Besplatni softverski alati LibreOffice – Base 1 Zoltan Geller zoltang@ff.uns.ac.rs 2016

Sadržaj Osnovni pojmovi Osnovne strukture Povezivanje tabela Osnove rada u programu Base Rad sa tabelama

Osnovni pojmovi - Baze podataka - BAZA PODATAKA PREDSTAVLJA KOLEKCIJU MEĐUSOBNO POVEZANIH PODATAKA TEL. IMENIK RED VOŽNJE KARTONI NAUČNIH RADNIKA OMOGUĆAVA EFIKASNO ČUVANJE, BRZO PRETRAŽIVANJE I AŽURIRANJE VELIKIH KOLIČINA PODATAKA

Osnovni pojmovi - Podatak i informacija - PODATAK JE TEKST, BROJ, DATUM, SLIKA, ZVUK, ITD. – ČINJENICA KOJA SE MOŽE OBRAĐIVATI POMOĆU RAČUNARA PODACI SAMI PO SEBI – BEZ INTERPRETACIJE U NEKOM KONTEKSTU – NE ZNAČE PUNO INFORMACIJA JE INTERPRETACIJA PODATAKA – ZNAČENJE PODATAKA U KONTEKSTU U KOJEM SE KORISTE BROJ NAUČNOG KARTONA PREZIME IME

Osnovni pojmovi - Dizajneri, korisnici, administratori - BAZE PODATAKA PRAVE DIZAJNERI – NA OSNOVU POTREBA KORISNIKA IDENTIFIKUJU PODATKE I DIZAJNIRANJU BAZU UNOS I AŽURIRANJE PODATAKA ODNOSNO PRETRAŽIVANJE BAZE PODATAKA OBAVLJAJU KORISNICI ADMINISTRATORI BAZE PODATAKA (DBA) SU ZADUŽENI ZA ODRŽAVANJE BAZE PODATAKA – DAJU PRAVA PRISTUPA KORISNICIMA I VRŠE OPORAVAK BAZE U SLUČAJU OTKAZA ILI GREŠAKA

Osnovni pojmovi - Sistem za upravljanje bazama podataka - PROGRAM KOJI OMOGUĆAVA UPRAVLJANJE BAZAMA PODATAKA (DBMS – Database Management System) PROGRAM VRSTA Oracle Database vlasnički softver MySQL besplatan Microsoft SQL Server DB2 Microsoft Access SQLite LibreOffice Base

Sadržaj Osnovni pojmovi Osnovne strukture Povezivanje tabela Osnove rada u programu Base Rad sa tabelama

Osnovne strukture - Tabele - TABELA – OSNOVNA STRUKTURA BAZA PODATAKA KORISTI SE ZA ČUVANJE PODATAKA O ISTOJ VRSTI OBJEKATA: Studenti, Pisci, Knjige PREDSTAVLJA MREŽU POLJA ORGANIZOVANU U KOLONA I REDOVA KOLONE REDOVI SVAKA TABELA IMA JEDINSTVENO IME U BAZI PODATAKA KOLONE I REDOVI SU NEUREĐENI: – NIJE VAŽAN NJIHOV REDOSLED – ZAMENA REDOSLEDA KOLONA ILI REDOVA NE UTIČE NA PODATKE

Osnovne strukture - Kolone - SVAKA KOLONA OPISUJE JEDNO SVOJSTVO OBJEKATA: Ime, Prezime, Datum rođenja SVAKA KOLONA IMA JEDINSTVENO IME UNUTAR TABELE: ID, Ime, Prezime, RDatum REDOSLED KOLONA NIJE VAŽAN PODACIMA U KOLONAMA PRISTUPAMO POZIVAJUĆI SE NA IME KOLONE SVAKA KOLONA IMA DOMEN - SKUP MOGUĆIH VREDNOSTI DOMEN KOLONE ODREĐUJE SE IZBOROM TIPA PODATAKA: broj, tekst, datum, itd.

Osnovne strukture - Osobine kolona - TIP PODATAKA (broj, tekst, datum) ODREĐUJE SKUP MOGUĆIH VREDNOSTI ZA SVAKU KOLONU MOGU SE ZADATI RAZNI ATRIBUTI (OSOBINE) KOJI ODREĐUJU KARAKTERISTIKE PODATAKA: PODRAZUMEVANA VREDNOST, DUŽINA, TAČNOST, FORMAT, OPIS, ITD. ZA RAZLIČITE TIPOVE PODATAKA POSTOJE RAZLIČITI ATRIBUTI: TIP PODATAKA OSOBINA broj broj decimalnih mesta tekst broj znakova datum format

Osnovne strukture - Redovi - SVAKI RED SADRŽI PODATKE O JEDNOM OBJEKTU: Ime, Prezime, Datum rođenja REDOSLED REDOVA NIJE VAŽAN (REDOVI NISU NUMERISANI) TABELA NE MOŽE DA SADRŽI IDENTIČNE REDOVE SVAKI RED TABELE JEDNOZNAČNO JE ODREĐEN PREKO VREDNOSTI PRIMARNOG KLJUČA TABELE PRIMARNI KLJUČ ČINI JEDNA (ILI VIŠE) KOLONA TABELE: ID VREDNOST PRIMARNOG KLJUČA U SVAKOM REDU JE JEDINSTVENA TO JE OSOBINA KOJA JEDNOZNAČNO IDENTIFIKUJE SVAKI OBJEKAT: JMBG, index

Osnovne strukture - Zapisi i polja - ZAPIS ILI SLOG (RECORD) PREDSTAVLJA KONKRETNE PODATKE IZ JEDNOG REDA TABELE 1 Milutin Milanković 28.05.1879 PODACI ZAPISA SU SMEŠTENI U POLJA SVAKO POLJE (SVAKA KOLONA) TREBA DA SADRŽI NEDELJIVE PODAKTE 1 Milutin Milanković 28.05.1879 1 Milutin Milanković 28.05.1879

Osnovne strukture - Indeksi - INDEKS JE MEHANIZAM KOJI UBRZAVA PRETRAŽIVANJE TABELE NA OSNOVU NEKE KOLONE NPR.: PRETRAŽIVANJE NA OSNOVU PREZIMENA – Nedić BEZ INDEKSIRANJA: SEKVENCIJALNO PRETRAŽIVANJE (SKENIRANJEM TABELE): SLOG PO SLOG SA INDEKSIRANJEM: POTRAŽI SE PREZIME U INDEKS TABELI – ZA SVAKO PREZIME IMAMO SPISAK KLJUČEVA SVIH ZAPISA KOJI IH SADRŽE PREZIME ID Jović 0, 20, 45, 150 Nedić 1, 3, 19, 52, 245 Subotin 2, 10, 23

Sadržaj Osnovni pojmovi Osnovne strukture Povezivanje tabela Osnove rada u programu Base Rad sa tabelama

Povezivanje tabela - Veze između tabela - OSNOVNA SVRHA POVEZIVANJA TABELA JE MINIMIZIRANJE PONAVLJANJA PODATAKA UMESTO DA SE U ZAPISU STUDENTA ČUVA ODSEK, ČUVAJU SE U POSEBNOJ TABELI TABELA SA ODSECIMA MOŽE SE POVEZATI I SA TABELOM ZAPOSLENIH NAZIV ODSEKA SE MENJA SAMO NA JEDNOM MESTU

Povezivanje tabela - Veza “jedan prema više” - SVAKI RED REFERENCIRANE TABELE MOŽE BITI POVEZAN SA VIŠE REDOVA REFERENCIRAJUĆE TABELE, ALI SVAKI RED REFERENCIRAJUĆE TABELE SAMO SA JEDNIM REDOM REFERENCIRANE TABELE NA SVAKOM ODSEKU MOŽE STUDIRATI VIŠE STUDENATA SVAKI STUDENT STUDIRA NA JEDNOM ODSEKU n 1 PRIMARNI KLJUČ (ID) REFERENCIRANE TABELE POVEZUJE SE SA KOLONOM (ODSEK) REFERENCIRAJUĆE TABELE I POSTAJE STRANI KLJUČ U TOJ TABELI

Povezivanje tabela - Referencijalni integritet - SPOLJNI KLJUČ REFERENCIRAJUĆE TABELE JE U DIREKTNOJ VEZI SA PRIMARNIM KLJUČEM REFERENCIRANE TABELE n 1 REFERENCIJALNI INTEGRITET OBEZBEĐUJE ISPRAVNOST VEZA IZMEĐU TABELA: VREDNOST STRANOG KLJUČA MOŽE SE UZETI SAMO IZ SKUPA VEĆ POSTOJEĆIH VREDNOSTI PRIMARNOG KLJUČA BAZA PODATAKA NEĆE DOPUSTITI DA UNESEMO STUDENTA SA NEPOSTOJEĆIM ODSEKOM

Povezivanje tabela - Veza “više prema više” - SVAKI RED JEDNE TABELE MOŽE BITI POVEZAN SA VIŠE REDOVA DRUGE TABELE I OBRNUTO SVAKI PISAC MOŽE BITI AUTOR VIŠE KNJIGA SVAKA KNJIGA MOŽE IMATI VIŠE PISCA VEZA “VIŠE PREMA VIŠE” REALIZIJE SE PRAVLJENJEM POMOĆNE TABELE KOJA SE ZOVE TABELA POVEZIVANJA: PRIMARNI KLJUČ OVE TABELE SASTOJI SE IZ STRANIH KLJUČEVA IZ TABELA KOJE TREBA POVEZATI

Sadržaj Osnovni pojmovi Osnovne strukture Povezivanje tabela Osnove rada u programu Base Rad sa tabelama

Osnove rada u programu Base - LibreOffice - https://www.libreoffice.org

Osnove rada u programu Base - Otvaranje postojeće baze - Open an existing database file: Open

Osnove rada u programu Base - Delovi radnog okruženja - MENI TRAKA NAREDBI ELEMENTI BAZE ZADACI TABELE UPITI FORME SPISAK IZABRANIH ELEMENATA BAZE IZVEŠTAJI

Osnove rada u programu Base - Otvaranje, zatvaranje, snimanje - File ZADATAK NAREDBA NOVA BAZA New → Database (Ctrl + N) OTVARANJE Open (Ctrl + O) ZATVARANJE Close SNIMANJE Save (Ctrl + S) SNIMANJE POD DRUGIM NAZIVOM Save As (Ctrl + Shift + S) ZATVARANJE PROGRAMA Exit LibreOffice (Ctrl + Q)

Osnove rada u programu Base - Pregled podataka u tabeli - Edit → Open Database Object Open Database Object ikona na traci alata Open iz priručnog menija tabele dupli klik na ime tabele KOLONE TABELE REDOVI - ZAPISI AKTIVNO POLJE UNOS NOVOG ZAPISA KRETANJE PO REDOVIMA

Osnove rada u programu Base - Ažuriranje, dodavanje i brisanje zapisa - PROMENITE PODATKE ZAPISA SA KLJUČEM ID=2. (VREDNOST KLJUČA SE NE MENJA) POKUŠAJTE NARUŠITI REFERENCIJALNI INTEGRITET BAZE STAVLJANJEM NEPOSTOJEĆEG BROJA ODSEKA (NPR. 100) PROŠIRITE TABELU SA JOŠ DVA ZAPISA (VREDNOST KLJUČA DOBIJA SE AUTOMATSKI) POKUŠAJTE DODATI I TREĆI ZAPIS SA NEPOSTOJEĆIM ODSEKOM IZBRIŠITE IZ BAZE TREĆI ZAPIS BIRANJEM NAREDBE Edit → Delete Record

Osnove rada u programu Base - Pregled strukture tabele - Edit → Edit Edit ikona na traci alata Edit iz priručnog menija tabele IMENA KOLONA TIP PODATAKA PRIMARNI KLJUČ OSOBINE IZABRANE KOLONE

Osnove rada u programu Base - Pregled veza između tabela - Tools → Relationships VIŠE PREMA VIŠE JEDAN PREMA VIŠE

Sadržaj Osnovni pojmovi Osnovne strukture Povezivanje tabela Osnove rada u programu Base Rad sa tabelama

Rad sa tabelama - Nova baza - POKRENITE PROGRAM LibreOffice Base IZABERITE OPCIJU Create a new database KLIKNITE NA Next UKLJUČITE OPCIJE: Yes, register... Open the database... KLIKNITE NA Finish IMENUJTE FAJL

Rad sa tabelama - Tabela ODSEK - Insert → Table Design NAPRAVITE KLJUČ TABELE: AutoValue: OZNAČAVA DA ĆE VREDNOST KLJUČA UMESTO KORISNIKA AUTOMATSKI ODREDITI BAZA Field Name (IME) Field Type (TIP) Field Properties (OSOBINE) ID INTEGER AutoValue: Yes NAPRAVITE KOLONU ZA NAZIVE ODSEKA: Field Name Field Type Field Properties Naziv VARCHAR Entry required: Yes Length: 40 Entry required: NAVOĐENJE NAZIVA JE OBAVEZNO Length: MAKSIMALNA DUŽINA TEKSTA (BROJ ZNAKOVA)

Rad sa tabelama - Pravljenje jedinstvenog indeksa 1 - JEDINSTVEN INDEKS ZABRANJUJE DA SE ISTA VREDNOST UNESE VIŠE PUTA U KOLONU NPR. NE MOGU POSTOJATI DVA ODSEKA SA ISTIM NAZIVOM SAČUVAJTE TABELU POD NAZIVOM ODSEK File → Save Save ikona na traci alata OTVORITE PROZOR ZA PRAVLJENJE INDEKSA Tools → Index Design Index Design ikona KLIKNITE NA IKONU New Index

Rad sa tabelama - Pravljenje jedinstvenog indeksa 2 - UKUCAJTE IME INDEKSA: ODSEK_NAZIV UKLJUČITE OPCIJU Unique IZABERITE KOLONU Naziv SAČUVAJTE INDEKS Save Current Index ZATVORITE PROZOR Indexes, SNIMITE TABELU I ZATVORITE PROZOR TABELE

Rad sa tabelama - Tabela STUDENT - Insert → Table Design NAPRAVITE KLJUČ TABELE: DODAJTE JEDINSTVEN INDEKS NA KOLONU Indeks Field Name Field Type Field Properties ID INTEGER AutoValue: Yes NAPRAVITE KOLONE: ČESTO KORIŠĆENI TIPOVI Field Name Field Type Field Properties Ime, Prezime VARCHAR Entry required: Yes Length: 30 Indeks Entry required: No Length: 20 Odsek INTEGER AutoValue: No IME OPIS INTEGER CELI BROJEVI REAL REALNI BROJEVI VARCHAR TEKST DATE DATUM TIME VREME

Rad sa tabelama - Veza “jedan prema više” - Tools → Relationships DODAJTE TABELE ODSEK i STUDENT NAPRAVITE VEZU: Insert → New Relation POVEZIVANJEM KOLONE ID TABELE ODSEK SA KOLONOM ODSEK TABELE STUDENT

Rad sa tabelama - Zadatak - UNESITE PODATKE U TABELE ODSEK I STUDENT

Rad sa tabelama - Tabele KNJIGA i PISAC 1 - Field Name Field Type Field Properties ID INTEGER AutoValue: Yes Naslov VARCHAR Entry required: Yes Length: 100 PISAC Field Name Field Type Field Properties ID INTEGER AutoValue: Yes Ime, Prezime VARCHAR Entry required: Yes Length: 30 RDatum DATUM Entry required: No DODAJTE OBIČAN INDEKS NA KOLONU Prezime

Rad sa tabelama - Tabele KNJIGA i PISAC 2 - DEFINISANJE FORMATA DATUMA KLIKNITE NA DUGME NA DESNOJ STRANI POLJA Format example NAVEDITE FORMAT POMOĆU POLJA Format Code: DD.MM.YYYY DD DAN MM MESEC YYYY GODINA KLINITE NA DUGME Add

Rad sa tabelama - Veza “više prema više” 1 - TABELA POVEZIVANJA: AUTOR Field Name Field Type Field Properties Pisac INTEGER AutoValue: No Knjiga DEFINISANJE SLOŽENOG PRIMARNOG KLJUČA TABELE SELEKTUJTE OBE KOLONE: KLIKNITE NA KVADRATIĆ NA LEVOJ STRANI NAZIVA Pisac PRITISNITE SHIFT I KLIKNITE NA KVADRATIĆ NA LEVOJ STRANI NAZIVA Knjiga IZ PRIUČNOG MENIJA BIRAJTE NAREDBU Primary Key

Rad sa tabelama - Veza “više prema više” 2 - Tools → Relationships DODAJTE TABELE PISAC, AUTOR I KNJIGA NAPRAVITE VEZU: PISAC: ID ↔ AUTOR: Pisac NAPRAVITE VEZU: AUTOR: Knjiga ↔ KNJIGA: ID

Rad sa tabelama - Zadatak - UNESITE PODATKE U TABELE PISAC, KNJIGA I AUTOR

Besplatni softverski alati LibreOffice – Base 1 Zoltan Geller zoltang@ff.uns.ac.rs 2016