شاخصهای بیماریها Disease indicators تهیه وتنظیم: دکترحسین فرقانی MD-MPH

کلیات شاخص ها (نسبت، تناسب ،میزان) Ratio(نسبت):بیان کننده ارتباط بین دوکمیت تصادفی است.صورت کسر جزئی از مخرج کسرنیست وعامل زمان درآن دخیل نیست.x/y نسبت جنسی زن به مرد Proportion(تناسب):نسبتی که اهمیت یک جزء رانسبت به کل مشخص می کند وصورت کسر جزئی ازمخرج کسر است وبه صورت درصدبیان می شود.مثل درصدابتلا کودکان یک منطقه به بیماری هپاتیت A Rate(میزان):میزان دارای چهارجزء صورت کسر،مخرج کسر، زمان مشخص ویک ضریب مشخص وعبارتست از رویدادبعضی از وقایع خاص(مرگ وبیماری) درجامعه دریک دوره زمانی معین میزان مرگ زیر یکسال دریک منطقه:IMR

میزان های مرگ ومیر Mortality rates 1-میزان خام مرگ: تعدادکلیه مرگها دریکسال CDR= ×1000 جمعیت وسط همان سال CDRتحت تاثیرترکیب جمعیت ومیزانهای اختصاصی مرگ ومیر است. 2-میزانهای مرگ ومیراختصاصی:SDR علتی،سنی،جنسی،سنی-جنسی CSDRTB= تعداد مرگ از سل دریکسال ×1000 جمعیت وسط سال

CFR= میزان کشندگی بیماری(تناسب): تعدادمرگهای ناشی ازیک بیماری خاص CFR= ×100 تعداد کل مبتلایان به همان بیماری کاربرد شاخص دربیماریهای حاد وبا ویرولانس بالاست. میزان میرایی نسبی(تناسب): تعدادمرگهای ناشی ازیک بیماری خاص Proportional Mortality rate = ×100 مجموع مرگهای ناشی از کلیه علل درهمان سال تناسب ها زمانی به کار گرفته می شوند که آمارهای مربوط به جمعیت در دسترس نباشند.

شاخص های ابتلاء Morbidity indicators 1-به تعیین اولویت های بهداشتی کمک می کنند. 2-برای پژوهشهای بنیادی وپایش وارزشیابی فعالیتهای مبارزه با بیماریها لازمند. 3-به عنوان نقطه شروع بررسیهای سبب شناختی به کار میروند. 4-نقش اساسی در پیشگیری وکنترل بیماریها ایفا می کنند.

رابطه شیوع وبروز:P=I X D)) شاخص های ابتلاء Prevalence(شیوع):یک میزان است وعبارتست از نسبت موارد جدید وقدیم بیماری دریک زمان مشخص به کل جمعیت درمعرض خطردروسط همان دوره ضربدرΚ10 (شیوع نقطه ای ودوره ای) new +old cases Prevalence Rate=—–––––––––––––– ×10Κ population at risk Incidence(بروز):یک میزان است وعبارتست از نسبت موارد جدید بیماری دریک زمان مشخص به کل جمعیت درمعرض خطر دروسط همان دوره ضربدرΚ10 (بروز تجمعی) new cases Incidence Rate=—–––––––––––––– ×10Κ population at risk رابطه شیوع وبروز:P=I X D)) شیوع بروز متوسط مدت بیماری

میزانهای بروز اختصاصی میزان حمله بیماری(Attack rate): تعدادمواردجدید بیماری در یک فاصله زمانی مشخص A.R= ×100 جمعیت درمعرض خطر درهمان فاصله زمانی میزان حمله ثانویه (SAR)Secondary attack rate: تعداد اشخاص درمعرض خطر که در فاصله دامنه دوره کمون پس ازتماس با یک مورد اولیه، بیماری در آنها بروز می کند.

Incidence Rate=—–––––––––––––– ×10Κ population at risk – old scars استثنای شاخص بروز درمورد بیماری سالک چون موارد جوشگاه زخم سالک بدلیل مصونیت جمعیت ازمخرج کسر حذف می شود فرمول بروزبیماری به شکل زیر اصلاح می شود: new cases Incidence Rate=—–––––––––––––– ×10Κ population at risk – old scars

شاخص نمونه برداری وبا حد انتظار نمونه برداری سوآب رکتال درهرماه برای اسهال های حادآبکی: 4برابر جمعیت زیر 5سال منطقه تقسیم برعدد12 است. 2×2×جمعیت زیر 5سال منطقه Monthly expected value Of rectal swab = حداقل تعداد دفعات اسهال درزیر5سال 12 درصد کودکان اسهالی درطول سال تعدادماههای سال

تعدادموارد فلج شل کشف شده شاخصهای فلج شل حاد بیماریابی فلج شل حاد(AFP):میزان حدانتظار رویداد فلج شل حاد یک مورد به ازای هر100000جمعیت زیر15 سال است. جمعیت زیر 15 سال = حدانتظار بیماریابی 100000 تعدادموارد فلج شل کشف شده × 100=درصد بیماریابی حدانتظاربیماریابی فلج شل حاد

ادامه شاخص های AFP تعدادگزارش های ماهیانه رسیده شاخص کامل بودن گزارش دهی ماهیانه = ×100 Completness تعداد گزارشهای مورد انتظار تعداد گزارشهای رسیده در مهلت مقرر شاخص به هنگام بودن گزارش دهی ماهیانه ×100 Timliness = تعداد گزارشهای مورد انتظار درهمان مدت موارد AFP که درظرف 7روز ازبروزفلج کشف شده Case detection ×100 شاخص کشف موارد = کل موارد AFP تعداد مواردAFP که ظرف 14روز پس ازبروز فلج2نمونه کافی به فاصله حداقل24 ساعت ازیکدیگر برداشت شده است شاخص به هنگام بودن نمونه گیری sampling = کل موارد AFP

شاخص های سل CDR= Cure rate= 1-شاخص بیماریابی سل Case detection rate تعداد موارد جدید مبتلا به سل ریوی اسمیر مثبت ثبت شده دریک مقطع زمانی ویک جمعیت مشخص CDR= ×100 تعداد موارد مبتلا به سل ریوی اسمیرمثبتی که بروز آن درهمان مقطع زمانی وهمان جمعیت تخمین زده می شود 2-شاخص میزان بهبودی Cure rate تعداد موارد جدید مبتلا به سل ریوی اسمیر مثبت در یک مقطع زمانی ویک جمعیت مشخص که نتیجه درمان آنها طبق تعاریف استاندارد بهبود یافته است. Cure rate= ×100 تعداد کل موارد جدید مبتلا به سل ریوی اسمیر مثبت ثبت شده در همان مقطع زمانی وهمان جمعیت

ادامه شاخص های سل 3-شاخص تغییر ماهیت خلط Conversion rate تعدادموارد مبتلا به سل ریوی اسمیر مثبت دریک دوره زمانی که آزمایش خلط پایان ماه دوم یاسوم آنها منفی شده است. Conversion rate= ×100 تعداد کل بیماران مبتلا به سل ریوی اسمیر مثبت ثبت شده درهمان مقطع زمانی وهمان جمعیت 4-شاخص تکمیل دوره درمان Complete rate تعداد موارد جدید مبتلا به سل ریوی اسمیر مثبت در یک مقطع زمانی ویک جمعیت مشخص که نتیجه درمان آنها طبق تعاریف استانداردتکمیل دوره درمان است. Complete rate= ×100 تعداد کل موارد جدید مبتلا به سل ریوی اسمیر مثبت ثبت شده در همان مقطع زمانی وهمان جمعیت

شاخص های مالاریا API= SPR= 1-شاخص تهیه لام خون محیطی سالیانه تعداد لا مهای تهیه شده ازافراد مظنون به مالاریا دریکسال 1-شاخص تهیه لام خون محیطی سالیانه Annual blood exam rate ABER= ×100 کل جمعیت درمعرض خطر مالاریا درهمانسال تعداد موارد مثبت مالاریا دریکسال 2-میزان بروز انگلی سالیانه Annual positive index API= ×100 کل جمعیت درمعرض خطر مالاریا درهمانسال تعداد لام های مثبت مالاریا دریک دوره زمانی مشخص 3-میزان لام های مثبت مالاریا Slide positive rate SPR= ×100 کل لامهای تهیه شده درهمان دوره زمانی

سئوالات کار گروهی گروه1:شاخص های ایمن سازی گروه2:شاخص های ایدز گروه 3:شاخص های STD گروه 4:شاخص های سرخک گروه 5:شاخص های CRS گروه 6: شاخص های دیفتری - سیاه سرفه

خسته نباشید Dr.forghani@gmail .com خسته نباشید Dr.forghani@gmail.com