Statistika cena

Statistika cena Osnovni koncepti Potrošačke cene Cene proizvođača Cene uvoza i izvoza Deflator BDP-a Ostali indeksi cena Paritet kupovne moći (PPP)

Statistika cena Osnovni koncepti Cena robe ili usluge predstavlja količinu novca po jedinici robe ili usluge koje u kupoprodajnim transakcijama kupac plaća prodavcu Slobodno formiranje cena Pod kontrolom države

Statistika cena Osnovni koncepti Predmet kupoprodajnih transakcija mogu biti različiti proizvodi: Industrijski proizvodi Proizvodi za ličnu potrošnju Različite vrste usluga Poljoprivredni proizvodi Radni input Finansijska imovina

Statistika cena Osnovni koncepti Promena cena utiče na promenu položaja ekonomskih subjekata na tržištu Svaki skok cena ide u korist prodavaca (proizvođača) na štetu kupaca (potrošača) Pad cena poljoprivrednih proizvoda - poboljšanje položaja gradskog stanovništva i pogoršanje položaja seoskog stanovništva

Statistika cena Osnovni koncepti Statistika cena obuhvata: Praćenje promena cena tokom vremena (vremenski indeksi) Poređenje cena između određenih područja u istom vremenskom periodu U apsolutnom izrazu preko prosečnih cena U relativnom izrazu preko pariteta kupovne snage valute

Statistika cena Osnovni koncepti Najznačajniji vremenski indeksi cena su: Indeksi cena potrošača Indeksi cena proizvođača Indeksi cena uvoza i izvoza Ovi indeksi, zajedno sa indikatorima troškova rada i pariteta kupovne moći valute, čine osnovu sistema statistike cena u većini zemalja

Statistika cena Osnovni koncepti Indeksi cena i potrošačka korpa Indeks cena pokazuje koliko treba platiti skup proizvoda u jednom određenom vremenskom trenutku u poređenju sa onim što je bilo potrebno platiti za isti skup proizvoda u nekom prethodnom vremenskom trenutku Vrednost indeksa cena za referentni (bazni period) je 100 indeksnih poena

Statistika cena Osnovni koncepti Promena vrednosti izdataka za kupovinu skupa dobara i usluga može biti rezultat: Promene cena tih roba i usluga Promene količina Promene kvaliteta ili vrste robe i usluga

Statistika cena Osnovni koncepti U zavisnosti od vrste indeksa cena, potrošačka korpa mora obuhvatati reprezentativni skup roba i usluga koji su kupljeni ili utrošeni Pošto indeks cena meri promenu vrednosti izdataka za kupljene robe i usluge koja je posledica samo promene cena, korpa kupljenih proizvoda treba da bude nepromenjena (fiksirana u vremenu) U današnjim uslovima brzog tehnološkog napretka, brzih promena na tržištu potrošačka korpa ne može ostati nepromenjena u dužem periodu

Statistika cena Osnovni koncepti Primer: Cene i individualni indeksi cena proizvoda u korpi Ukupan indeks cena dobija se kao zbir proizvoda indeksa cena svakog proizvoda i njegovog pondera Ponderi se dobijaju kao relativno učešće izdataka svakog proizvoda u ukupnim izdacima Prosečna cena korpe u tekućem periodu porasla je za 10,1% u odnosu na bazni period

Statistika cena Osnovni koncepti Indeks cena se može izračunati korišćenjem različitih formula: Lasperov (Laspeyres) indeks cena meri promenu cena korpe utrošene u baznom periodu Pašeov (Paasche) indeks cena meri promenu cena korpe utrošene u tekućem periodu Fišerov (Fisher) indeks cena koristi korpu iz tekućeg i baznog perioda i izračunava se kao geometrijska sredina Lasperovog i Pašeovog indeksa cena

Statistika cena Osnovni koncepti U praksi se najčešće koristi Lasperov indeks cena Metod fiksne baze podrazumeva da se promena cena između bilo koja dva perioda ponderiše sa strukturom potrošnje iz baznog perioda Metod lančanih indeksa podrazumeva da se promena cena između bilo koja dva uzastopna perioda t, t+1 ponderiše se sa strukturom potrošnje iz perioda t

Statistika cena Osnovni koncepti Indeksi cena se najčešće koriste za: Merenje inflacije Izračunavanje realnih vrednosti Izračunavanje indeksiranih vrednosti

Statistika cena Osnovni koncepti Merenje inflacije Indeks potrošačkih cena Indeks cena proizvođača Indeks troškova gradnje Indeks cena usluga

Statistika cena Osnovni koncepti Indeksi cena sa stanovišta komponenata finalne tražnje: Indeks potrošačkih cena (lična potrošnja) Indeks cena države (potrošnja države) Indeks cena investicija (investiciona potrošnja) Indeks cena izvoza (izvoz)

Statistika cena Osnovni koncepti Izračunavanje realnih vrednosti određenih agregata Kada nominalne vrednosti podelimo sa odgovarajućim indeksom cena dobijemo realne vrednosti Indeksiranje Vrednost iz kupoprodajnog ugovora vezuje se za indeks cena

Statistika cena Potrošačke cene Indeks potrošačkih cena (Consumer Price Index) meri promene opšteg nivoa cena roba i usluga tokom vremena, koja domaćinstva kupuju za zadovoljavanje svojih potreba

Statistika cena Potrošačke cene Danas IPC se koristi kao: Makroekonomski indikator inflacije Sredstvo koje države i centralne banke koriste za targetiranje inflacije Deflator potrošnje domaćinstava u nacionalnim računima

Statistika cena Potrošačke cene Obuhvat indeksa potrošačkih cena se može prilagoditi tako da služi specifičnim ciljevima: U analizi siromaštva - kretanje inflacije specifičnih grupa stanovništva (npr. penzionera ili domaćinstava s najnižim prihodima) Inflacije specifičnih sektora, npr. energije, hrane Definisanje „bazne inflacije“ Poređenje stope inflacije između regiona, urbanih i ruralnih područja

Statistika cena Potrošačke cene Dva koncepta definisanja indeksa potrošačkih cena: Meri promene u troškovima fiksne korpe roba i usluga koja domaćinstva troše za svoje potrebe - Indeks troškova roba i usluga, IPC Meri promene u troškovima života promene u vrednosti potrošnje domaćinstva u cilju održavanja dostignutog nivoa životnog standarda (s promenom cena, stanovništvo menja svoje potrošačke navike) - Indeks troškova života Većina zemalja (i Srbija) koristi Lasperov tip indeksa za izračunavanje nacionalnih indeksa potrošačkih cena

Statistika cena Potrošačke cene Obuhvat i namena indeksa potrošačkih cena Tri glavne oblasti korišćenja indeksa potrošačkih cena su: Indeksacija plata i zarada, zakupnine, ugovornih vrednosti i primanja po osnovu socijalnog osiguranja Deflacija potrošnje domaćinstva u nacionalnim računima Targetiranje inflacije - centralnoj banci bio bi potreban indeks koji bi se odnosio na ukupnu inflaciju, a ne samo na rast potrošačkih cena

Statistika cena Potrošačke cene Geografski obuhvat IPC Na nacionalnom i/ili na regionalnom nivou U Srbiji, indeks potrošačkih cena odnosi se samo na urbana područja Prikupljaju se cene u 15 gradova u Srbiji koji predstavljaju administrativne i trgovinske centre s najvećim prometom

Statistika cena Potrošačke cene Indeks potrošačkih cena se koristi kao opšta mera inflacije u zemlji trebalo bi uključiti samo robe i usluge koje je stanovništvo kupilo za novac Mnoge zemlje, od ne-novčanih transakcija jedino imputiraju rentu za vlasnike nekretnina

Statistika cena Potrošačke cene Domaći vs nacionalni koncept indeksa potrošačkih cena Domaći koncept - indeks potrošačkih cena obuhvata celokupnu ličnu potrošnju (cene i količine, tj. pondere) u okviru ekonomske teritorije zemlje uključujući potrošnju stranih turista Potrošnju stranaca u okviru jedne zemlje teško je meriti u praksi U Srbiji, indeks potrošačkih cena se zasniva na domaćem konceptu, ali potrošnja nerezidenata nije uključena

Statistika cena Potrošačke cene Nacionalni koncept - indeks potrošačkih cena obuhvata ličnu potrošnju rezidentana zemlje, bez obzira gde je nastala U praksi se retko koristi - postoje poteškoće u merenju cena po kojima je roba kupljena u inostranstvu Indeks cena najčešće samo za ne-institucionalna domaćinstva

Statistika cena Potrošačke cene Izbor ciljne ili referentne populacije zavisi od svrhe i cilja indeksa potrošačkih cena Neke zemlje iz referentne populacije isključuju najbogatija domaćinstva pošto je njihova potrošnja atipična Neke zemlje isključuju najsiromašnije kategorije stanovništva ili obe ekstremne kategorije stanovništva − najsiromašnije i najbogatije Analitički indeksi za specifične namene

Statistika cena Potrošačke cene Indeks potrošačkih cena obuhvata cene roba i usluga koja domaćinstva kupuju za zadovoljavanje svojih ličnih potreba - prema COICOP–HIPC klasifikaciji to su: Proizvodi za ishranu i piće Duvan Artikli odeće i obuće Usluge stanovanja Nameštaj, pokućstvo i tekuće održavanje stana Usluge zdravstva Transport Komunikacije Rekreacija i kultura Obrazovanje Restorani i hoteli Ostale robe i usluge

Statistika cena Potrošačke cene Indeks potrošačkih cena, Srbija, januar 2015. COICP Struktura u % I 2015 Ø 2014 XII 2014 I 2014 Ø2015 00 Ukupno 100 100,1 99,8 102,9 01 Hrana i bezalkoholna pića 32,75 101,6 100,6 100,5 101,8 02 Alkoholna pića i duvan 7,41 95,3 95,0 109,5 03 Odeća i obuća 4,51 98,9 99,3 96,4 98,2 04 Stan, voda, el.energija. gas i druga goriva 13,58 102,2 100,4 103,0 105,1 05 Namštaj, pokućtstvo i tekuće održavanje stana 4,58 99,7 98,7 06 Zdravstvo 5,01 98,4 99,9 103,1 07 Transport 12,91 96,0 98,0 96,8 101,3 08 Komunikacija 4,99 100,3 100,8 09 Rekreacija i kultura 5,36 97,9 104,9 106,7 10 Obrazovanje 1,59 101,7 100,7 11 Restorani i hoteli 2,51 101,1 102,4 105,4 12 Ostale robe i usluge 4,8 99,6 105,0 103,3 Izvor: Republički zavod za statistiku (2015), Saopštenje statistike cena br. 38

Statistika cena Potrošačke cene Ponderi Imaju ulogu da dodele odgovarajući značaj prosečnim cenama različitih roba i usluga koje se nalaze u reprezentativnoj korpi Predstavlja učešće potrošnje tih roba i usluga u ukupnoj potrošnji Ponderi se mogu izražavati kao: Odgovarajuća učešća čija je suma jednaka jedinici Procenti čiji je zbir 100 Promili čiji zbir iznosi 1000

Statistika cena Potrošačke cene Ponderi indeksa potrošačkih cena mogu se dobiti na osnovu podataka o potrošnji iz Ankete o potrošnji domaćinstva (APD) ili na osnovu procena potrošnje domaćinstva iz nacionalnih računa Dopunski izvori podataka za izračunavanje pondera su poreske prijave i statistika trgovine na malo

Statistika cena Potrošačke cene Grupni indeks potrošačkih cena izračunava se kao: Ponderisana aritmetička sredina individualnih indeksa cena

Statistika cena Potrošačke cene Pt/0 označava ukupan indeks potrošačkih cena u periodu od 0 do t wi0 su ponderi vezani za svaki pojedinačni indeks cena pit/pi0 predstavlja odgovarajući pojedinačni indeksi cena

Statistika cena Potrošačke cene Ako za izračunavanje pondera ne raspolažemo podacima za period 0, referentni period za pondere će biti period b koji prethodi referentnom periodu za cene 0 Primer: Prosečna godišnja potrošnja određene grupe proizvoda iznosi 20.000 dinara (PibQib) u 2010. godini Referentni period za cene je 2011. godina Indeks cena grupe proizvoda 2011. u odnosu na 2010. godinu Pi0 / Pib =102

Statistika cena Potrošačke cene Prosečna godišnja potrošnja izražena u cenama iz 2011. godine (referentni period za cene) se izračunava kao: 20.000*102=20.400 dinara prema Potrošnju smo izrazili u istom referentnom periodu kao što su cene

Statistika cena Potrošačke cene Referentni period koji se koristi za pondere potrebno je da bude stabilan bez atipičnih ekonomskih i drugih šokova ili iznenadnih događaja kao što su suša, poplave i sl. Ponderi se ažuriraju najmanje jednom u pet godina ili u zavisnosti od toga kada su nastupile veće promene u potrošnji

Statistika cena Potrošačke cene Liste reprezentativnih proizvoda i usluga Reprezentativni proizvodi su oni proizvodi koji imaju najveći udeo u potrošnji određene grupe proizvoda i čije cene dobro odražavaju promene cena čitave grupe proizvoda

Statistika cena Potrošačke cene Cene reprezentativnih proizvoda se prikupljaju na osnovu cena istaknutih na proizvodima Pretpostavlja se da su to cene koje se realizuju u kupoprodajnoj transakciji Podaci se prikupljaju samo na reprezentativnim mestima - gde se obavlja najveći promet Svako područje određene teritorije treba da bude zastupljeno prema svom ekonomskom značaju

Statistika cena Potrošačke cene Podaci o cenama se mogu prikupiti na dva načina: lokalno i centralno Lokalno – prikupljaju se podaci o cenama na terenu dobijenih od prodavnica svih tipova i veličina Na zelenim pijacama Na drugim neformalnim mestima (prodaja na ulici i sl.) Od zanatskih radionica Od preduzeća koja pružaju javne usluge Ugostiteljskih, sportskih i kulturno-obrazovnih objekata

Statistika cena Potrošačke cene Centralno prikupljanje podataka o cenama se koristi kada nije neophodan izlazak na teren Proizvodi čije cene formira država (mogu se dobiti od regulatornih organa telefonskim putem ili elektronskom poštom) U Srbiji se za oko 10% proizvoda podaci o cenama prikupljaju centralizovano cene električne energije, derivata nafte, dnevnih i nedeljnih listova, poštanskih i telefonskih usluga i sl.

Statistika cena Potrošačke cene Indeks cena potrošača se izračunava mesečno Veoma je važno da vremenski okvir u izveštajnom periodu snimanja cena bude isti svakog meseca na svakom mestu snimanja U zavisnosti od vrste proizvoda i varijabiliteta cene tog proizvoda − prikupljanje cena može biti češće ili ređe tokom meseca Za neke proizvode čije su cene relativno stabilne prikupljanje cena može biti kvartalno (npr. cene medicinskih usluga, usluga stanovanja)

Statistika cena Potrošačke cene Za izračunavanje indeksa potrošačkih cena u Srbiji snimanje cena se vrši u određenim intervalima u toku meseca i to: Poljoprivredni proizvodi od 15. do 21. Industrijski prehrambeni proizvodi od 11. do 14. Industrijski neprehrambeni od 3. do 10. Usluge od 14. do 17. Ugostiteljske usluge od 18. do 21. u mesecu

Statistika cena Potrošačke cene Izračunavanje indeksa Indeksi cena pojedinih proizvoda mogu se izračunati na tri načina: Odnos aritmetičke sredine cena u tekućem i baznom periodu (naziva se odnos proseka):

Statistika cena Potrošačke cene Aritmetička sredina odnosa cena, naziva se još i prosek odnosa i može se predstaviti na sledeći način: Odnos geometrijske sredine cena u tekućem i baznom periodu i predstavlja se na sledeći način:

Statistika cena Potrošačke cene p10 i pn0 su cene dobijene u baznom periodu p11 i pn1 su cene istih proizvoda dobijene u tekućem period (t=1) i=1,…, n Broj individualnih indeksa odgovara broju reprezentativnih proizvoda koji se obuhvataju indeksom potrošačkih cena

Statistika cena Potrošačke cene U praksi se koriste ponderi koji se odnose na vrednost roba i usluga koja su domaćinstva kupila APD ne raspolaže podacima o kupljenim količinama već samo o vrednosti utrošenih roba i usluga Vrednosni ponderi su izraženi u istim monetarnim jedinicama za razliku od količinskih pondera Ako koristimo vrednosne pondere indeks postaje

Statistika cena Potrošačke cene predstavlja učešće potrošnje pojedinačnih proizvoda i u potrošnji svih proizvoda korpe koji se obuhvataju indeksom potrošačkih cena (može se izraziti u delovima od 100, ili 1000) Pojednostavljena formula gde je

Statistika cena Potrošačke cene Grupni indeks je ponderisana aritmetička sredina individualnih indeksa cena između dva perioda za dati skup proizvoda koji je obuhvaćen indeksom Indeks potrošačkih cena u Srbiji ponderisana aritmetička sredina individualnih indeksa cena Individualni indeksi cena kao odnos geometrijskih sredina cena

Statistika cena Potrošačke cene Harmonizovani indeks potrošačkih cena (Harmonised Index of Consumer Prices − HICP) za zemlje EU Pruža uporedivu meru inflacije potrošačkih cena na nivou EU Izračunava se na osnovu jedinstvene metodologije Dozvoljena je izvesna fleksibilnost u primeni različitih metoda (odstupanje u svim komponentama indeksa potrošačkih cena ne bude veće od 0,1 procentnih poena)

Statistika cena Potrošačke cene Osnovni cilj IPC - da prati cenovnu stabilnost zemalja evrozone, EU u celini, kao i za međunarodna poređenja inflacije ECB definiše cenovnu stabilnost kada je prosečni godišnji rast harmonizovanog indeksa potrošačkih cena blizu 2%

Statistika cena Potrošačke cene Razlikujemo: Nacionalne harmonizovane indekse potrošačkih cena za svaku od zemalja EU Dva agregatna indeksa: Indeks potrošačkih cena monetarne unije (Monetary Union Index of Consumer Prices) Evropski indeks potrošačkih cena (European Index of Consumer Prices)

Statistika cena Potrošačke cene HICP sve komponente, kretanje prosečne godišnje stope inflacije, 2002-2012 (%) Izvor: Eurostata database

Statistika cena Potrošačke cene Prosečna godišnja stopa inflacije, 2002-2012 Izvor: Eurostata database

Statistika cena Potrošačke cene Harmonizovani indeks potrošačkih cena obuhvata novčane izdatke za robe i usluge koje kupuju svi tipovi domaćinstava uključujući i ne-institucionalna domaćinstva Jedinstvena harmonizacija klasifikacija lične potrošnje po nameni (COICOP/HIPC) Ne postoji jedinstvena „evropska korpa“

Statistika cena Potrošačke cene Sličnosti između harmonizovanog indeksa potrošačkih cena i indeksa potrošačkih cena su velike Oba indeksa mere inflaciju s kojom se suočavaju potrošači Zasnivaju se na istim izvorima podataka IPC i HIPC se razlikuju po tri osnova (Eurostat, 2008): Obuhvatu domaćinstava Obuhvatu i merenju poreza, dažbina i usluga Tretiranju rente za vlasnike nekretnina

Statistika cena Potrošačke cene Razlike po obuhvatu domaćinstava: HIPC obuhvata izdatke domaćinstava u okviru date zemlje Indeks potrošačkih cena u nekim zemljama obuhvata potrošnju rezidentnih domaćinstava HIPC obuhvata izdatke i institucionalnih domaćinstva (pacijenti u bolnicama, lica u staračkim domovima, lica u manastirima itd) Indeks potrošačkih cena ne uključuje izdatke ovih institucionalnih domaćinstava

Statistika cena Potrošačke cene Razlike po obuhvatu i merenju poreza, dažbina i usluga HIPC tretira na uporedivim osnovama usluge kao što su zdravstvo, obrazovanje, socijalna zaštita i usluge osiguranja - obuhvata cene ovih usluga koje plaćaju potrošači (uključujući poreze i carine) Indeks potrošačkih cena može imati različit pristup različitim uslugama - može isključiti deo ovih izdataka

Statistika cena Potrošačke cene Razlike po obuhvatu rente za vlasnike nekretnina HIPC ne uključuje u obračun rentu za vlasnike nekretnina Indeks potrošačkih cena može, ali i ne mora obuhvatiti ovu vrstu imputirane usluge

Statistika cena Potrošačke cene Bazna inflacija Odnosi se kretanje cena koje nisu pod dejstvom nekih privremenih i prolaznih faktora Pokazatelj koji meri opšte kretanje cena koje se formiraju pod uticajem stalnih faktora

Statistika cena Potrošačke cene Primer: Ukoliko dođe do rasta stope poreza na dodatu vrednost u jednom mesecu lančani indeks cena za taj mesec će pokazivati rast Lančani indeks za naredni mesec neće pokazivati rast cena jer su cene u mesecu koji služi kao baza za poređenje već uvećane

Statistika cena Potrošačke cene Postoji nekoliko načina za formiranje pokazatelja „bazne inflacije“ Najčešći je taj da se iz obračuna indeksa potrošačkih cena isključe cene proizvoda koje su izuzetno nestabilne, ili čije su promene izuzetno velike Proizvodi koji se najčešće isključuju iz obračuna indeksa potrošačkih cena su: Sveže meso Voće i povrće Benzin Uvezena roba Proizvodi čije su cene pod kontrolom države

Statistika cena Potrošačke cene U Srbiji pokazatelj „bazna inflacija“ meri kretanje cena koje se formiraju slobodno i nemaju velike i sezonske fluktuacije Pri njegovom obračunu se isključuju administrativno kontrolisane cene, cene derivata nafte i cene voća i povrća

Statistika cena Potrošačke cene Kretanje cena, međugodišnje stope u % Izvor: RZS i NBS Statistika cena Potrošačke cene Kretanje cena, međugodišnje stope u % Izvor: RZS i preračun NBS

Statistika cena Potrošačke cene Rast potrošačkih cena po komponentama (tromesečne stope u %)

Statistika cena Potrošačke cene Od 2010. godine Evrostat objavljuje harmonizovani indeks potrošačkih administrativno kontrolisanih cena (HICP – administered prices) Kretanja cena koje propisuje država ili koje se formiraju pod značajnim uticajem države Indeks cena koje nisu pod administrativnom kontrolom – komplementarni indeks

Statistika cena Potrošačke cene Ova dva indeksa pružaju samo okvirnu sliku za poređenje kretanja administriranih i ne-administriranih cena Izvori podataka koji se koriste za izračunavanje ovih indeksa ne mogu u potpunosti razgraničiti administrirane cene od ne-administiranih cena

Statistika cena Potrošačke cene Evrostat objavljuje šest indeksa za sve zemlje članice EU i evrozone, i to su: HIPC za administrirane cene (potpuno administrirane i značajno administrirane) HIPC za potpuno administrirane cene HIPC za značajno administrirane cene HIPC koji isključuje administrirane cene HIPC koji isključuje potpuno administrirane cene HIPC koji isključuje značajno administrirane cene

Statistika cena Potrošačke cene Administrirane cene obuhvataju cene svih roba i usluga koje su u potpunosti ili značajnim delom pod uticajem države Potpuno administrirane cene obuhvataju cene svih roba i usluga koje propisuje država (npr. cene javnog transporta, cene usluga obrazovanja, administrativne takse i sl.) Značajno administrirane cene obuhvataju cene svih proizoda i usluga na čije formiranje država ima značajan uticaj (npr. cene koje se mogu menjati uz saglasnost/dozvolu nacionalnih regulatornih tela)

Statistika cena Cene proizvođača Indeks cena proizvođača meri promene prodajnih cena proizvoda koje prozvođači prodaju na domaćem i inostranom tržištu Formira se na osnovu dva podindeksa Indeksa cena proizvođača za proizvode koji se prodaju na domaćem tržištu Indeksa cena proizvođača proizvoda za izvoz

Statistika cena Cene proizvođača Nastanak indeksa cena proizvođača vezuje se za razvoj indeksa cena na veliko Indeks cena proizvođača zamenio indeks cena na veliko zbog: šireg obuhvata veće usklađenosti sa Sistemom nacionalnih računa u vezi s deflacijom pojedinih ekonomskih agregata Evrostat je razvio jedinstvenu metodologiju da bi obezbedio međusobnu uporedivost indeksa cena proizvođača različitih zemalja

Statistika cena Cene proizvođača Obuhvat i namena: Može da obuhvata proizvode za domaće tržište i izvoz Može obuhvatati samo domaću proizvodnju Ako obuhvata samo domaću proizvodnju, potrebno je formirati poseban indeks cena izvoznih proizvoda Takođe, za analizu uvoza potrebno formirati poseban indeks cena uvoznih proizvoda

Statistika cena Cene proizvođača Indeks cena proizvođača može obuhvatati sve ekonomske aktivnosti u zemlji koje se odvijaju u svim sektorima U mnogim zemljama ovaj indeks se odnosi samo na sektor industrije: rudarstvo prerađivačka industrija snadbevanje električnom energijom, gasom i vodom

Statistika cena Cene proizvođača Učešće sektora industrije u ukupnoj ekonomskoj aktivnosti opada Brže se šire sektori usluga kao što su transport, komunikacije, trgovina, poslovne usluge, zdravstvene usluge i dr. Zbog toga bi širi obuhvat indeksa cena proizvođača imao veći značaj

Statistika cena Cene proizvođača Zemlje EU izračunavaju: Indeks cena proizvođača industrijskih proizvoda Indeks cena proizvođača poljoprivrednih proizvoda Indeks cena sektora usluga Obuhvat proizvoda koji su uključeni u indeks cena proizvođača određen je obuhvatom sektora ekonomske aktivnosti

Statistika cena Cene proizvođača Indeks cena proizvođača se može prikazati po: Sektorima ekonomske aktivnosti koje su obuhvaćene indeksom Izabranim grupama proizvoda Prema nameni proizvoda proizvodi za finalnu potrošnju proizvodi za intermedijarnu potrošnju i primarni proizvodi

Statistika cena Cene proizvođača Za klasifikaciju proizvoda koristi se: Centralna klasifikacija proizvoda, verzija 1 (Central Product Classification – CPC) Drugi sistemi klasifikacije proizvoda (PRODCOM, CPA) Za klasifikaciju ekonomskih aktivnosti koristi se: Međunarodna standardna klasifikacija delatnosti (ISIC) verzija 3 Opšta industrijska klasifikacija ekonomskih aktivnosti verzija 1 (General Industrial Classification of Economic Activities − NACE) za zemlje EU i Srbiju

Statistika cena Cene proizvođača U Srbiji, RZS izračunava: indeks cena proizvođača industrijskih proizvoda indeks cena proizvođača proizvoda poljoprivrede i ribarstva Indeks cena proizvođača industrijskih proizvoda izračunava se od 2010. obuhvata prodajne cene proizvođača industrijskih proizvoda za domaće tržište i izvoz

Statistika cena Cene proizvođača Cene proizvođača industrijskih proizvoda prate se za preko 1.800 proizvoda koji su svrstani u tri sektora Rudarstvo Prerađivačka industrija Proizvodnja električne energije, gasa i vode RZS ne objavljuje indeks cena industrijskih proizvoda u trgovini na veliko od 2009. godine

Statistika cena Cene proizvođača Indeks cena proizvođača industrijskih proizvoda u Srbiji, januar 2015. I 2015 Ø 2014 XII 2014 I 2014 Ø 2013 Ukupno 99,8 99,6 100,6 101,3 Po nameni potrošnje Energija 93,5 98,0 93,7 102,7 Intermedijarni proizvodi osim energije 100,0 104,5 101,2 Kapitalni proizvodi 101,1 100,5 101,6 100,2 Trajni proizvodi za široku potrošnju 103,1 100,4 104,1 101,7 Netrajni proizvodi za široku potrošnju 101,0 101,4 Rudarstvo 103,8 98,1 Prerađivačka industrija 99,5 102,9 Snabdevanje elektiričnom energijom, gasom i parom 72,9 92,2 71,4 94,4 Snabdevanje vodom i upravljanjem otpadnim vodama 114,9 102,1 123,9 93,0 Izvor: Republički zavod za statistiku (2015), Saopštenje statistike cena br. 041

Statistika cena Cene proizvođača Tri osnovne oblasti korišćenja indeksa cena proizvođača su: Kratkoročni indikator inflacije Deflacija nominalnih vrednosti Indeksaciju vrednosti

Statistika cena Cene proizvođača Kratkoročni indikator inflacije Predviđanje budućih promena cena proizvođača i potrošača (obuhvata promene cena proizvoda pre dolaska u maloprodajnu mrežu) Praćenje inflacije u svakom stupnju lanca proizvodnje Promena cena u primarnoj fazi proizvodnje uticaće na promenu cena u okviru lanca proizvodnje (intermedijarne i finalne proizvode)

Statistika cena Cene proizvođača Deflacija nominalnih vrednosti Proizvodnje ili međufazne potrošnje (kod izračunavanja dodate vrednosti u stalnim cenama) Kapitalnih izdataka i zaliha (u cilju njihovog korišćenja u nacionalnim računima)

Statistika cena Cene proizvođača Indeksacija vrednosti iz kupoprodajnih ugovora Novčani iznos koji treba platiti u nekom budućem periodu vezuje za indeks cena proizvođača u cilju očuvanje realne vrednosti

Statistika cena Cene proizvođača Sa stanovišta geografskog obuhvata, indeks cena proizvođača najčešće se definiše samo na nacionalnom nivou Regionalni indeksi samo kada postoje značajne regionalne varijacije cena ili specifična regionalna tržišta za proizvedenu robu

Statistika cena Cene proizvođača Izbor i primena pondera Ponderi određuju značaj koji promene cena imaju na ukupan indeks Ponderi indeksa cena proizvođača mogu biti: količine proizvoda vrednost proizvodnje vrednost prodaje odnosno prometa

Statistika cena Cene proizvođača Podaci o količinama se uglavnom mogu koristiti samo na najnižem nivou agregacije (na nivou proizvoda), u slučaju nepromenjenog kvaliteta Na višem nivou agregacije agregat vrednosti proizvodnje je mnogo pogodniji za izračunavanje indeksa cena proizvođača Količinski ponderi ne uključuju promenu u kvalitetu proizvoda

Statistika cena Cene proizvođača Vrednosni ponderi se mogu prikazati jednačinom − učešće proizvodnje pojedinačnih proizvoda i iz baznog perioda u proizvodnji svih proizvoda koji se obuhvataju indeksom cena proizvođača iz baznog perioda

Statistika cena Cene proizvođača Vrednosni ponderi pomnoženi odnosom cena u tekućem i baznom periodu pružaju procenu koliko bi koštalo po cenama iz perioda t da se proizvede količina proizvoda iz baznog perioda

Statistika cena Cene proizvođača Vrednost proizvodnje - novčani iznos sredstava preduzeća od prodaje proizvoda uključujući promenu vrednosti zaliha gotovih proizvoda na kraju perioda Ako ne raspolažemo ovim podatkom, kao ponder se koristi vrednost prodaje (RZS) Većina zemalja za izračunavanje indeksa cena prozvođača koristi Lasperov tip indeksa Referentni period za pondere identičan referentnom periodu za cene - bazni period

Statistika cena Cene proizvođača U Srbiji, ponderi predstavljaju ukupnu realizaciju Osnovni izvori podataka za izračunavanje pondera su: Popis preduzeća ili ustanova Godišnje ankete industrije Nacionalni računi kao dopuna anketama industrije Registri poslovnih jedinica Podaci o prometu u trgovini na veliko i trgovini na malo i carinske evidencije o izvozu

Statistika cena Cene proizvođača Podaci o cenama proizvoda proizvođača prikupljaju se na osnovu liste reprezentativnih proizvoda Reprezentativni proizvodi su proizvodi koji imaju najveći udeo u ukupnoj proizvodnji i čije cene dobro odražavaju promene cena grupe proizvoda Cene reprezentativnih proizvoda se prikupljaju tako što se uzimaju stvarne cene po kojima je kupoprodajna transakcija izvršena

Statistika cena Cene proizvođača Metodi prikupljanja podataka o cenama proizvođača mogu biti različiti Svi metodi se zasnivaju na dobro dizajniranom upitniku, dobroj komunikaciji sa ispitanicima i dobroj tehnici intervjuisanja Podaci o cenama se mogu prikupiti poštanskim putem preko interneta na osnovu individualnog intervjua ili intervjua telefonskim putem

Statistika cena Cene proizvođača Periodika prikupljanja podataka o cenama proizvođača obično je mesečna Određeni broj zemalja prikuplja podatke kvartalno

Statistika cena Cene proizvođača U Srbiji izveštajni period za koji se dostavljaju cene proizvođača industrijskih proizvoda je od 16. prethodnog do 15. tekućeg u mesecu Industrijsko preduzeće popunjava obrazac upisuje cene proizvoda koji važe za taj period i dostavlja ga nadležnom zavodu za statistiku

Statistika cena Cene proizvođača Izračunavanje indeksa Izračunavanje indeksa cena proizvođača sastoji se iz dva koraka U prvom koraku se izračunaju individualni indeksi cena (obuhvataju grupe veoma sličnih proizvoda) U drugom koraku individualni indeksi cena zajedno sa ponderima koriste se za dobijanje grupnih indeksa cena

Statistika cena Cene proizvođača Proizvodi obuhvaćeni indeksom cena proizvođača mogu se podeliti (PRODCOM, CPC ili CPA) na: oblasti divizije grupe proizvoda manje klase i podklase proizvoda Individualni indeks cena odnosi se na šifru proizvoda iz međunarodne klasifikacije ind. proiz.

Statistika cena Cene proizvođača Za izračunavanje individualnih indeksa cena proizvođača koriste se: Odnos aritmetičke sredine cena u tekućem i baznom periodu Aritmetička sredina odnosa cena Odnos geometrijske sredine cena u tekućem i baznom periodu Grupni indeksi cena proizvođača na osnovu Lasperovog indeksa

Statistika cena Cene proizvođača Grupni indeks cena – ponderisani prosek individualnih indeksa cena proizvođača PL0:t je ukupan indeks cena proizvođača ili bilo koji drugi grupni indeks cena proizvođača (oblasti, divizije i sl.), u periodu od 0 do t wi0 je ponder koji odgovara svakom individualnom indeksu cena je individualni indeks cena

Statistika cena Cene proizvođača Primer: Izračunavnje indeksa višeg nivoa agregacije

Statistika cena Cene proizvođača Dva načina obračuna ukupnog indeksa koji obuhvata sve proizvode A, B, C, D i E Prvi način Proizvodi A, B i C čine podgrupu homogenih proizvoda (podgrupa G) – ponder podgrupe iznosi 0,6 Proizvodi D i E čine drugu homogenu podgrupu proizvoda (podgrupa H) – ponder podgrupe iznosi 0,4 Indeks podgrupe G Februar (0,2*111+0,25*112+0,15*134)/0,6 = 117 Mart (0,2*144+0,25*138+0,15*194)/0,6=154

Statistika cena Cene proizvođača Indeks podgrupe H Februar (0,1*140+0,3*123)/0,4 = 127 Mart (0,1*188+0,3*153)/0,4 = 161 Grupni indeks višeg nivoa agregacije- ukupan indeks Februar 0,6*117+0,4*127 = 121 Mart 0,6*154+0,4*161=157

Statistika cena Cene proizvođača Drugi način Za februar indeks višeg nivoa agregacije iznosi: 0,2*111+0,25*112+0,15*134+0,1*140+0,3*123=121 Za mart indeks višeg nivoa agregacije iznosi: 0,2*144+0,25*138+0,15*194+0,1*188+0,3*153=157 Isti rezultat se dobija zahvaljujući svojstvu aditivnosti indeksa

Statistika cena Cene proizvođača Razlike između indeksa cena proizvođača i indeksa potrošačkih cena Razlike u obuhvatu dobara i usluga Razlike u vrsti cena dobara i usluga

Statistika cena Cene proizvođača Razlike u obuhvatu dobara i usluga Indeks cena proizvođača obuhvata celokupni tržišni autput proizvođača Proizvode koje kupuju drugi proizvođači Proizvode koje kupuju potrošači direktno od proizvođača ili indirektno od prodavaca Uvoz je isključen Indeks potrošačkih cena obuhvata proizvode koje domaćinstva kupuju za svoju potrošnju - uvozna dobra i usluge su uključeni u obračun

Statistika cena Cene proizvođača Razlike u vrsti cena dobara i usluga Cene obuhvaćene indeksom cena proizvođača predstavljaju prihod od prodaje koji dobija proizvođač Porez na promet i akcize nisu uključeni u cenu, jer ne predstavljaju prihod proizvođača Cene za proizvode koje su obuhvaćene indeksom potrošačkih cena uključuju porez na promet i akcize, jer predstavljaju izdatke za potrošače

Statistika cena Cene uvoza i izvoza Oblast korišćenja indeksa cena uvoza i izvoza: Deflacioniranje nominalnih spoljnotrgovinskih tokova jedne zemlje kretanje nominalnih vrednosti uvoza i izvoza dekomponuje se na deo koji se duguje promeni cena i deo koji se duguje promeni količina

Statistika cena Cene uvoza i izvoza Tri veoma važne oblasti korišćenja indikatora za praćenje dinamike izvoznih i uvoznih cena su: Analiza konkurentnosti zemlje ili proizvoda u međunarodnoj razmeni Analiza uticaja promena kamatnih stopa na cene uvoza i izvoza Predviđanje budućih kretanja cena na domaćem tržištu

Statistika cena Cene uvoza i izvoza Sagledavanje dinamike kretanja uvoznih i izvoznih cena moguće je izvršiti na dva načina: korišćenjem indeksa jediničnih vrednosti (osnovu administrativnih podataka carinske službe) korišćenjem indeksa cena (na osnovu podataka ankete preduzeća o cenama reprezentativnih uvoznih i izvoznih proizvoda)

Statistika cena Cene uvoza i izvoza Indeksi jediničnih vrednosti Izračunavaju se na osnovu vrednosti i količine proizvoda spoljnotrgovinske razmene Predstavljaju tradicionalan način merenja kretanja cena i količina u međunarodnoj razmeni Evrostat izračunava indekse jediničnih vrednosti uvoza i izvoza za zemlje EU i evrozone na osmocifarskom nivou proizvoda Kombinovane nomenklature (KN) Jedinične vrednosti proizvoda dobijaju se deljenjem vrednosti sa količinom datog prozvoda

Statistika cena Cene uvoza i izvoza Vrednost robe namenjene izvozu jeste vrednost robe isporučene na domaćoj granici Uključuje sve troškove nastale do granice (cena F.o.b. − free on board) Vrednost uvozne robe je C.i.f vrednost (cost, insurance, freight) Jedinica mere za količinu robe je najčešće neto masa Dodatne jedinice mere za neke proizvode mogu biti npr. broj artikala, litri ili kubni metri

Statistika cena Cene uvoza i izvoza Individualni indeksi jediničnih vrednosti uvoza ili izvoza Izračunavaju se deljenjem jedinične vrednosti uvoza ili izvoza u tekućem periodu s jediničnom vrednosti uvoza ili izvoza u baznom periodu Individualni indeksi jediničnih vrednosti se agregiraju po grupama proizvoda ponderi predstavljaju relativno učešće uvoza ili izvoza određene grupe proizvoda u ukupnom uvozu ili izvozu Koristi se Lasperov, Pašeov ili Fišerov indeks cena Evrostat - Fišerova formula

Statistika cena Cene uvoza i izvoza Individualni indeks jediničnih vrednosti uvoza PU Koristi se za poređenje uvoznih cena u tekućem periodu t sa referentnim periodom 0 za m proizvoda (m=1,.....,M) u periodu t za n proizvoda (n=1,...., N) u periodu 0 Cene i količine u periodu t označene su respektivno pmt i qmt , a u periodu 0 pm0 i qm0

Statistika cena Cene uvoza i izvoza Individualni indeksi jediničnih vrednosti uvoza ili izvoza se koriste za sagledavanje promena cena uvoza ili izvoza istih (homogenih) proizvoda U slučaju različitih (nehomogenih) proizvoda mogu dati iskrivljenu sliku o kretanju cena

Statistika cena Cene uvoza i izvoza Primer: Indeks jediničnih vrednosti za ova dva proizvoda iznosi (128/12)/(132/12)*100=96 To znači da je jedinična vrednost smanjena za 4% za razliku od indeksa cena koji bi pokazivao nepromenjene cene

Statistika cena Cene uvoza i izvoza Indeksi uvoznih i izvoznih cena Indeksi uvoznih i izvoznih cena jedne zemlje mere promene cena uvoznih i izvoznih proizvoda tokom vremena Indeks izvoznih cena meri promenu cena proizvoda koji prodaju rezidenti zemlje inostranim kupcima Indeks uvoznih cena meri promenu cena proizvoda koje kupuju rezidenti zemlje od inostranih prodavaca

Statistika cena Cene uvoza i izvoza Razlika između indeksa jediničnih vrednosti i indeksa cena potiče od: izvora podataka metoda agregacije Izračunavaju se kao indeksi potrošačkih cena ili indeksi cena proizvođača Izvori podataka za pondere mogu biti: administrativni podaci carinske službe ankete preduzeća registri poslovnih jedinica Ponderi se u većini zemalja menjaju svake godine

Statistika cena Deflator BDP-a Deflator BDP-a meri prosečan rast cena svih finalnih dobara i usluga koji su uključeni u obračun BDP-a Obuhvatnija mera inflacije u odnosu na indeks potrošačkih cena Indeks potrošačkih cena obuhvata samo skup reprezentativnih finalnih dobara i usluga koje domaćinstva kupuju za zadovoljavanje svojih potreba

Statistika cena Deflator BDP-a Deflator BDP-a se definiše kao odnos nominalnog BDP-a i realnog BDP-a (BDPn/BDPr) Stopa rasta deflatora BDP-a može se aproksimirati izrazom: Inflacija=stopa rasta BDPn − stopa rasta BDPr Formula se može koristiti samo kada su stope rasta nominalnog BDP i realnog BDP relativno male U suprotnom, inflaciju izračunavamo kada stopu rasta nominalnog BDP-a podelimo sa stopom rasta realnog BDP-a

Statistika cena Deflator BDP-a Realni BDP je rastao po stopi g Inflacija je rasla po stopi Π Nominalna stopa rasta BDP-a je jednaka: (1+g)*(1+ Π)-1=g+Π+g*Π Ako su vrednosti g i Π male onda je njihov proizvod još manji tj. približno je jednak 0 Onda se stopa rasta nominalnog BDP-a može aproksimirati kao zbir realne stope rasta BDP-a i inflacije Inflacija je aproksimatvino jednaka razlici između stope nominalnog i realnog BDP-a

Izvor: RZS Statistika cena Deflator BDP-a Stopa rasta deflatora BDP-a i inflacija u Srbiji, 2010-2013. 2010. 2011. 2012. 2013. Nominalni BDP (tekuće cene u mil. dinara) 3.067.210,2 3.407.563,2 3.584.235,8 3.876.403,4 Realni BDP (stalne cene iz 2002. u mil .dinara) 3.110.196,1 3.078.619,2 3.157.793,1 Stopa rasta nominalnog BDP-a (u %) 11,10% 5,18% 8,15% Stopa rasta realnog BDP-a (u %) 1,40% -1,02% 2,57% Stopa rasta deflator BDP-a (u %) 9,56% 6,26% 5,44% Inflacija (u % prema aproksimativnoj formuli) 9,70% 6,20% 5,58% Izvor: RZS

Statistika cena Deflator BDP-a Smatra se da je deflator BDP-a u visokoj korelaciji sa indeksom potrošačkih cena Potrošnja domaćinstva čini najveći deo BDP-a (uobičajeno u rasponu 40−60 procenata) Smatra se da vrednost deflatora BDP-a treba da bude bliska (ne-ponderisanom) proseku indeksa potrošačkih cena i cena proizvođača

Statistika cena Deflator BDP-a Postoji nekoliko razloga zbog kojih promene deflatora BDP-a ne moraju odgovarati ni: promenama indeksa potrošačkih cena promenama proseka između indeksa potrošačkih cena i indeksa cena proizvođača

Statistika cena Deflator BDP-a 1. Promena deflatora BDP-a meri promenu cena domaćih proizvoda koji se koriste za sve vidove finalne potrošnje Indeks potrošačkih cena meri promene cena domaćih i uvoznih proizvoda namenjenih finalnoj potrošnji samo sektora domaćinstva velike promene cena uvoznih proizvoda utiču na kretanje indeksa potrošačkih cena, ali ne i na kretanje deflatora BDP-a

Statistika cena Deflator BDP-a 2. Indeks cena proizvođača meri promenu cena proizvoda primarnih proizvođača na domaćem tržištu namenjenih finalnoj i međufaznoj potrošnji U nekim zemljama iz obuhvata su isključeni uvozni proizvodi Ovaj indeks ne obuhvata proizvodne aktivnosti kao što je poljoprivreda, zatim većinu tržišnih usluga, kao i sve usluge državnog sektora i ostale ne-tržišne usluge

Statistika cena Deflator BDP-a 3. Deflator BDP-a se zasniva na različitoj indeksnoj formuli u odnosu na indeks potrošačkih cena i indeks cena proizvođača Deflator BDP-a je implicitno izveden Pašeov indeks Indeks potrošačkih cena i indeks cena proizvođača se izračunavaju na osnovu Lasperove formule

Statistika cena Ostali indeksi cena Indeksi cena proizvođača poljoprivrednih proizvoda Indeksi cena proizvođača poljoprivrednih proizvoda mere promene cena po kojima poljoprivredni proizvođači prodaju svoje proizvode (cene autputa) Zemlje EU prate indeks cena inputa koje proizvođači kupuju za obavljanje poljoprivredne proizvodnje (npr. stočna hrana, đubrivo, električna energija, gorivo)

Statistika cena Ostali indeksi cena Indeksi cena poljoprivrednih proizvoda - Lasperov indeks Vrednost pondera u baznom periodu koji odgovara svakom individualnom indeksu cena jednaka je vrednosti prodaje tog proizvoda kod indeksa autputa Vrednosti izdataka proizvođača za kupovinu inputa za poljoprivrednu proizvodnju kod indeksa inputa

Statistika cena Ostali indeksi cena RZS izračunava indeks cena proizvođača poljoprivrede i ribarstva Cene proizvođača poljoprivrede i ribarstva obuhvataju otkupne cene i prodajne cene Otkupne cene su cene po kojima ovlašćena preduzeća i organizacije otkupljuju poljoprivredne proizvode individualnih proizvođača Prodajne cene su cene po kojima poljoprivredna preduzeća i poljoprivredne zadruge prodaju svoje proizvode Otkupne i prodajne cene se prate za 129 izabranih proizvoda poljoprivrede i ribarstva

Statistika cena Ostali indeksi cena Statistika cena poljoprivrede obično prati kretanje apsolutnih cena poljoprivrednih proizvoda Koristi se za komparativnu analizu nivoa cena ovih proizvoda između zemalja U Srbiji se prate prosečne godišnje otkupne cene poljoprivrednih proizvoda

Statistika cena Ostali indeksi cena Indeksi cena proizvođača sektora usluga Počeo je da se izračunava u zemljama EU od kraja 2008. godine Može da služi kao: indikator budućih inflatornih pritisaka deflator u sistemu nacionalnih računa za konverziju vrednosti usluga u jedinice fizičkog obima za evaluaciju određenih segmenata tržišta usluga od strane privrednika

Statistika cena Ostali indeksi cena Indeks cena proizvođača sektora usluga ne obuhvata uvozne usluge - usluge čiji su pružaoci rezidenti drugih zemalja Cene reprezentativnih usluga su stvarne cene po kojima je kupoprodajna transakcija izvršena Uključuju popust ili rabat koji proizvođač odobrava kupcu Prodajna cena proizvođača ne obuhvata porez na dodatu vrednost, a obuhvata subvencije ako ih je proizvođač ostvario

Statistika cena Ostali indeksi cena Indeksi cena proizvođača sektora usluga koje izračunavaju zemlje EU obuhvataju: Usluge transporta i skladištenja Komunikacije Profesionalne, naučne i tehničke aktivnosti Administrativne usluge Sektori H, J, M, N, klasifikacije NACE U Srbiji se ovaj indeks cena ne izračunava

Statistika cena Ostali indeksi cena Metodi određivanja cene usluge mogu biti sledeći: korišćenje stvarne cene transakcije za istu ili sličnu vrstu usluge koja se realizuje periodično tokom određenog vremenskog perioda (npr. ugovorne usluge) metod jedinične vrednosti na osnovu vrednosti i količine pružene usluge određivanje cene komponenata usluge - ukupna cena usluge koja se koristi za izračunavanje indeksa cena suma (ponderisana ili neponderisana) cena komponenata

Statistika cena Ostali indeksi cena određivanje cene je bazirano na izračunavanju procenta vrednosti imovine sa kojom je usluga povezana ekspertska procena cene usluge na osnovu radnog vremena - pogodno za poslovne usluge kod kojih se cena formira po času

Statistika cena Ostali indeksi cena Zemlje EU izračunavaju i prate kretanje (Eurostat, 2008): indeksa troškova rada indeksa cene energije indeksa troškova izgradnje Indeks troškova rada pokazuje promenu „troškova rada po času“ tokom vremena

Statistika cena Ostali indeksi cena „Troškovi rada“ obuhvataju sledeće kategorije: neto plate i zarade zaposlenih porez na plate i zarade doprinose za socijalno osiguranje zaposlenih subvencije koje prima poslodavac koje treba oduzeti od troškova rada druge izdatke poslodavaca (npr. troškove zapošljavanja i sl.) Odnosi se na sve ekonomske aktivnosti i definiše se kao Lasparov indeks troškova rada po času Zemlje EU izračunavaju i prate kretanje ovog indeksa od 1996. na kvartalnom nivou

Statistika cena Ostali indeksi cena Statistika cena energetskog sektora zemalja EU obuhvata cene: gasa i električne energije cene bezolovnog benzina i dizela Cene gasa i električne energije posebno se prate za sektor domaćinstva i sektor industrije Cene su izražene u nacionalnoj valuti za praćenje dinamike u okviru date zemlje Za potrebe poređenja između zemalja EU cene se izražavaju u evrima i u evrima preračunatim u jedinice iste kupovne snage

Statistika cena Ostali indeksi cena Indeks troškova izgradnje Prikazuje kretanje cena glavnih faktora proizvodnje koji se koriste u sektoru građevinarstva (materijalni troškovi i troškovi rada) Izračunava se kao ponderisana suma indeksa materijalnih troškova i indeksa troškova rada za sektor građevinarstva Indeks materijalnih troškova izračunava se na osnovu stvarne cene utrošenog materijala za reprezentativan skup materijala

Statistika cena Ostali indeksi cena Indeks troškova rada za sektor građevinarstva obuhvata plate i zarade, kao i doprinose za socijalno osiguranje zaposlenih u ovom sektoru Ne uzimaju se u obzir moguća poboljšanja produktivnosti rada ili efikasnije korišćenje materijala

Statistika cena Ostali indeksi cena RZS izračunava indeks cena ugostiteljskih usluga Indeks cena ugostiteljskih usluga (vrsta indeksa cena na malo) meri promenu opšteg nivoa cena usluga u ugostiteljskim objektima tokom vremena Cene ugostiteljskih usluga se prikupljaju u hotelima i restoranima u 15 izabranih gradova u Srbiji koji predstavljaju administrativne i trgovačke centre Ugostiteljske usluge su sada obuhvaćene indeksom potrošačkih cena koji RZS objavljuje od 2007. godine

Statistika cena Paritet kupovne moći (PPP) Za međunarodna poređenja BDP-a koristio se devizni kurs pre pojave PPP Devizni kurs obezbeđuje da BDP različitih zemalja bude iskazan u istoj valuti Ne omogućava da BDP različitih zemalja bude vrednovan istim cenama BDP preračunat pomoću deviznog kursa precenjen je u zemljama s relativno visokim opštim nivoom cena, a potcenjen u zemljama s niskim nivoom cena Razlike u proizvedenim količinama Razlike u nivou cena između zemalja

Statistika cena Paritet kupovne moći (PPP) Paritet kupovne moći valute je istovremeno odnos za konverziju nacionalne valute u zajedničku valutu i prostorni deflator cena Vrednovan jedinstvenim cenama Odražava samo promene količina Program pariteta kupovne moći (snage) je pokrenula Svetska banka 1968. godine i danas obuhvata više od 140 zemalja širom sveta Evrostat i OECD izradile su svoj program pariteta kupovne moći u koji je uključeno 46 zemalja

Statistika cena Paritet kupovne moći (PPP) Najčešće korišćeni izvedeni indikator je realni BDP per capita izražen u PPP Ovaj indikator se koristi i za alokaciju strukturnih fondova u okviru EU Realni BDP per capita i realna finalna potrošnja per capita, međunarodna poređenja blagostanja

Statistika cena Paritet kupovne moći (PPP) PPP se koristi prilikom komparacije stope siromaštva između različitih zemalja međunarodna apsolutna linija siromaštva od jednog dolara per capita po danu izražava se u jedinicama iste kupovne snage Rezultati PPP se koriste i kod: izračunavanja Indeksa humanog razvoja i Indikatora rodnog osnaživanja UN-a izračunavanja izdataka za zdravstvo po stanovniku

Statistika cena Paritet kupovne moći (PPP) Indeks nivoa cena (PLI) odražava opšti nivo cena date zemlje u odnosu na drugu zemlju ili grupu zemalja Dobija se kada se PPP podeli sa nominalnim deviznim kursom Vrednosti indeksa preko (ispod) 100 označavaju da su proizvodi finalne potrošnje u tim zemljama skuplji (jeftiniji) u odnosu na prosek 27 zemalja EU

Statistika cena Paritet kupovne moći (PPP) Za izračunavanje pariteta kupovne moći sa rashodne strane zemlje koje učestvuju u ovom programu potrebno je da obezbede dve vrste podataka: BDP obračunat prema metodologiji SNA 1993. izražen u nacionalnoj valuti prosečne godišnje cene korpe uporedivih i reprezentativnih proizvoda BDP treba da bude obračunat po rashodnom metodu s komponentama (tj. potrošnjom) koje odgovaraju „grupama proizvoda“ (155 grupa proizvoda)

Statistika cena Paritet kupovne moći (PPP) Za individualnu potrošnju domaćinstva koristi se COICOP klasifikacija proizvoda prema nameni koja obuhvata 110 „grupa proizvoda“ Ostale grupe proizvoda odnose se na potrošnju države (individualnu i kolektivnu) i investicionu potrošnju Potrošnja za svaku „grupu proizvoda“ koristi se za ponderisanje PPP „grupa proizvoda“ kako bi se dobili PPP na raznim višim nivoima agregacije (na nivou BDP-a)

Statistika cena Paritet kupovne moći (PPP) Paritet kupovne moći valute izračunava se u tri koraka: Izračunavaju se odnosi cena pojedinačnih proizvoda koji pripadaju određenim „grupama proizvoda“ Odnosi cena za „grupu proizvoda“ se izračunavaju (neponderisanim) uprosečavanjem odnosa cena pojedinačnih proizvoda PPP za grupe proizvoda koje su obuhvaćene na višem ili ukupnom nivou agregacije − ponderišu se i uprosečuju da bismo dobili ponderisani PPP na višem ili ukupnom nivou agregacije (nivo BDP-a)

Statistika cena Paritet kupovne moći (PPP) Primer PPP za BDP između Francuske i SAD-a je 0,97 evra prema dolaru To znači da treba potrošiti 0,97 evra u Francuskoj za istu količinu finalnih dobara i usluga koja se može kupiti za 1 dolar u SAD-u To ne znači da je korpa kupljenih proizvoda identična u obe zemlje Sadržaj korpe će se razlikovati kako bi se odrazile ekonomske, socijalne i kulturne razlike među zemljama Obe korpe treba da obezbede isti nivo korisnosti

Statistika cena Paritet kupovne moći (PPP) Primer praktične primene PPP prema: Eurostat 2008, European Price Statistics: An Overview, str. 5 BDP Francuske iznosi 1.791.953 miliona € BDP Velike Britanije iznosi 1.299.622 milona GBP Poređenje - korišćenjem nominalnog deviznog kursa BDP Velike Britanije u milionima iznosi € 1.906.443 (nominalni devizni kurs od 0,6817 GBP za 1€) BDPvb/BDPf= (1.906.443/ 1.791.953)*100=106,4 Zaključujemo da je BDP Velike Britanije u datoj godini za 6,4% veći u odnosu na BDP Francuske

Statistika cena Paritet kupovne moći (PPP) PPP za Francusku iznosi 1,0710 PPP za Veliku Britaniju 0,7696 Da bi se ostvario isti kvalitet i kvantitet potrošnje Za svaki potrošeni evro u EU potrebno je potrošiti 1,0710 evra u Francuskoj Za svaki potrošeni evro u EU, potrebno potrošiti 0,7696 funti u Velikoj Britaniji PPP za svaku zemlju predstavlja nominalni devizni kurs korigovan za razliku u nivou cena (odnos između nivoa cena u datoj zemlji i prosečnog nivoa cena u EU)

Statistika cena Paritet kupovne moći (PPP) BDPf = €1.791.953 /1,071 = 1.673.159 PPP (u milionima) BDPvb = GBP 1.299.622/0,7696 = 1.688.698 PPP (u milionima) Ako sada uporedimo BDP ove dve zemlje dobijamo: BDPvb/BDPf= (1.688.698/ 1.673.159)*100=100,93 Zaključujemo da je BDP Velike Britanije izražen u PPP viši od BDP-a Francuske izraženog u PPP samo za 0,93%