محدودیتهای انعقاد قرارداد الکترونیک با تکیه بر کنوانسیون 2005 محدودیتهای انعقاد قرارداد الکترونیک با تکیه بر کنوانسیون 2005 استاد راهنما جناب آقای دکتر فیضی گردآورندگان عاطفه ارجمند سعیده آیت پاییز 1392

وسیله سازگاری با نظم عمومی قرارداد سنتی به معنای عقد : م.183 ق.م شرایط انعقاد ماده 190 ق.م قصد و رضایت طرفین : رکن اساسی عقد مشروعیت جهت معامله: وسیله سازگاری با نظم عمومی موضوع معین: شرط صحت تعهد اهلیت : شرط سلامت اراده

قرارداد الکترونیکی در بسیاری موارد تجارت الکترونیک از طریق انعقاد قرارداد انجام می شود منظور قراردادهایی است که از طریق: ایجاب و قبول الکترونیکی: شخص با استفاده از برنامه رایانه ای اقدام به انعقاد قرارداد می کند. مانند تبادل ایمیل قرارداد های آنلاین: پیشنهاد به صورت یک قراداد نمونه در سایت عرضه کننده کالا وجود دارد و مشتری با مراجعه به سایت و کلیک روی آیکون ، پیشنهاد را قبول می کند.

3) مبادله الکترونیکی داده ها: طراح یک برنامه رایانه ای با تهیه یک برنامه مشخص امکان معاملاتی با شرایط معین و از پیش تعیین شده را فراهم می کند. سامانه رایانه ای در مقابل دریافت اطلاعات مشخص واکنش خاصی مثل ارسال یک متن، سفارش کالا و یا قبول آن را از خود نشان می دهد. 4) سامانه هوشمند: سیستم قادر است به طور خودکار و مستقل اقدام به انجام تراکنشهایی نماید و ایجاب و قبول را بدون دخالت یک شخص حقیقی انجام دهد بند (ز) م.4 ک. 2005: تعریف همین شیوه است . م.12 ک. 2005: اشاره به اعتبار قراداد به این شیوه می کند. حقوق ایران ساکت است ولی : از بند (و) ، (ص) م. 2 و همچنین از بند (ب) م. 18 می توان به اعتبار قرارداد از این طریق از منظر ح.ت.ال ایران نیز پی برد.

شرایط صحت قراداد های الکترونیکی علاوه بر م. 190 ق.م امکان ثبت مبادلات به شرط قابلیت دسترسی تعبیر شده اگر امکان ثبت نباشد قرارداد فاقد اعتبار است. هشدارهای لازم فرد باید بداند با کلیک کردنش قرارداد منعقد می شود و وگرنه عمل مزبور قبولی نیست امکان مرور شرایط باید امکان مرور شرایط باشد و امکان بازگشت و عدم قبول نیز باشد.

تفاوت قرارداد سنتی و الکترونیکی شناخت طرفین: آگاهی به مواردی مثل اهلیت، قصد و رضا، امضای الکترونیکی توسط فرد غیر مجاز و.........در قراردادهای الکترونیکی با مشکل روبروست. ایجاب و قبول: فوریت یا توالی عرفی و زوال ایجاب از مواردی است که در قرارداد الکترونیکی امکان تشخیص آن ناممکن است. وجود خطرات بیشتر:مواردی چون، دسترسی به ID و اطلاعات محرمانه مانند: امضا و رمز کارت الکترونیکی کاربر

محدودیت های انعقاد قرارداد الکترونیک سایر محدودیت ها ماده 2 کنوانسیون 2005 ماده 6 قانون تجارت ایران

ماده 6: هرگاه وجود یک نوشته از نظر قانون لازم باشد، داده پیام در حکم نوشته است مگر در موارد زیر: لازمه وجود سند رسمی به موجب ق.ث اسناد مالکیت اموال غیر منقول علت: الف)

حمایت از مصرف کننده و رعایت بهداشت و فروش مواد دارویی به مصرف کنندگان نهایی اعلام،اخطار،هشدار و یا عبارات مشابهی که دستور خاصی برای استفاده کالا صادر و یا از بکارگیری روشهای خاصی منع میکند حمایت از مصرف کننده و رعایت بهداشت و سلامت وی

ماده 2 کنوانسیون 2005- استثنائات 1- کنوانسیون حاضر نسبت به ارتباطات الکترونیکی مرتبط با هر یک از موارد ذیل اعمال نخواهد شد: الف) قراردادهای منعقده با اهداف شخصی، خانوادگی یا خانگی؛ ماده 2 کنوانسیون 2005- استثنائات

الف) قراردادهای منعقده با اهداف شخصی، خانوادگی یا خانگی؛ (B2C) (C2C) (C2B) به این علت که تعدادی از مواد ک. برای این گونه قراردادها مناسب نمی باشد: ماده 10: زمان وصول ارتباط الكترونيكي هنگامي است كه ارتباط ( بند 2 ) الكترونيكي، توسط مخاطب در آدرس الكترونيكي كه توسط او طراحي شده، قابل دسترسي است. ماده 14: در مواردي كه شخص حقيقي، خطايي در ارتباط الكترونيكي انجام مي دهد...حق دارد...اعلام انصراف نمايد، مشروط برآن كه: الف)... شخص يا كسي كه از طرف او اقدام مي كند، در اولين فرصت، پس از آگاهي از خطا به اطلاع طرف ديگر برساند كه خطايي در ارتباط الكترونيكي، از ناحية او صورت گرفته است؛ و ب) ... شخص يا كسي كه از سوي او اقدام مي كند، از كالاها يا خدمات در فرض تسليم آنها از طرف ديگر، نفع مادي يا ارزشي قابل توجهي نبرده يا تحصيل نكرده باشد

ب) ماده 2 کنوانسیون 2005- استثنائات 1- تعاملات صورت گرفته در یک بورس منظم؛ 2- تعاملات مربوط به ارز خارجی؛ 3- سیستم­های پرداخت بین بانکی، توافقات پرداخت بین بانکی یا سیستم­های تهاتر و تسویه مرتبط با اوراق بهادار یا دیگر دارائی­ها یا اسناد مالی؛ 4- انتقال حقوق رهنی در بیع، یا قرض یا وعده بازخرید اوراق بهادار یا دیگر دارائی­ها یا اسناد مالی ایداع شده نزد یک واسطه. ماده 2 کنوانسیون 2005- استثنائات

ب) 1- تعاملات صورت گرفته در یک بورس منظم؛ 2- تعاملات مربوط به ارز خارجی؛ 3- سیستم­های پرداخت بین بانکی، توافقات پرداخت بین بانکی یا سیستم­های تهاتر و تسویه مرتبط با اوراق بهادار یا دیگر دارایی ها یا اسناد مالی؛ 4- انتقال حقوق رهنی در بیع، یا قرض یا وعده بازخرید اوراق بهادار یا دیگر دارائی­ها یا اسناد مالی ایداع شده نزد یک واسطه تناقض ماهیت برون مرزی این قراردادها و حق کشورها در ماده 19 این مقرره سرویس های مالی را به خودی خود استثنا نمی کند بلکه قراردادهای معینی همه فعالیت های تجاری نتظیمی استثنا نشده بلکه تنها تجارت تحت نظارت بورس استثنا شده است

ماده 2 کنوانسیون 2005- استثنائات 2- کنوانسیون حاضر نسبت به برات، سفته، یادداشت ارسال کالا، بارنامه، قبض انبار یا هرگونه سند یا ورقه قابل انتقال دیگر که دارنده یا ذینفع را مجاز می­دارد تحویل کالا یا پرداخت مبلغی پول را مطالبه نماید اعمال نمی­شود. عواقب بالقوه تکثیر غیر مجاز اسناد مالکیت و اسناد قابل انتقال(و به طور کلی هر سند قابل انتقال که دارنده یا ذینفع را مجاز می دارد که تحویل کالا یا پرداخت مبلغی پول را مطالبه نماید) توسعه مکانیزم هایی برای حصول اطمینان از یگانگی این اسناد را ایجاب می نماید. ماده 2 کنوانسیون 2005- استثنائات

سایر محدودیت ها عقود تشریفاتی وجود سند و مدرك براي اعتبار قرارداد: از جمله محدوديت هايي است كه برخي از قراردادهاي الكترونيكي با آن روبرو هستند و به دليل نبود سند رسمي الكترونيكي در حال حاضر از جمله به دليل امكان جعل آسان اين انتقال بايد از طريق دفاتر اسناد رسمي صورت گيرد.

سایر محدودیت ها عقود تشریفاتی ماده 15 ق.ت.ا : نسبت به داده پیام مطمئن، سوابق الکترونیکی مطمئن و امضای الکترونیکی مطمئن انکار و تردید مسموع نیست و تنها می توان ادعای جعلیت نسبت به داده پیام مزبور وارد و یا ثابت نمود که داده پیام مزبور به جهتی از جهات قانونی از اعتبار افتاده است. داده پیام های مطمئن در حکم اسناد رسمی می باشند. غیر از مزیت مربوط به عدم قابلیت انکار و تردید، داده پیام مطمئن از مزایای اسناد رسمی برخوردار نخواهد بود. هر سند رسمی سند رسمی ثبتی نیست و نمی تواند از مزایای ثبت نظیر قابلیت اجرا از طریق ادارات ثبت برخوردار شود.

سایر محدودیت ها عقود تشریفاتی مکفی است» لزوم ممضی بودن: ماده 7 ق. ت.ا : «هرگاه قانون وجود امضاء را لازم بداند، امضاء الکترونیکی مکفی است» ماده 9 ک 2005: «هرگاه قانون امضای مراسله یا قرارداد را توسط یک طرف ضروری دانسته یا عواقبی برای فقدان امضاء مقرر دارد، این الزام در ارتباط با مراسله الکترونیکی محقق خواهد شد هرگاه....» دفاتر خدمات صدور گواهی الکترونیک در هنگام صدور امضای الکترونیک، هویت کسی را که امضا به او اختصاص داده می شود را احراز و از اهلیت داشتن او مطمئن می شوند. ولی این اطمینان زمان استفاده از امضای مزبور را در بر نمی گیرد.

سایر محدودیت ها مالکیت فکری به همان اندازه که دارندگان کپی رایت متمایل به بارگذاری اثر خود بر روی اینترنت هستند به همان اندازه هم از نقض حقوقشان واهمه دارند، به عبارت دیگر اینترنت در نهایت به انتقال خارج از کنترل آثارشان خواهد انجامید. برای اینکه بتوان آثار (ادبی و هنری و رایانه ای) را تجاری کرد یا باید این آثار متعلق به عموم باشد یا از استثناهای فراوان مقرر در قانون مالکیت فکری محسوب شود. صنایع کپی رایت با ریسک نقض کپی رایت به واسطه ی توزیع یا تکثیر آثار سرقت شده از طریق CD یا حامل های صوتی روبرو هستند و کپی دیجیتال با هزینه ای بسیار اندک و بدون کاهش کیفیت صورت می گیرد.

سایر محدودیت ها الحاقی بودن قراردادی که در محیط الکترونیکی صفحات وب منعقد می شود از جمله قراردادهای الحاقی محسوب می شود؛ خریدار و یا مصرف کننده در صورت تمایل به خرید، فقط تحت همان شرایط اعلان شده می تواند آنرا قبول کند. بر خلاف آن، عرصه قراردادهای الکترونیکی بواسطة پست الکترونیکی برای مذاکره و تعدیل شرایط در مقدمه انعقاد قرارداد باز است و اینگونه قراردادها جنبه الحاقی ندارد.

منابع کتب مقالات فارسی: انگلیسی: - شیروی، عبدالحسین،(1390) حقوق تجارت بین الملل، تهران، سمت، چاپ سوم - زرکلام، ستار،(1390) حقوق تجارت الکترونیک، تهران، شهردانش، چاپ دوم - السان، مصطفی، (1391) حقوق تجارت الکترونیک، تهران، سمت، چاپ اول - کاتوزیان، ناصر، (1389) اعمال حقوقی، تهران، سهامی انتشار، چاپ دوم انگلیسی: United Nations Conventionon the Use of Electronic Communications in International Contracts, United Nations Publication, January 2007 مقالات - السان م، (1384) تشکیل قراردادهای الکترونیکی، فصلنامه پژوهشهای بازرگانی، شماره 36 - مترجم کاویار م، (1387) انعقاد قرارداد الکترونیکی در جدیدترین ک سازمان ملل، مرکز امور حقوقی بین المللی، مجله حقوق بین الملل، شماره 39

منابع مقالات - بتول آهنی،انعقاد قراردادهاي الكترونيكي - احد قلی زاده،تحلیلی بر انعقاد الکترونیکی معاملات، فصلنامه پژوهشنامه بازرگانی، شماره 42 - مصطفی بختیاروند، معرفی کنوانسیون سازمان ملل متحد راجع به استفاده از ارتباطات الکترونیکی در قراردادهای بین المللی (آنسیترال 2005(، مرکز پژوهش های مجلس - محمد مقامی نیا، نحوه انعقاد قراردادهای الکترونیک و ویژگی های آن قانون تجارت الکترونیک ایران قانون مدنی ایران کنوانسیون سازمان ملل راجع به استفاده از ارتباطات الکترونیکی در قراردادهای بین الملل