پروبیوتیک ها تهیه کننده : نازلی براتی بهار 93

اصطلاح پروبیوتیک "برای زندگی” است و سازمان جهانی بهداشت، این اصطلاح را به “ارگانیسم های زنده ای” اطلاق می کند که در صورت مصرف مداوم ، اثرات “سلامت زایی” موثری برای میزبان خود دارند. پروبیوتیک، به عنوان صفت مواد غذایی حاوی این باکتری ها هم به کار می رود. پروبیوتیک ها به دو صورت مصرف می شوند: ۱- به صورت مکمل های غذایی به شکل پودر، شربت یا قرص ۲- .به صورت مواد غذا یی غنی شده باپروبیوتیک ها.(برای مثال اگر در تولید هرگونه فرآورده لبنی تخمیری همچون ماست، از باکتری های پروبیوتیکی استفاده شود، محصول حاصل را پروبیوتیک می نامند.

تاريخ پروبيوتيك پيشينه استفاده از پروبيوتيك‌ها به زماني برمي گردد كه يك پزشك روسي به نام «متچنيكف» در سال ۱۹۰۷ ميلادي، فهميد كه خوردن يك نوع ماست تخمير شده از شير، سبب طول عمر و حفظ سلامت روستاييان بلغاري شده است. بيشترين تحقيقات در ايران روي ماست انجام شده و پژوهشگران موفق شده‌اند با افزودن برخي مكمل‌هاي لبني، ويژگي‌هاي نامطلوب ماست پروبيوتيكي را بهبود بخشند. شناسنامه پروبيوتيك لاكتوباسيل‌ها، معروف‌ترين باكتري‌هاي مورد استفاده در لبنيات تخميري هستند. اين باكتري‌ها قادر به تبديل قندها (شامل لاكتوز) و ساير كربوهيدرات‌ها به لاكتيك اسيدند و طعم ترش لبنيات تخمير شده نظير ماست هم به همين خاطر است. هم‌چنين، لاكتيك اسيد به عنوان يك نگهدارنده از فساد فرآورده‌هاي لبني جلوگيري مي‌كند. پروبيوتيك‌هاي رايج، شامل گونه‌هاي مختلف باكتري‌هاي بيفيد، باكتريوم، لاكتوباسيلوس و همچنين بعضي گونه‌هاي مخمر هستند.

دستگاه گوارش  نرمال انسان  شامل  ۴۰۰ نوع  باکتری  پروبیوتیک است که باعث کاهش رشد باکتری های مضر و ترویج یک سیستم گوارشی سالم است. بزرگترین گروه از باکتری های پروبیوتیک در روده باکتری های اسید لاکتیک است،  مخمر نیز یک ماده پروبیوتیک است. پروبیوتیک ها نیز به عنوان مکمل های غذایی در دسترس هستند.

نقش پروبیوتیک ها: روده انسان حاوی انواع بسیاری از باکتری ها (مفید_مضر وخنثی) است. که باید توازن باکتریهای روده در بدن انسان برقرارباشد در غیر این صورت علاوه بر مختل شدن وظایف فلور روده باعث آکنه ، آلرژی غذایی ، خستگی مفرط، افسردگی، سردرد و … می شود .،البته لازم به ذکر است که در افراد سالم باکتری های مفید غالب هستند . باکتری های مفید در تولید ترکیبات مورد نیاز بدن مانند ویتامین ها و اسیدها ی آلی نقش موثری به عهده دارند. در مقابل ، باکتری های مضر ترکیبات سمی و سرطان زا تولید می کنند.بنابراین اگر باکتری های مضر در روده غالب بشوند نه تنها ترکیبات مغذی و ضروری تولید نمی شوند بلکه میزان ترکیبات مضر نیز افزایش می یابد

منافع مصرف پروبیوتیک ها: ۱-کاهش مقاومت لاکتوز. چراکه (LAB) باعث تبدیل لاکتوز به اسید لاکتیک میگردد. ۲-جلوگیری از سرطان کولون، روده کوچک، کبد و پستان. ۳-کاهش کلسترول خون و میزان جذب آن از روده (با تجزیه صفرا در روده) ۴-کاهش فشار خون. ۵-بهبود و تقویت سیستم ایمنی و جلوگیری از عفونت ها. ۶-درمان و پیشگیری از اسهال حاد. ۷-کاهش التهابات روده ای.

۸-کاهش آلرژی غذایی و یا اگزما در کودکان. ۹-بهبود جذب مواد معدنی و ویتامینها. ۱۰-بهبود علایم نشانگان روده تحریک پذیر و کولیت(ورم مخاط روده بزرگ) ۱۱-جلوگیری از رشد و تکثیر باکتری های مضر. ۱۲-درمان و پیشگیری ازعفونتهای مخمری مهبل، اسهال مرتبط با مصرف آنتی بیوتیک ها، آفت دهان، پوسیدگی دندانها، ورم مهبل(واژینیت)، پای ورزشکاران، عفونتهای قارچی، برفک(کاندیدیاز دهانی). ۱۳-بهبود عمل گوارش و جذب مواد غذایی. ۱۴-کمک به ساخت ویتامینهای گروه B و K.

عملکرد پروبیوتیک : 1. ازبروز برخی از بیماری های عفونی مانند عفونت واژن که باعث سقط زود هنگام جنین می شود جلوگیری می کنند. 2. با قرار گرفتن و پوشاندن نقاط اتصال میکرو ارگانیسم های بیماری زا ، از رشد آنها جلوگیری می کنند. 3.مواد غذایی موجود در بدن را قبل از این که توسط میکروارگانیسم های بیماری زا مصرف شود، استفاده می کنند. 4.پروبیوتیک ها می توانند هم ایمنی اختصاصی و هم غیر اختصاصی را در مقابل بیماری های روده ای تحریک کنند. 5. موجب تحریک سیستم ایمنی و دفاعی بدن در برابرباکتری های بیماری زا می شود. 6. باعث کا هش واز بین رفتن جذب مواد آلرژی زای لبنیات از طریق روده می گردد و حتی موجب کاهش اگزما در نوزادان میشود. 7.کمک به جذب ویتامینها و مواد معدنی موجود در غذا . 8.جلوگیری از سرطان روده ، کبد و پستان . 9.کاهش کلسترول و فشار خون و…

پروبیوتیک‌ها در پیشگیری و درمان بیماری‌ها تاثیرات بسیاری دارند؛ از جمله بهبود انواع اسهال (ویروسی، مسافرتی، ناشی از مصرف آنتی‌بیوتیک، مزمن) و یبوست و نفخ؛ کاهش علائم سندرم روده تحریک‌پذیرIBS))؛ کاهش علائم بیماری‌های التهابی روده (کولیت و کرون)؛ کاهش میزان کلونیزاسیون هلیکوباکترپیلوری در معده و در نتیجه کاهش احتمال زخم‌های گوارشی؛ کمک به هضم و جذب مواد غذایی؛ بهبود بیماری‌های کبدی؛ کاهش جذب کلسترول؛ تولید ویتامین‌های گروه B و ویتامین K؛ تقویت سیستم ایمنی در برابر باکتری‌های بیماری‌زا؛ کاهش دوره نقاهت بیماری‌های عفونی؛ کاهش عفونت‌های دستگاه تناسلی؛ کاهش احتمال عفونت مجدد؛ بهبود علائم آلرژی‌های تنفسی و پوستی به خصوص در کودکان و پیشگیری و مهار بیماری‌های سرطانی.

پروبیوتیک‌ها جز داروهای گروه GRAS (Generally Regarded as Safe) به شمار می‌روند یعنی مشکلی با مصرف کردن یا حتی زیاد مصرف کردن آنها ایجاد نمی‌شود. خیلی‌ها سؤال می‌کنند آیا می‌توانیم مثلا به جای ۲ کپسول ۳ عدد از آن را استفاده کنیم؟ پاسخ مثبت است زیرا مشکلی در بدن ایجاد نمی‌کنند و اضافه باکتری‌ها از طریق مدفوع دفع می‌شوند. فقط ممکن است در برخی‌ها مدفوع‌شان به میزان کمی آبکی‌تر شود. خیلی از افراد نیز با مصرف زیاد، تغییری در مدفوع شان حس نمی‌کنند. حتی خانم‌های باردار، بیماران سرطانی، سالمندان و کسانی که ضعف سیستم ایمنی دارند نیز می‌توانند از این مکمل‌ها استفاده کنند

گرچه در افرادی که رژیم‌های دارویی خاص دارند توصیه می‌شود قبل از مصرف با پزشک یا داروسازشان مشورت کنند. اما در کل محدودیت خاصی برای مصرف آنها وجود ندارد و افراد در صورت آگاهی از نحوه مصرف آنها بدون نسخه پزشک می‌توانند محصولات را از داروخانه‌ها تهیه کنند. نکته مثبت دیگر در مورد این محصولات وجود همزمان  پری بیوتیک FOS همراه با پروبیوتیک است. پری‌بیوتیک‌ها غذای مصرفی باکتری‌های پروبیوتیک هستند که به صورت فیبرهای غیرقابل هضم در روده مصرف‌کننده باقی می‌مانند و فقط این باکتری‌ها می‌توانند از آن استفاده کنند که باعث سرعت بخشیدن به رشد و زنده ماندن پروبیوتیک‌ها در بدن میزبان می‌شوند. این محصولات را سین‌بیوتیک می‌نامند.نوزادان هم مجاز به مصرف هستند

میکروارگانیسم های مورد استفاده به عنوان پروبیوتیک متداول ترین گونه های مورد استفاده در محصولات پروبیوتیک مربوط به گروه باکتری های اسید لاکتیک هستند که شامل نژادهای خاصی از جنس های,Lactobacillus وBifidobacterium می شود. لازم به ذکر است که میکروارگانیسم های پروبیوتیک براساس منشأ به سه دستهٔ انسانی،حیوانی و محیطی تقسیم می شوند که فقط گونه های دارای منشأ انسانی برای تولید محصولات پروبیوتیک مورد مصرف توسط افراد مناسب هستند.

باكتري هاي سودمند روده عمدتاً از جنس Bacteroides, Clostridium, FusobacteriumEubacterium, Ruminococcus, Peptococcus, Peptostreptococcus, Bifidobacterium, Escherichia , Lactobacillus ميباشد. باكتروئيدها به تنهايي 30 درصد كل باكتريهاي روده را تشكيل ميدهند. تنـهـا مـخـمـرهـاي مـوجـود در روده هـا شـامـل كـانـديـدا (Candida) سـاكـارومــــيس (Saccharomyces )ميباشند.

پایان