ناقص وتولید co است) 6-وجود روزنه مناسب برای ورود وخروج هوا در اطاقی که وسایل گرمایشی روشن است 7-استفاده از سنسورهای co

استفاده از سنسورهای CO یکی از روش های موثر در پیشگیری از مسمومیت با گاز CO است

گاز منواکسید کربن CO روش های پیشگیری از مسمومیت با CO به دو دسته تقسیم می شوند 1- روش هائی برای جلوگیری از تشکیل گاز CO و ایجاد تناسب در مقدار سوخت واکسیژن که این مسئله نه تنها با عث افزایش بازدهی گرما می شود بلکه با عث کاهش فوق العاده در تولید CO میشود مهمترین شاخصه تناسب سوخت با اکسیژن وجود شعله آبی ویا سبز است ودر مقابل درصورتی که وسیله گرمایشی با شعله زرد باشد مشخصه سوخت ناقص وتولید گاز CO است

استفاده از اکسیژن خالص به عنوان بهترین پادزهر CO است امکان ایجاد تنفسی راحتتر مانند باز کردن دکمه های یقه باز کردن را ههای تنفس مانند خارج کردن دندان های مصنوعی و... تلفن به اورژانس115 مهمترین فعالیت شما برخورد با فرد مسموم شده با CO است

منابع www.masimo.com www.Firerehab.com www.firegrantshelp.com www.emsgrantshelp.com www.naemse.org www.naemt.org www.iaff.org www.carbonmonoxidekills.com/ www.epa.gov/iaq/pubs/coftsht.html www.carbon-monoxide-poisoning.com www.nlm.nih.gov/medlineplus/carbonmonoxidepoisoning.html www.emedicinehealth.com/carbon_monoxide_poisoning/article_em.htm www.osha.gov/OshDoc/data_General_Facts/carbonmonoxide-factsheet.pdf www.cdc.gov/co/ www.bt.cdc.gov/disasters/carbonmonoxide.asp www.postgradmed.com/issues/1999/01_99/tomaszewski.htm

منابع www.cpsc.gov/cpscpub/pubs/466.html : www.cpsc.gov/cpscpub/pubs/466.html http://downloads.nsc.org/pdf/factsheets/carbon_monoxide.pdf www.osha.gov/OshDoc/data_General_Facts/carbonmonoxide-factsheet.pdf