Hình ảnh tổn thương dạng nang trong ống sống Bs. Lê Văn Dũng Khoa CĐHA_ Bv Chợ Rẫy

Nhiều loại nang khác nhau gây bệnh lý rễ và tủy Bẩm sinh hoặc mắc phải Trong màng cứng hoặc ngoài màng cứng MRI phải là lựa chọn

Các tổn thương dạng nang Nang ngoài màng cứng Nang nhện ngoài màng cứng Nang quanh rễ thần kinh CS (Tarlov cysts) Túi màng não tủy tự phát dọc rễ thần kinh CS và thoát vị màng não tủy trong xương cùng kín Giả thoát vị màng tủy sau chấn thương Nang hoạt dịch Khác: dãn màng cứng (B.lý mô liên kết), nang xương phình mạch, nang sán, … Nang trong màng cứng Túi và nang màng nhện trong màng cứng Nang bì và nang thượng bì Nang ruột thần kinh Khác: U tạo nang, não thất V, ứ dịch trong tủy...

A, Nang ngoài màng cứng B, Nang trong màng cứng ngoài tủy C, Nang trong tủy

Nang màng nhện Có thể dị dạng hoặc mắc phải: Phân loại của Nabors: Ngoài màng cứng: Do khuyết màng cứng dò dịch não tủy Trong màng cứng: dị dạng hoặc chấn thương, nhiễm trùng hoặc can thiệp. Phân loại của Nabors: Loại I: Nang nhện ngoài màng cứng không có rễ TK IA vùng cổ, ngực và thắt lưng IB trong xương cùng (thoái vị màng não tủy túi cùng) Loại II: Nang nhện ngoài màng cứng có rễ thần kinh (nang Tarlov hoặc túi rễ thần kinh ống sống) Loại III: Nang nhện trong màng cứng MRI: Tín hiệu như DNT và không bắt thuốc

Loại IA Thoát vị màng nhện do khuyết màng cứng tự phát hoặc chấn thương Người trẻ Xuất hiện co cứng cơ và rối loạn cảm giác Loại IB Thoát vị màng nhện do khuyết màng cứng tự phát hoặc chấn thương trong xương cùng Nang màng nhện dạng túi Người lớn Nang ở thắt lưng  đau lưng thấp Một ít trường hợp lan vào trong xương vùng ngực,thắt lưng và trước xương cùng

Nang màng nhện ngoài màng cứng (1A)

Nang màng nhện loại IA không đặc trưng gây mòn xương và chèn tủy sống

Nang màng nhện ngoài màng cứng không đặc trưng loại IB kèm khối nang trước xương cùng lan từ trong sống và lỗ liên hợp

Nang màng não tủy trong xương cùng (1B) Không thấy cấu trúc thần kinh trong khối nang thoát vị Thoát vị màng não tủy qua khuyết xương CS (không có các cấu trúc thần kinh bên trong)

Nam 49 tuổi, 1B Túi nang màng nhện lớn ngoài màng cứng không có mô thần kinh

Nang màng tủy màng cứng (loại 1B, thoát vị màng tủy xương cùng) ở nam 51 tuổi

Loại II (Túi quanh rễ TK hoặc nang Tarlov) Nang màng nhện ngoài màng cứng chứa rễ thần kinh ở vách và trong nang Xuất hiện mọi nơi trong ống sống và có thể nhiều nang và tồn tại cùng những loại khác Thường không triệu chứng ( lớn 2 cm có triệu chứng) Mòn xương lỗ liên hợp và ống sống là phổ biến

Nang Tarlov

Nang Tarlov

Giả thoát vị màng não tủy sau chấn thương Tổn thương có kéo nhiều sau chấn thương Tổn thương đám rối cánh tay hoặc khúc nối cổ ngực, Rách màng cứng và màng nhện Thoát dịch não tủy  giả thoát vị màng tủy Trong dạng nặng Đứt rễ thần kinh và mất liên tục với tủy sống Giả thoát vị với trống rễ thần kinh Trong dạng nhẹ Dãn sợi thần kinh còn nối với tủy sống và có thể thon dài Xuất huyết khu trú và sưng tủy trong tổn thương nhiều Có thể xuất hiện ở ngực và TL MR là hình ảnh lựa chọn

Giả thoát vị màng tủy sau tai nạn mô tô ở nam 56 tuổi

Giả thoát vị màng tủy 10 ngày sau chấn thương CS

Nang bao hoạt dịch Nang hoạt dịch của mấu khớp thường kết hợp bệnh lý thoái hóa CS và thông với bề mặt khớp Phổ biến tầng L4-L5 và L5-S1. Chèn ép bao rễ, tủy, rễ TK và góp phần làm hẹp ống sống MRI: Nang nằm ngoài màng cứng từ mấu khớp lồi vào trung tâm ống sống Thường đồng hoặc cao nhẹ hơn DNT trên T1 và tăng trên T2W Viền ngoại biên giảm trên T2W là phổ biến (Vôi hóa hoặc xuất huyết trong bờ nang) Thành ngoại biên của nang bắt thuốc

Nang hoạt dịch tầng L5-S1

Nữ 57 đau lưng liên tục 6 tháng

Dãn màng cứng Kinh điển dãn màng cứng Thường kết hợp bệnh mô liên kết [HC Marfan syndrome (Gần78% bệnh được chẩn đoán bệnh này), neurofibromatosis loại I và HC Ehlers-Danlos ] Thường gặp thắt lưng cùng Thứ phát sức ép DNT trong màng cứng suy yếu vì bệnh lý mô liên kết Mòn thân sống, cuống, mảnh sống, thoát vị màng cứng Chẩn đoán trên CT và MRI Dãn màng cứng cũng xuất hiện ở bệnh homocystin niệu và viêm đốt sống dính khớp

Hc chùm đuôi ngựa trong bệnh lý viêm đốt sống dính khớp mạn (dãn bao màng cứng)

Dãn lan tỏa màng cứng ở trẻ 11 tuổi nam với bệnh Marfan Mòn thân sống và rộng liên hợp (Phân biệt với nang túi màng nhện, nang Tarlov)

Type III: Nang nhện trong màng cứng Phổ biến của nang màng nhện Thường ở vị trí sau của vùng ngực ở người trẻ và vùng thắt lưng cùng ở lớn tuổi Tủy sống bị chèn ép ra trước. Tín hiệu như dịch não tủy

Loại III

Nang màng nhện thứ phát Chấn thường (Rách), xuất huyết, nhiễm trùng (dính), phẩu thuật, chọc dò,.. Có thể có nhiều ổ chèn ép tủy và rễ

Nang thần kinh ruột Dị dạng bẩm sinh, rất hiếm chiếm khoảng 0.3- 0.5% u tủy sống Nang có lót lớp biểu mô trụ Kết hợp bất thường Cs # 50% Vị trí Thường ổ CS cổ phía trước hoặc trước-bên Ngực và TL-cùng ít gặp MRI: Đồng hoặc tăng nhẹ trên cả T1 và T2 Thành phần protein cao  đồng nhất cao trên T1 và T2

10 tuổi đau cổ và vai (Nang thần kinh ruột) Dị dạng Klippel Feil CS cổ với dính nhiều ĐS U nang trong màng cứng ngoài tủy

Nang thượng bì Nang không phổ biến chiếm khoảng 0,5-1% u CS và chiếm 10% u trong ống sống ở trẻ em U dạng nang được lót bởi tế bào nội mô hình vảy. Thường ngoài tủy (hiếm trong tủy). Dị dạng hoặc mắc phải Nam > Nữ MRI Tổn thương giới hạn tốt Không có phù xung quanh Tín hiệu đặc trưng: T1 và T2 : như DNT FLAIR : tăng so với DNT T1 C+ (Gd) : Không bắt thuốc hoặc viền bao mỏng DWI : Sáng (Giảm ADC ) Tín hiệu có thể đồng nhất hoặc hỗn hợp tủy theo thành phần nước, lipid và protein

epidermoid

Nang bì Tổn thương di dạng bởi một hoặc nhiều ngăn dạng nang lót bởi tế bào vảy chứa những thành phần phụ của da (tóc, tuyến bả, tuyến mồ hôi) 40% trong tủy và 60% ngoài tủy Người trẻ (< 20 tuổi) MRI Hỗn hợp hoặc đồng nhất: T1 : Giảm hoặc tăng Giảm: thành phần nước Tăng: Do xuất hiện bài tiết mỡ của tuyến bả FLAIR : Tăng so với DNT T1 C+ (Gd) : Không bắt thuốc hoặc bắt viền DWI : ít giống xuất hiện tăng như trong epidermoid Vỡ  tín hiệu tăng T1 trong khoang nhện

Vỡ u bì trong ống sống gây viêm màng não tủy

Não thất V Khoang nhỏ (2-4 mm, hiếm <2cm) lót màng nội tủy chứa DNT ở bên trong nón tủy Do tồn tại từ trong quá trình phát triển bào thai

Ứ dịch trong tủy Dãn ống nội tủy lấp dịch trong ống nội tủy (khoang lót tế bào nột tủy) Rỗng tủy với một hoặc nhiều khoang cạnh cạnh bên ống nội tủy (khoang lót tế bào thần kinh đệm) Trong thực hành có thể không phân biệt dãn ống nội tủy với rỗng tủy Dãn ống trung tâm trong dị dạng Chiari I

U tủy sống tạo nang Astrocytoma và ependymoma là hai u phổ biến tủy sống và chiếm đến 70%. Vài u khác thỉnh thoảng gặp như hemangioblastomas (Kết hợp HC Von-Hippel Lindau gần 30% trường), meningioma, paraganglioma và metastases. Có 3 đặc trưng thường thấy u nội tủy: Lớn tủy khu trú, xuất hiện tín hiệu cao trên T2W và bắt thuốc Gd Hình ảnh phổ biến khác: U xuất hiện dạng nang (20-40%) Rỗng tủy kết quả từ bài tiết dịch từ u hoặc dãn ống nội tủy do tắc dòng chảy DNT U nang đặc trưng bắt thuốc viền, ngược lại nang phản ứng lành tính và lấp bởi DNT không bắt thuốc Vị trí và bờ có thể phân biệt các u trong tủy Astrocytoma xu hướng xuất hiện vùng tủy trên và lệch tâm Ependymoma phổ biến vùng tủy dưới và trung tâm Ependymoma bờ rõ hơn astrocytoma và phẫu thuật cắt hoàn toàn Astrocytoma thâm nhiễm và giới han không rõ nên cắt không triệt để Hemangioblastoma ở bề mặt dưới màng mềm, u trong tủy bắt thuốc Gd rất mạnh, ở bề mặt phía sau tủy, nang thường kết hợp và thương thấy rỗng tủy không có bắt thuốc thành cạnh u. có tín hiệu mạch máu ngoằn ngoèo dể nhầm AVM

Nữ 24 tuổi yếu chân, tiểu không tự chủ U vùng cổ ngực Rỗng tủy U bắt thuốc ở lệch tâm Astrocytoma.

U nhú nhầy màng nội tủy ở nam 14 tuổi đau lưng Nang không bắt thuốc nằm giữa hai phần đặc của u

Hemangioblastoma (Von Hippel-Lindau syndrome) Hemangioblastoma (Von Hippel-Lindau syndrome). Nữ 30 tuổi với yếu chi dưới và đau lưng Nhiều nang trong u (bắt Gd mạnh ở nốt thành) (ở bệnh nhân này cũng có nhiều nang thận và tụy)

Tài liệu tham khảo Noujaim, Samir E.; Moreng, Kate L.; Noujaim, Daniel L. Cystic Lesions in Spinal Imaging: A Pictorial Review and Classification, neurographics, Volume 3, Number 1, March 2013 , pp. 14-27(14) Anil Khosla and Franz J. Wippold. CT Myelography and MR Imaging of Extramedullary Cysts of the Spinal Canal in Adult and Pediatric Patients. American Journal of Roentgenology. 2002;178:201-207

Xin cám ơn