برنامه درسی Curriculum دکتر زهرا جلیلی مرکز مطالعات و توسعه آموزش پزشکی

برنامه درسی Curriculum Student Student Student برنامه درسی Curriculum برنامه درسی ”تجربه آموزشی برنامه ریزی شده ” است . آقای گن 1995 ” هر آنچه که در ارتباط با آموزش رخ می دهد“.حداقل 4 جزء مهم یک کوریکو لوم شامل محتوا ،استراتژی های آموزشی، ارزشیابی دانشجویان بر اساس کوریکولوم و محیط آموزشی Student What to content Learn How to learn -Education Strategy -Teaching & leaning tools Assessment Educational environment Learning Out Come

اصل اول در برنامه درسی: برنامه های درسی زیادی به صورت هم زمان به وجود آمدند تمام این برنامه های باید همگرا و همسان شوند. برنامه های متعددی را داخل یک برنامه می توان گنجاند 1- برنامه درسی رسمی و غیر رسمی Formal & Informal 2- برنامه درسی مخفی Hidden curriculum 3- برنامه درسی طراحی شده، تدریس شده

برنامه درسی رسمی و غیر رسمی: منظور از برنامه درسی رسمی آن است که برنامه ریزان آموزشی قصد دارند و تأکید می کنند که طبق آن برنامه آموزش داده شود. برای مثال دوره آموزشی سیستم قلبی و عروقی ، آموزش مهارتهای ارتباطی. با این وجود بیشتر وقت دانشجویان در فعالیتهای خارج از برنامه درسی مانند مشارکت درانتشار نشریه هاو خبرنامه های دانشجویی، شرکت درانجمن های علمی، فعالیتهای ورزشی و ... سپری گردد. دانشجویان از این فعالیتها و از برقراری ارتباط با سایر دانشجویان و کارکنان دانشگاه مطالب زیادی می آموزند. این نوع یادگیری قسمتی از برنامه درسی غیر رسمی است و بسیار مهم می باشد زیرا به کسب تجربه کلی دانشجویان منجرمی شود. Mumford و Honey یادگیری های یک فرد را با شکل نشان داده اند.

برنامه درسی مخفی: شامل مطالبی است که به وسیله دانشگاه یا موسسه برای آموزش دانشجویان تنظیم نشده ولی دانشجویان در طول برنامه درسی به صورت نا خودآگاه و از مشاهده محیط آموزشی کسب می کنند. برای مثال روش برخوردپزشک با بیمار (رفتار بالینی)، نحوه پاسخگوئی و رفتار یک دندانپزشک با بیمار و چگونگی برخورد یک داروساز با عامه مردم که دانشجویان آن را مشاهده و یاد می گیرند. برنامه درسی مخفی در طولانی مدت می تواند بر رفتار دانشجویان تاثیر بگذارد.(الگو پذیری) برنامه درسی طراحی شده ، تدریس شده: با اینکه طراح برنامه درسی انتظار دارد این برنامه طبق طرح و نقشه اولیه آموزش داده شود، ولی بعضی اوقات تدریس اساتید با آنچه که برنامه ریزی شده متفاوت می باشد.

مدرس هنگامی که یک Case را در بخش پیدا می کند ممکن است به جای استفاده از برنامه درسی از این بیمار برای آموزش استفاده کند. محقق ممکن است به جای کنفرانس تعیین شده در برنامه از تحقیقات خود برای ارائه در کلاس درس استفاده کند و احساس استقلال آموزشی خود را با این کار حفظ کنند. مدرسان ممکن است از نظارت مرکزی یا اداری بر مطالبی که تدریس می کنند ناراضی باشند و این امر آنان را برنجاند ویا این مطالب را بر اساس نیاز دانشجویان و جامعه ندانند، بنابراین به تدریس محتوای مورد نظر خودمی پردازند و به تدریس تصادفی روی می آورند.

یادگیری در خارج از ساعات کاری یادگیری در محل کار یادگیری در خارج از ساعات کاری ایجاد و استفاده از موقعیتهای آموزشی در حین کار یادگیری خودآگاه یادگیری های تصادفی در حین کار یادگیری ناخودآگاه یادگیری های تصادفی در خانه و جامعه یادگیری های ساختاردار مانند دوره ها، کارگاهها... یادگیری ها

برنامه درسی محوری و غیر محوری حجم زیاد اطلاعات تحت عنوان انفجار اطلاعات Information explosion(انتشارمتوسط 4 ژورنال جدید در هر روز و تخمین زمان دو برابرشدن اطلاعات در هر 20 ماه ) منجر به افزایش عدم تحمل در دانشجویان شده است.در یک پاسخ انفعالی به این پدیده، نظام آموزش پزشکی در جهان به افزایش محتوای آموزشی پرداخته اند(فربهی برنامه آموزشی curriculum overload) دانشجویان نمی توانند همه چیز را در طول برنامه های آموزشی خود بیاموزند.

راه حل اساسی پیشنهاد شده: ارائه یک برنامه درسی محوری همراه با امکان انتخاب موضوعات متفاوت (حول این محور ) تحت عنوان برنامه درسی غیر محوری (انتخابی ) است.

برنامه درسی محوری بخشی از برنامه درسی است که تمام دانشجویان باید آن را مطالعه نموده و در آن تبحر یابند (مفهوم یکسان بودن برنامه آموزشی) .این بخش در برابر برنامه درسی غیر محوری قرار دارد که شامل بخش های متنوعی بوده و دانشجویان می توانند دوره های انتخابی طراحی شده در آن را برحسب تمایل خود انتخاب نموده و آموزش می بینند(مفهوم تنوع در برنامه آموزشی).

تمام دانشجویان ملزم به گذراندن این برنامه می باشند. ویژه گی های هسته (محور) در برنامه آموزش پزشکی: تمام دانشجویان ملزم به گذراندن این برنامه می باشند. پوشش دهنده کلیه توانایی های ضروری طبابت می باشند(مفهوم جامعیت). دانشجویان باید در این بخش سطح بالایی از تبحر را کسب نمایند.high standard of mastery هر سه بخش دانش، مهارت و نگرش را در بر گیرد.

دوره انتخابی (غیر محوری) دوره ایی است که دانشجویان این دوره ها را بسته به علاقه و تمایل خود انتخاب می کنند اهداف : پرداختن به علائق مختلف دانشجویان در بخشی از برنامه آموزشی امکان مطالعه عمیق تردانشجویان در برخی از موضوعات به انتخاب ایشان کسب و ارتقا برخی مهارت های عملی، بالینی و یا آزمایشگاهی به انتخاب و علاقه ی دانشجو افزایش مسئولیت پذیری دانشجو در قبال یادگیری خود و تغییرنگرش وی در زمینه یاد گیری ایجاد تغییر در نگرش و برخورد دانشجویان در زمینه کار و حرفه آینده

اصل دوم کوریکولوم: Outcome Based Education در رویکرد آموزشی مبتنی بر پیامد ( OBE) ، تصمیم گیری برنامه درسی بر اساس پیامد هایی است که دانشجویان در پایان دوره کسب می کنند.بدین معنا که در این رویکرد ابتدا پیامد های مورد نظر و Product مشخص وتعریف می شوند ، این در حالی است که در شیوه سنتی تاکید بر فرآیند آموزشی است (چه روش آموزشی ، چه محتوایی و...) به طور مثال ما در برنامه درسی به طور دقیق بیان می کنیم دانشجوی ما در هنگام فارغ التحصیلی به عنوان Health Care Provider باید این خصوصیات و توانمندی ها را داشته باشد تا بتواند پاسخگوی نیاز جامعه باشد، سپس بقیه کوریکولوم (چه محتوایی،چه استراتژی آموزشی و ... را مشخص می کنیم.

ویژگی های رویکرد OBE نگاه عمیق به نیاز ها و مشکلات سیستم بهداشتی با پاسخ به نیاز ها و همچنین برمبنای کارایی فردی است. ارتباط و مناسبت برنامه آموزشی با نیاز های جامعه یکی از مسائل مهم مورد بحث می باشد زیرا این احتمال وجود داردکه یک عدم تطابقی بین آنچه را که از پزشکان جوان خود انتظار داریم و توانمندی هایی که در برنامه آموزش می آموزند ایجاد گردد.

در حال حاضر در رفع نیاز های نظام سلامت Imbalanced coverage وجود دارد. Task overlap Task gap

گزارش یک تجربه: دانشگاه Dundee 12 پیامد آموزشی را برای تربیت پزشک عمومی در سه حیطه تعیین کرده است. این سه حیطه تحت عنوان مدل“ سه حلقه ای ” حلقه داخلی شامل انجام وظایف (7 پیامد) ، حلقه میانی رویکرد به وظایف (3 پیامد)، وحلقه بیرونی منش حرفه ای (2 پیامد) است. ( انجام کار درست با روش درست توسط فرد درست)

             

Brown University Outcomes In 1996 Brown University School Of Medicine Competency Based Curriculum 2000

اصل سوم ماهیت پویایی برنامه درسی : اگر برنامه درسی ایستا و بدون تغییر باقی بماند، خیلی سریع تحت تاثیر مشکلات واقع خواهد شد و کارایی خود را از دست خواهد داد . چون برنامه درسی به دلیل ماهیت پویایی خود دائما نیازمند تغییر و پیشرفت است. با توجه به فرضیه ای که بیان می کند برنامه درسی یک موجود زنده است آبراهام در سال 1996 ، مشکلات برنامه درسی را به صورت بیماری های مختلف توضیح داد. 1- اسکلروز برنامه درسیcurriculosclerosis یا سخت شدن دسته ها hardening of categories خفقان دپارتمانی و تمرکز گرایی شدید و جلوگیری از روند طبیعی شکل گیری و عملکرد برنامه درسی( مهار فونکسیون طبیعی کوریکولوم (

کارسینوم کوریکو لوم : رشد غیر قابل کنترل بخشی از کوریکولوم 3- کوریکولوآرتریت : عدم توانایی دپارتمان ها در برقراری ارتباط مؤثر در آموزش 4- هیپرتروفی کوریکولوم یا کوریکولومگالی: موضوعات جدید آموزشی به کوریکولوم اضافه شود بدون آنکه چیزی از موارد قبل حذف گردد ، این امر علت اصلی اضافه شدن بیش از حد حجم کوریکو لوم است. 5- اسکیزو فرنی کوریکولوم : دو دستگی و پراکنده گی در کوریکولوم به عنوان مثال جدایی بین علوم پایه و بالینی 6- استخوانی شدن برنامه درسی ossification of curriculum هنگامی که برنامه درسی ایستا و بدون تغییر و دچار جماد می باشد ودر قالبی سفت و تغییر ناپذیر طراحی شده است.

-تورم ایدیوپاتیک کوریکولوم : در اینجا اشکال از تدریس است نه از برنامه درسی 8- تورم ارثی کوریکولوم : رئیس جدید، یک کوریکولوم مشکل دار را به ارث می برد و قادر نیست دانشکده را در جهت درک و کشف مشکلات برنامه درسی و تغییرآن ترغیب کند .

Thanks for your attention