جمعیت: چالش ها و پیشنهادها براساس سیاست های ابلاغی مقام معظم رهبری معاونت بهداشتی استان اصفهان گروه سلامت خانواده وجمعيت واحد باروری سالم 93/5/27،28 شهربانو نعمت اللهی کارشناس مسئول باروری سالم و جمعیت

جمعيت و باروري در ايران معاونت بهداشتی استان اصفهان گروه سلامت خانواده وجمعيت واحد باروری سالم 93/5/27،28 دکتر میترا مرادی نیا مدیر گروه سلامت خانواده و جمعیت

جمعیت باروری، مرگ و میر، و مهاجرت سه متغیر تعیین کننده حجم جمعیت باروری، مرگ و میر، و مهاجرت سه متغیر تعیین کننده حجم جمعیت تغییرات جمعیتی در طول یکسال شامل: تولدهای زنده و مهاجرین به داخل (حجم جمعیت را افزایش می دهند.)، فوت شدگان و مهاجرین به خارج (از حجم جمعیت می کاهند)

روند تغییرات جمعیت جهان

تغییرات جمعیت ایران در 100 سال گذشته

رشد جمعیت

تغییرات رشد مطلق جمعیت، 90-1335

میزان باروری کل چیست؟ تعداد موالیدی که هر زن می‌تواند تا سن50 سالگی داشته باشد به شرط آنکه، در طی سال‌های فرزند‌آوری خود زنده باشد و احتمالات فرزندآوری ویژه‌ی سنی را که در طی دوره‌ی زمانی خاصی و یا در طی تجربه‌ی زندگی یک کوهورت (نسل) خاص شایع بوده است را تجربه کند.

روند تغییرات میزان باروري كل 1.8

باروری زیر نرخ جانشینی وقتی میزان باروری کل کمتر از (تقریبا) 2.1 فرزند برای هر زن باشد باروری زیر نرخ جانشینی می باشد. بدین معنی که در این جامعه هر زن به طور متوسط خودش را با یک فرزند دختر که تا اواسط دوره فرزندآوری زنده باشد جانشین نمی کند. باروری زیر نرخ جانشینی به معنی رشد منفی جمعیت در دراز مدت است.

پیش‌بینی امیدزندگی در بدو تولد در ایران: 1420-1391

Age Structural Transition: Iran 1950-2100

هرم سنی و جنسی جمعیت ایرانی سرشماری‌ 1390

مهاجرت بین المللی مشکل نبود داده خروج ایرانیان با تحصیلات و سرمایه انسانی بالا ورود مهاجرین با سرمایه انسانی پایین (تحصیلات پایین)

چرا باروری روند کاهشی خود را ادامه می دهد؟ انتظار می رود بعد از انتقال جمعیتی باروری و مرگ و میر به تعادلی جدید برسند که رشد آرام جمعیت را تضمین می نماید. برخلاف انتظار، باروری به روند کاهشی خود ادامه داده و به زیر نرخ جانشینی کاهش می یابد. دو دلیل عمده ادامه روند کاهشی باروری: تغییرات ساختاری در جامعه شیوه اندازه گیری میزان باروری

تغییرات ساختاری در جامعه رشد فردگرائی تحصیلات عالی برای زنان اشتغال زنان تغییر در زمان فرزندآوری

تغییر در زمان بندی فرزندآوری الگوی باروری در جوامع بعد از انتقال: به تعویق انداختن فرزندآوری در سنین زیر 30 سال جبران در سنین بالاتر شاخص های مقطعی باروری برای سال هایی که نسل های جوانتر باروری خود را به تعویق می اندازند و نسل های سنین بالاتر، قبلا فرزندآوری داشته اند کمتر نشان داده می شوند. با شروع جبران باروری معوقه شاخص های مقطعی باروری افزایش خواهند یافت.

Child Mortality by age of Mother

Child mortality and number of children

برخی پیامدهای تک فرزندی توجه بیش از حد پدر و مادر عدم تعامل فرزند با برادر و خواهر قابل مقایسه نبودن تعامل بین برادر و خواهر با مهد کودک (محدودیت زمانی مهد کودک در مقایسه با خانواده) تمایل بیشتر به بازی ها و سرگرمی های انفرادی گوشه گیری بیشتر

تاخير در ازدواج براساس اطلاعات منابع متفاوت، بيش از یازده ميليون نفر دختران و پسران در آستانه ازدواج در كشور وجود دارند. بخش قابل توجهي از آنان در حال پشت سر گذاردن سنین مناسب ازدواج و باروري هستند.

افزایش سن ازدواج

باروری در ایران نتایج تحقیقات چند متغیری نشان می دهد کاهش باروری در ایران در دو مرحله اتفاق افتاده است: ابتدا زنان، بخصوص در سنین بالا، تعداد فرزندان خود را محدود می نمایند. سپس، زنان جوان فرزندآوری را به تعویق می اندازند. زنان با تحصیلات بالا، شاغل، و با موقعیت اقتصادی-اجتماعی بالا پیشگامان کاهش باروری در ایران هستند.

برخی محورهای مورد تاکید مقام معظم رهبری

بخشی از سیاست های کلی جمعیت رهبر معظم انقلاب ارتقاء پویایی، بالندگی و جوانی جمعیت با افزایش نرخ باروری به بیش از سطح جانشینی رفع موانع ازدواج، تسهيل و ترويج تشكيل خانواده و افزايش فرزند، كاهش سن ازدواج و حمايت از زوج‌هاي جوان و توانمندسازي آنان در تأمين هزينه‌هاي زندگي و تربيت نسل صالح و كارآمد اختصاص تسهیلات مناسب برای مادران بویژه در دوره بارداری و شیردهی و پوشش بیمه ای هزینه های زایمان و درمان ناباروری مردان و زنان و تقویت نهادها و موسسات حمایتی ذی ربط تحکیم بنیان و پایداری خانواده با اصلاح و تکمیل آموزش مهارت های فرزند پروری و تاکید بر آموزش مهارت های زندگی و ارتباطی و ارائه خدمات مشاوره ای بر مبنای فرهنگ و ارزش های اسلامی – ایرانی و توسعه و تقویت نظام اجتماعی، خدمات بهداشتی و درمانی و مراقبت های پزشکی در جهت سلامت باروری و فرزندآوری

بخشی از سیاست های کلی جمعیت رهبر معظم انقلاب 5- ترویج و نهادینه سازی سبک زندگی اسلامی – ایرانی و مقابله با ابعاد نامطلوب سبک زندگی غربی 6- ارتقاء امید به زندگی،تامین سلامت و تغذیه سالم جمعیت و پیشگیری از آسیب های اجتماعی، بویژه اعتیاد، سوانح، آلودگی های زیست محیطی و بیماری ها 6- فرهنگ سازی برای احترام و تکریم سالمندان و ایجاد شرایط لازم برای تامین سلامت و نگهداری آنان در خانواده و پیش بینی ساز و کار لازم برای بهره مندی از تجارب و توانمندی های سالمندان در عرصه های مناسب 14-رصد مستمر سیاست های جمعیتی در ابعاد کمی و کیفی با ایجاد ساز و کار مناسب و تدوین شاخص های بومی توسعه انسانی و انجام پژوهش های جمعیتی و توسعه انسانی

دلالت های سیاستی تغییرات باروری سیاست های مبتنی بر افزایش باروری باید شامل بسته ایی از سیاست های مختلف مانند: بهبود شرایط اقتصادی-اجتماعی اشتغال و رفع بیکاری ازدواج فرزندآوری خواسته مسکن نگهداری از کودکان (مهد کودک ها) حمایت های اجتماعی کاهش مرگ ومیر کاهش مهاجرت نیروی کار باسواد مداخلات درمانی برای زوجین نابارور

... افزایش نرخ باروری به بیش از سطح جانشینی ... (سیاست ها) تصویب قانون تنظیم خانواده و جمعیت 1.8 سطح جانشینی

... كاهش سن ازدواج و حمايت از زوج‌هاي جوان... (سیاست ها)

... رفع موانع ازدواج، تسهيل و ترويج تشكيل خانواده ... (سیاست ها) میگویند که اینها خانه ندارند، شغل ندارند، درآمد ندارند؛ ببینیم چگونه می شود کاری کرد که همه ‌ی اینها با هم جمع بشود. ما نباید تصوّر بکنیم که حتماً بایستی یک نفری خانه ی مِلکی داشته باشد، یک شغل درآمدداری داشته باشد، بعد ازدواج بکند... برگرفته از متن پیام مقام معظم رهبری به مناسبت کنگره قم

...تسهيل و ترويج تشكيل خانواده و افزايش فرزند، ... (سیاست ها)

... پوشش بیمه ای ... درمان ناباروری مردان و زنان... (سیاست ها) وجود بیش از سه میلیون زوج نابارور در کشور (منابع آماری) اکثریت قریب به اتفاق موارد ناباروری کشور را ناباروری اولیه تشکیل می دهد (زوجینی که هیچ فرزندی ندارند). درصد کمتری از زوجین از ناباروری ثانویه رنج می برند (سابقه تولد فرزند را داشته ولی در داشتن فرزند بعدی با مشکل مواجه شده اند). هزینه های قابل توجه برای درمان های ناباروری آغاز فرآیند پوشش بیمه ها برای درمان خدمات ناباروری

... پیشگیری از آسیب های اجتماعی ... (سیاست ها) براساس یک بررسی بالغ بر 220000 سقط در کشور در سال 1391 رخ داده است. بالغ بر 120000 موارد سقط غیر قانونی و حدود 100000 مورد به دلایل پزشکی بوده است. دو علت عمده سقط مسایل اقتصادی (20%) و تداخل فرزندآوری با تحصیل (5%) است. شایان ذکر است: تعداد مجوزهای سقط صادره توسط پزشکی قانونی در سال 1391 کمتر از 7000 مورد بوده است.

... پیشگیری از آسیب های اجتماعی ... (سیاست ها) برخی از پیامدهای رفتارهای پرخطر: ابتلای حدود نیم درصد از جامعه به هپاتیت C (یک نفر از هر 200 نفر) تراکم هپاتیت C در افراد با رفتارهای پرخطر ابتلای حدود 2% جامعه به هپاتیت B برآورد وجود بالغ بر 90000 نفر آلوده به ویروس ایدز در کشور شناخت بیش از 27000 نفر آلوده به ویروس ایدز و مبتلا به بیماری ایدز افزایش ابتلا به HIV با تماس جنسی به بیش از 30% در دو سال گذشته در پنج سال گذشته این رقم در مرز 10 درصد بوده است مرگ 8 جوان از اعتیاد در شبانه روز. (معادل مرگ کودکان 5-1 ساله کشور در سال) متاهل بودن 63% معتادان بی خبری 55% والدین از اعتیاد فرزند قرار داشتن 14% معتادان در فاصله سنی 19-15 سال قرار داشتن 58% معتادان در سنین کمتر از 35 سال گروه جامعه: معاون اداری، مالی و امور مجلس ستاد مبارزه با مواد مخدر با بیان اینکه در هر شبانه روز هشت معتاد جوان در کشور می میرند، گفت: 91 درصد نگرانی های والدین برای فرزندانشان موضوع اعتیاد به مواد مخدر است. بخش زیادی از زندانیان کشور جرمشان مواد مخدر است و 50 درصد طلاق ها نیز به علت اعتیاد به این مواد رخ می دهد. وی پیامدهای منفی از آثار مصرف مواد مخدر و روانگردان ها را ˈزلزله خاموشˈ نام برد و ادامه داد: این مواد مغز جوانان را در معرض خطر قرار داده است. کد مطلب : 44835 بخش زیادی از زندانیان کشور جرمشان مواد مخدر است و 50 درصد طلاق ها نیز به علت اعتیاد به این مواد رخ می دهد. وی پیامدهای منفی از آثار مصرف مواد مخدر و روانگردان ها را ˈزلزله خاموشˈ نام برد و ادامه داد: این مواد مغز جوانان را در معرض خطر قرار داده است. کد مطلب : 44835 ( http://www.seratnews.ir/fa/news/145644

تأثیر اعتیاد والدین بر فرزندپروری اختلال در زندگی خانوادگی فراموش كردن دوران كودكی  احساس گناه  خشونت كودك  اعتماد به نفس پایین  خطر اعتیاد كودك در آینده  عدم اعتماد به دیگران تأثیر اعتیاد والدین بر كودكان در اكثر مواقع این سوءرفتار آنها به خارج از محیط خانه نیز منتقل می‌شود و آنها با همسالان خود به سختی ارتباط برقرار می‌كنند و معمولاً به افرادی خجالتی و غیر اجتماعی تبدیل می‌شوند. كاهش یادگیری، بیماری‌های جسمی، بیماری‌های روانی، چاقی و بی‌توجهی به پیرامون   تأثیرات منفی در رفتار كودكان این بیماری والدین عوارض بدی بر نوع رفتار كودكان نیز دارد كه به برخی از آنها اشاره می‌كنیم:  اختلال در زندگی خانوادگی زندگی یك فرد معتاد با یك زندگی عادی خیلی فرق دارد. كودكان در این خانواده‌ها شاهد خشونت خانگی، سوء استفاده جسمی و جنسی، افسردگی، بیماری‌های روانی، طلاق و... خواهند بود و احتمال تمایل به انجام این نوع رفتارها نیز در آنها بیشتر است و در معرض شدید ابتلا به اضطراب، افسردگی و یا حتی خودكشی قرار دارند. در اكثر مواقع این سوءرفتار آنها به خارج از محیط خانه نیز منتقل می‌شود و آنها با همسالان خود به سختی ارتباط برقرار می‌كنند و معمولاً به افرادی خجالتی و غیر اجتماعی تبدیل می‌شوند.    فراموش كردن دوران كودكی گاهی اوقات وقتی كه وضعیت خیلی بد باشد، پدر و مادر كمتر به نیازهای اساسی كودك خود توجه می‌كنند و آنها مجبور می‌شوند مدرسه را رها و بدون هیچ‌گونه ساختاری زندگی كنند. گاه به بزرگسالانی كوچك تبدیل می‌شوندكه حتی مجبورند مسؤولیت یك خانواده و یا خواهر و برادرهای كوچك‌تر خود را نیز به عهده بگیرند.    احساس گناه گاهی اوقات هنگامی كه والدین بر سر كودك خود فریاد می‌زنند، او خود را گناهكار و به دلیل تمام اتفاقاتی كه در خانه رخ می‌دهد، مقصر می‌داند. این احساس گناه نیز در آینده روی رفتارهای او تأثیر می‌گذارد.  بی‌توجهی والدین در اكثر مواقع حتی زمانی كه فقط یكی از والدین معتاد است، پدر یا مادر قادر به ارائه خدمات و یا توجه به كودك خود نخواهند بود، چرا كه تمام تمركز آنها روی مشكلات خودشان است. این نادیده گرفتن كودك ممكن است او را به افسردگی و یا سایر مشكلات روانی دچار كند.    خشونت كودك كودكان در این خانواده‌ها به‌طور مداوم شاهد مجادله والدین خود با یكدیگر هستند و خود نیز در معرض سوءاستفاده جسمی و یا روانی قرار می‌گیرند و این شرایط در نهایت می‌تواند به بیماری جسمی و روحی كودك منجر شود.    اعتماد به نفس پایین در خانواده‌هایی كه یكی از والدین مواد مخدر مصرف می‌كنند؛ كودكان باید همیشه آرام باشند تا والدین خود را عصبانی نكنند؛ به همین دلیل افرادی ترسو و با اعتماد به نفس پایین هستند و از هر چیزی و هر فردی می‌ترسند.    رضایت دیگران از آنجا كه كودكان پدر و مادرهای معتاد معمولاً سعی می‌كنند سكوت كنند و والدین خود را راضی نگه دارند، در آینده نیز سعی می‌كنند تمامی اطرافیان خود را راضی نگه دارند و به هیچ فردی «نه» نمی‌گویند؛ به ویژه به افرادی كه در موضع قدرت قرار دارند؛ به این ترتیب هویت واقعی خود را از دست می‌دهند. این كودكان در ایجاد هر نوع روابط دائمی دچار اضطراب و ترس می‌شوند و گاه در ازدواج‌های خود نیز رفتاری غیر منتظره خواهند داشت؛ زیرا به خاطر از دست دادن این رابطه نیز می‌ترسند. این افراد اغلب احساس محكومیت می‌كنند و حتی زمانی كه اوضاع روبه‌راه است، به دلیل احساس محكوم بودن باز هم احساس خطر می‌كنند. كودكان در این خانواده‌ها یاد می‌گیرند كه دروغ بگویند، خیانت كنند، حتی گاه دست به دزدی بزنند و جرم‌های دیگری مرتكب شوند. پدر و مادرها باید بدانند كه كودكان برای رشد و شكوفایی به یك خانه امن نیاز دارند. اگر اعتیاد دارید، هرگز نباید آن را نادیده بگیرید و در قدم اول آن را بپذیرید و این عادت زشت خود را ترك كنید. بعد از اینكه از شر این عادت بد خود خلاص شدید نیز فوراً روی فرزندان خود و سلامت آنها تمركز كنید. رفتار كودكان اغلب مخفیانه شكل می‌گیرد و كمتر ممكن است رفتار پرخاشگرانه‌ای از آنها ببینید. خود شما این موضوع را جدی بگیرید و از آنجا كه كودك‌تان شرایط سختی را سپری كرده است، حتی بدون وجود هیچ نشانه بیماری روحی در مورد او با یك روانشناس یا روانپزشك مشورت و محبت خود را به او زیاد كنید تا در جریان طبیعی زندگی قرار بگیرد.    خطر اعتیاد كودك در آینده از آنجایی كه كودكان پدر و مادرهای معتاد همواره در معرض مواد مخدر و... قرار دارند، بنابر احتمال اینكه كودك خود نیز تصمیم بگیرد آن را امتحان كند، بسیار زیاد است و احتمال اعتیاد او در آینده به میزان قابل توجهی افزایش می‌یابد.    عدم اعتماد به دیگران از آنجا كه این كودكان بسیار خجالتی هستند و كمتر با دوستان خود ارتباط برقرار می‌كنند و معمولاً زندگی آنها مخفیانه است نمی‌‌توانند به هیچ فردی اعتماد كنند و این عدم اعتماد در روابط آینده و زندگی آنها نیز تأثیر منفی می‌گذارد.  

ارتقاء پویایی، بالندگی و جوانی جمعیت ... (سیاست ها)

جوانی جمعیت نسل جوان را بايد حفظ کرد. (بجنورد، 1391) نسل جوان را بايد حفظ کرد. (بجنورد، 1391) اين نسل جوانى که امروز ما داريم، اگر در ده سال آينده، بيست سال آينده و در دوره ها و مرحله هاى آينده ى اين کشور بتوانيم آن را حفظ کنيم، همه ى مشكلات کشور را اين ها حل مي كنند؛ با آن آمادگى، با آن نشاط، با آن شوقى که در نسل جوان هست. (بجنورد 1391) مساله ی نمای جوان برای کشور یک مساله ی اساسی و مهم و تعیین کننده است. (بجنورد، 1391) اين نسل جوان خيلى قيمت دارد. (ملاقات با کارگزاران نظام، رمضان 1392) کشور بايد نگذارد که غلبه ى نسل جوان و نماى زيباى جوانى در کشور از بين برود. (ملاقات با کارگزاران نظام، رمضان 1391)

فرهنگ سازی اين مساله ى افزايش نسل و اينها جزو مباحث مهمى است که واقعا همه ى مسوولين کشور - نه فقط مسوولين ادارى - روحانيون، کسانى که منبرهاى تبليغى دارند، بايد در جامعه درباره ى آن فرهنگ سازى کنند. (ملاقات با کارگزاران نظام، رمضان 1391) خانواده ها، جوان ها بايد توليد مثل را زياد کنند؛ نسل را افزايش دهند .(بجنورد، 1391) اين محدود کردن فرزندان در خانه ها، به اين شكلى که امروز هست، خطاست. (بجنورد، 1391) چون فرهنگ سازی در این مساله مثل خیلی از مسایل دیگر اجتماعی، حرف اوّل را می زند؛ باید فرهنگ سازی بشود. (پیام مقام معظم رهبری به مناسبت کنگره قم)

پیشنهادها

رویکرد سیاستگذاری تدوین اسناد بالادستی تلاش همه جانبه در راستای اجرای رهنمودهای مقام معظم رهبری فصل الخطاب بودن سیاست های کلی جمعیت (ابلاغیه مقام معظم رهبری) برای همه ارگان ها و دستگاه ها تسریع و کمک به فرآیند نهایی سازی، تصویب و ابلاغ طرح جامع جمعیت و تعالی خانواده (مجلس محترم شورای اسلامی)

رویکردهای وزارت بهداشت ارتقاي مشاوره هاي هنگام ازدواج و پس از ازدواج با تاكيد بر مهارت هاي زوجين و سلامت جنسي با رعايت چارچوب هاي مذهبي، فرهنگي و اجتماعي افزايش آگاهي جامعه درباره اهميت فرزند آوري سالم و اجتناب ازتك فرزندي مشاوره براي کاهش میانگین فاصله زمانی بین ازدواج و فرزند اول مشاوره براي کاهش میانگین فاصله زمانی بین فرزندان پيشگيري از بارداری های پرخطر و سقط تامين مراقبت هاي كيفي دوران بارداري و مراقبت هاي ويژه براي بارداري هاي پرخطر جلوگيري از مرگ مادر، ‌نوزاد و شيرخوار تدوين بسته هاي آموزشي براي ارتقای آگاهی، نگرش و عملکرد جامعه در زمینه عوامل مستعد کننده ناباروری تعيين اولويت هاي پژوهش هاي كاربردي در راستاي سلامت باروري، فرزند آوري، ارتقای نرخ باروری کلی و عوامل مستعد کننده ناباروری از جمله عوامل محیطی تامين خدمات سلامت مادر و كودك و باروري در راستای ارتقای نرخ باروری کلی و افزايش بارداري هاي برنامه ريزي شده مبتنی بر سیاست ها و قوانین مصوب تقویت برنامه غربالگری ژنتیکی، اختلالات کروموزومی و Congenital

رویکردهای بخشی و بین بخشی تلاش دستگاه های دخیل در امور فرهنگی برای تقویت نگرش جامعه، بویژه جوانان نسبت به ازدواج و تشکیل زندگی مشترک برنامه ريزي براي بازگشت به سير صعودي ازدواج برنامه ريزي براي كاهش متوسط سن ازدواج تعهد دستگاه اجرایی کشور نسبت به تامین مقدمات لازم برای ازدواج (اشتغال، مسکن ...) ايجاد و تقويت خدمات مشاوره اي پس از ازدواج با رويكرد حل مشكلات زوجين در ابتداي زندگي زناشويي و پس از آن در دستگاه هاي مرتبط تلاش دستگاه های دخیل در امور فرهنگی، قوه قضاییه، وزارت ورزش و جوانان ... برای ضد ارزش دانستن طلاق در جامعه فرهنگ سازي در راستاي پيشگيري از سقط غیرقانونی و غیر شرعی همکاری برای طراحی مداخلات لازم با كمك دستگاه هاي ذيربط براي حذف عوامل محيطي ناباروري ايجاد دسترسي به پوشش كامل بیمه خدمات ناباروری تحت پوشش قرار گرفتن همه افراد جامعه توسط بيمه هاي سلامت

سایر فعاليت هاي باروري سالم باروری سالم و فرزندآوری: آموزش و ارتقاي توانمندي پرسنل سطوح مختلف در مورد ارایه خدمات باروري سالم اجراي استانداردهاي بازنگري شده مشاوره خدمات باروري سالم برای افزایش بارداری های ارادی و برنامه ریزی شده تامين خدمات باروري سالم ايجاد دسترسي و تسهيلات مناسب به خدمات بازگشت باروری پس از اعمال جراحی پیشگیری از بارداری تعيين شاخص هاي بازنگري شده برنامه سلامت باروري (بارداري برنامه ريزي شده، بارداري پرخطر، تعداد فرزند دلخواه، ناباروري، سقط، متوسط فاصله ازدواج تا تولد اولين فرزند، متوسط فاصله بين بارداري ها) در سطح دانشگاه هماهنگي با بخش خصوصي و سایر دستگاه ها براي استفاده از ظرفيت های موجود همكاري و اجراي پژوهش هاي كاربردي در راستاي سلامت باروري و فرزند آوري

سایر فعاليت هاي باروري سالم (ادامه) ناباروری: اجراي استاندارد هاي ابلاغي خدمات ناباروري در سطح پیشگیری توانمند سازی ارایه کنندگان خدمات باروري سالم برای بسته خدمتي ناباروري همكاري در اجراي پايش و ارزشيابي مراکز ارايه خدمت مشتمل بر ايجاد سيستم ثبت اطلاعات براي بررسي نتايج و عوارض درمان ها تعيين اولويت هاي پژوهش هاي كاربردي در راستاي ناباروري در سطح دانشگاه

سایر فعاليت هاي باروري سالم (ادامه) برنامه هاي قبل، هنگام و پس از ازدواج: ترويج مفاهيم آموزشي اهميت ازدواج مناسب برای افزایش تمایل به ازدواج آموزش هاي هنگام ازدواج در راستای اهمیت و ارزش های زندگی مشترک  اجراي استاندارد برنامه آموزش و مشاوره پس از ازدواج با رويكرد حل مشكلات زوجين در آغاز زندگي زناشويي و پس از آن تعيين اولويت هاي پژوهش هاي كاربردي در راستاي ارتقاي رضايتمندي از زندگي زناشويي

با تشکر از حسن توجه شما