قوانين و معاهدات بين الملي و داخلي در زمينه حقوق مالكيت فكري نویسنده : مهدی عطاپور

تجاری سازی فناوری نانو  مالکیت فکری هفتم

معاهدات، کنوانسیون ها و مقررات بین المللی حقوق مالکیت فکری 1873 : شکست نمایشگاه بين الملي اختراعات و ابداعات وین به علت عدم حمایت کافی از اختراعات خارجی ارائه شده در نمایشگاه 1878 : کنگره ای در پاریس برگزار گردید و پیش نویسی را تهیه کرد، که پیشنهاد نمود اتحادیه های بین المللی برای حمایت از مالکیت صنعتی تشکیل شود. 1883 : کنفرانس دیگری در پاریس برگزار شد که منجر به پذیرش نهایی و امضای کنوانسیون پاریس شد. و این سرآغاز تدوین مقررات بین المللی در حوزه مالکیت فکری شد. مقررات و قواعد بین المللی تنها برای کشورهایی الزام آور است که به این کنوانسیون ها پیوسته اند.

کنوانسیون هایی که برای حمایت از حقوق مالکیت ادبی و هنری ایجاد شده اند کنوانسیون برن بر اساس کنوانسیون برن، حقوق زیر از حقوق انحصاری مولف هستند: حق ترجمه، اقتباس و تنظیم اثر، اجرای عمومی، قرائت عمومی، عرضه عمومی، پخش رادیو تلویزیونی، حق تکثیر و حق استفاده از اثر برای تولید یک اثر سمعی بصری. مدت حمایت از آثار : تا 50 سال بعد از مرگ مولف، اثر مورد حمایت قرار دارد و برای آثاری که پدیدآورنده آن مشخص نیست، 50 سال از در معرض دسترس عموم قرار گرفتن می باشد. برای آثار عکاسی و هنرهای کاربردی این مدت 25 است. ایران تاکنون به این کنوانسیون نپیوسته است.

کنوانسیون هایی که برای حمایت از حقوق مالکیت ادبی و هنری ایجاد شده اند کنوانسیون رم هدف این کنوانسیون، حمایت از آثار و برنامه های اجراکنندگان، تولید کنندگان آثار صوتی و سازمان های پخش رادیو تلویزیونی است. این کنوانسیون یک دوره ی 20 ساله ی حمایت را برای افراد فوق نسبت به ضبط، اجرا و پخش رادیو تلویزیونی ارائه می کند و صرفاً کشورهایی می توانند در این کنوانسیون عضو شوند که پیش از این به کنوانسیون برن پیوسته باشند.

کنوانسیون هایی که برای حمایت از حقوق مالکیت صنعتی ایجاد شده اند کنوانسیون پاریس معاهده همکاری ثبت اختراع موافقت نامه جنبه های تجاری حقوق مالکیت فکری (تریپس) دیگر معاهدات بین المللی در حوزه حمایت از مالکیت صنعتی

کنوانسیون پاریس کنوانسیون پاریس (Paris Convention) در حوزه مالکیت صنعتی و در سال 1883 توسط یازده کشور پیشرفته آن زمان، در پاریس به امضا و توافق کشورها رسید. هم اکنون اين كنوانسيون بیش از 180 عضو دارد، که ایران هم در سال 1337 مفاد این کنوانسیون را پذیرفت. این کنوانسیون به اکثر مصادیق مالکیت صنعتی از جمله حق اختراع، علایم تجاری، طرح های صنعتی ، مدل های مصرفی و نشان مبدا جغرافیایی مربوط می شود. هدف کنوانسیون پاریس، ایجاد نظامی برای مخترعین است تا بتواند از اختراع آنها در سطح بین المللی حمایت کند.

معاهده همکاری ثبت اختراع «اصل قلمروی سرزمینی» : مخترع بایستی اختراعات خود را در کشورهایی که در آن مشتری و یا رقیب جدی وجود دارد، ثبت نماید. با ثبت اختراع در یک کشور، آن اختراع فقط در کشور محل ثبت مورد حمایت قرار گرفته و در دیگر کشورها هیچ تضمینی برای عدم کپی برداری از آن وجود ندارد. معاهده همکاری ثبت اختراع (Patent Cooperation Treaty or PCT) این امکان را برای مخترع کشورهای عضو فراهم می آورد که درخواست فقط یک اظهارنامه یا تقاضانامه ی «بین المللی»، با یک زبان مشترک و به طور هم زمان برای تشکیل پرونده ثبت اختراع در تعداد زیادی از کشورها اقدام نماید. حق تقدم مخترع بر اساس این معاهده 30 ماه می باشد.

موافقت نامه جنبه های تجاری حقوق مالکیت فکری (تریپس) موافقت نامه جنبه های تجاری مالکیت فکری (تریپس) یکی از اجزای تفکیک ناپذیر سند نهایی دور اروگوئه (Uruguay Round) و یکی از سه رکن موافقت نامه های سازمان جهانی تجارت (WTO) (شامل موافقت نامه های مربوط به تجارت کالا، خدمات و مالکیت فکری) است. این موافقت نامه، جامع ترین سند بین المللی در مورد حقوق مالکیت فکری است و حوزه هایی مثل حق مولف (کپی رایت) و حقوق جانبی، علایم تجاری، علایم جغرافیایی، طرح های صنعتی، حق اختراع، طرح های ساخت مدارهای یکپارچه و اسرار تجاری را در بر می گیرد.

دیگر معاهدات بین المللی در حوزه حمایت از مالکیت صنعتی دیگر معاهدات بین المللی در حمایت از مالکیت صنعتی عبارتند از: موافقتنامه ی مادرید برای مقابله با علائم مبدا تقلبی یا گمراه کننده در مورد کالا ها (1891) موافقت نامه ی مادرید درباره ثبت بین المللی علایم (1891) موافقت نامه ی لاهه درباره سپرده گذاری بین المللی طرح های صنعتی (1925) موافقت نامه ی لیسبون برای حمایت از علائم منبع و ثبت بین المللی آن ها (1958) موافقت نامه ی نیس درباره ی طبقه بندی بین المللی کالاها و خدمات برای ثبت علائم (1957) موافقت نامه لوکارنو درباره طبقه بندی بین المللی طرح های صنعتی (1968) موافقت نامه ی وین درباره ی طبقه بندی بین المللی عناصر تصویری علائم (1973) معاهده قانون علائم تجاری (TLT) (1994) موافقت نامه ی استراسبورگ درباره طبقه بندی بین المللی حق اختراع (1971) معاهده بوداپست درباره شناسایی بین المللی سپرده گذاری میکرو ارگانیسم ها در رابطه با حق اختراع (1977).

وضعیت قوانین و مقررات مالکیت فکری در ایران بصورت خلاصه تاريخ نگار مالکيت فکري در ايران به شرح ذیل می باشد: 1304- تدوين قانون مالكيت علائم و تصويب قانون ثبت علائم تجاري ايران 1305- تأسيس اداره ثبت علائم در ايران تحت نظر وزارت فلاحت، تجارت و فوائد عامه 1307- چاپ علائم در مجله فلاحت به ترتيب شماره ثبت 1309- استقرار اداره ثبت علائم در وزارت اقتصاد ملي و چاپ علائم در مجله اقتصاد ملي 1310- تصويب قانون اختراعات و حمايت از اختراع و علائم تجاري در ايران و نسخ قانون سال1304 (بر اساس اين قانون ثبت علائم و اعطاي گواهينامه اختراع به وزارت دادگستري محول شد.) 1327- تشكيل اداره ثبت شركتها و علائم تجاري و اختراعات زير نظر اداره كل ثبت اسناد و املاك 1337- تصويب آيين نامه اصلاحي اجرايي سال 1310 براي انطباق بيشتر با معاهده پاريس 1338- الحاق ايران به معاهده پاريس

وضعیت قوانین و مقررات مالکیت فکری در ایران 1340- تغيير نام اداره ثبت شركتها و علائم تجاري به اداره ثبت شركتها و مالكيت صنعتي 1352- تغيير نام اداره كل ثبت اسناد و املاك به سازمان ثبت اسناد و املاك كشور و همچنين تغيير نام اداره ثبت شركتها و مالكيت صنعتي به اداره كل ثبت شركتها و مالكيت صنعتي 1377- پذيرش اصلاحات معاهده پاريس 1380- الحاق ايران به سازمان جهاني مالكيت فكري 1382- الحاق ايران به موافقتنامه و پروتوکل مادريد در مورد ثبت بين المللي علايم تجاري کالا و خدمات 1383- الحاق ايران به معاهده ليسبون در مورد ثبت بين المللي نشانه هاي جغرافيايي و نشانه هاي مبدأ کالا

آشنایی با سازمان جهانی مالکیت فکري سال 1883 : تاسیس سازمان جهاني مالكيت فكري(World Intellectual Property Organization or WIPO) در سال 1893 دو دفتر كوچك برن و پاریس در هم ادغام شد و يك سازمان بين الملي به نام دفتر بين‌المللي براي حمايت از مالكيت فكري يا BIRPIبوجود آمد. در سال 1970 با انجام اصلاحات ساختاري و اداري، BIRPI به وايپو تبديل شد. سازمان جهانی مالکیت فکری، دو هدف اصلی را دنبال می کند: هدف اول : ارتقای حمایت از مالکیت فکری در سراسر جهان از طریق همکاری بین دولت ها و در صورت لزوم با همکاری سایر سازمان های بین المللی هدف دوم : وایپو ایجاد همکاری اداری بین اتحادیه های تاسیس شده به وسیله معاهدات تحت نظر وایپو

آشنایی با سازمان جهانی مالکیت فکري وایپو برای تحقق اهدافش، علاوه بر انجام وظایف اداری اتحادیه های مذکور این اقدامات را نیز انجام می دهد: اقدامات تجویزی یا هنجارآفرینی از طریق وضع استاندارد هایی برای حمایت از مالکیت فکری اجرای برنامه های اعطای کمک های فنی و حقوقی به کشور ها در زمینه مالکیت فکری اقدامات مربوط به طبقه بندی و یکسان سازی بین المللی در زمینه مستند سازی حق اختراع، علائم تجاری و طرح های صنعتی اقدامات ثبتی نظیر ارائه خدمات مربوط به تقاضانامه های ثبت اختراع، علائم تجاری و طرح های صنعتی

آشنایی با سازمان جهانی مالکیت فکري وایپو از طریق سه رکن مجمع عمومی (WIPO General Assembly)، کنفرانس (WIPO Conference) و کمیته ی هماهنگی (WIPO Coordination Committee) به وظایف و برنامه های خود عمل می کند. با تصویب مجلس شورای اسلامی، ایران از سال 1380 به عضویت این سازمان بین المللی درآمده است.

بحث و نتيجه گيري تصويب كنوانسيون پاريس در سال 1883، سرآغاز تدوین مقررات بین المللی در حوزه مالکیت فکری شد. این کنوانسیون به اکثر مصادیق مالکیت صنعتی از جمله حق اختراع، علایم تجاری، طرح های صنعتی مدل های مصرفی و نشان مبدا جغرافیایی مربوط می شود. برای حمایت از حقوق مالکیت صنعتی، علاوه بر كنوانسيون پاريس، معاهده همکاری ثبت اختراع در سال 1970 و موافقت نامه جنبه های تجاری حقوق مالکیت فکری يا تریپس و ساير معاهدات بين الملي منعقد شد. کنوانسیون برن و كنوانسيون رم برای حمایت از حقوق مالکیت ادبی و هنری به امضا رسيد. با ادغام دفاتر كنوانسيون پاريس و برن ،يك سازمان بين الملي به نام دفتر بين‌المللي براي حمايت از مالكيت فكري يا BIRPI بوجود آمد.

بحث و نتيجه گيري سرانجام با انجام اصلاحات ساختاري و اداري، BIRPI به سازمان جهاني مالكيت فكري تبديل شد و اندکی بعد وايپو به یکی از سازمان های تخصصی سازمان ملل تبدیل شد. در كشور ایران نيز، با تصويب قانون مربوط به مالکیت صنعتی در سال 1304، قانونگذاري در زمينه مالكيت فكري آغاز شد. همچنين ايران به كنوانسيون پاريس پيوسته است و از اعضاي سازمان جهاني مالكيت فكري مي باشد.