HUMANI RAZVOJ -trendovi i poređenja- UNDP - 20th Anniversary Edition Human Development Report 2010 HUMANI RAZVOJ -trendovi i poređenja- „Stvarno bogatstvo naroda: Staze koje vode ka humanom razvoju “ Edvard Jakopin Republički zavod za razvoj Beograd, 5. novembar 2010.

UNDP HDR – kontekst 1990. Berlinski zid se rušio, SSSR se raspadao; Režim aparthejda u Južnoj Africi je oslobodio Nelsona Mendelu iz zatvora; Irak se pripremao za invaziju na Kuvajt; Augusta Pinočea u Čileu zamenio novi demokratski režim; U Nikaragvi su Sandinisti na glasanjima izgubili vlast; Partija Aun San Su Ći, Nacionalna liga za demokratiju, osvojila je najviše glasova na izborima u Mjanmaru; Studenti su demonstrirali u Pekingu tražeći političke reforme. Otvorene su berze u Šangaju i Šenženu; Termin „Vašingtonski konsenzus“ tek što je zaživeo. ***RZR***

HDR 1970-2010: ZAKLJUČCI Sistematsko praćenje Humanog razvoja 40 godina U zemljama sa nižim i srednjim HDI slaba korelacija između ekonomskog rasta i unapređenja obrazovanja i zdravlja Institucije su primarne Moguće je imati visok HDI, ali i neodrživ, nedemokratski i neravnomeran razvoj Gep razvijenih i nerazvijenih je nastavio da se širi Samo su 3 afričke zemlje od 135 ostvarile niži nivo humanog razvoja Svetski HDI indeks je porastao za 41%, odnosno za 18% u periodu 1990-2010. Iako siromašne zemlje sustižu bogate po HDI indeksu, jaz između RZ i ZUR nastavlja da se produbljuje „Top HDI movers“ –zemlje koje su ostvarile najveći napredak: Kina, Indonezija i Južna Koreja – sa dohodovnog aspekta; Nepal, Oman i Tunis – sa nedohodovnog aspekta. ***RZR***

UNDP HDR 2010: nova razvojna paradigma Vatreni govor Nikole Sarkozija 2009. u kome poziva na sprovođenje suštinskih reformi merenja napretka jedne zemlje, kritikuje koncept BDP, zalaže se primenu obuhvatnijih merila napretka: koncepte nejednakosti, ekološke održivosti, netržišne proizvodnje i kvaliteta života Nesporna je važnost originalne paradigme humanog razvoja da objektivno merenje društvenog blagostanja (porast BDP-a) ne može prikazati nivo sreće i zadovoljstva stanovništva kvalitetom života Humani razvoj podrazumeva mnogo više od ekonomskog rasta, jer je suština u načinu korišćenja resursa UNDP koncept naglašava da razvoj u središte svojih ciljeva mora postaviti ljude i da je svrha razvoja unapređenje svih mogućnosti i izbora koje ljudi imaju na raspolaganju, a ne samo dohotka (odnosno BDP-a) Nova metodologija u HDR 2010. i 3 nova kompozitna indeksa IHDI, MPI i GII indeks UNDP HDR 2010. daje HDI vrednosti i rangiranja za tekuću godinu, poređenje sa prethodnim godinama nije moguće ***RZR***

Inovacije u HDI metodologiji (1) HDI indeks predstavlja kombinaciju standardizovanih mera očekivanog trajanja života, obrazovanja i životnog standarda Kombinovani racio upisa Dug i zdrav život Znanje Pristojan životni standard Indeks očekivanog trajanja života Očekivano trajanje života Indeks obrazovanja Stopa pismenosti BDP p.c. (PPP US$) BDP indeks HDI INDEKS (do 2010) (od 2010) BND p.c. (PPP US$) BND indeks Pros. broj godina obrazovanja 25+ Očekivani broj godina školovanja Dug i zdrav život Measured by HDI value Life expectancy—living a long and healthy life Education—literacy rate and enrollment at the primary, secondary, and tertiary level Standard of living—measured by purchasing power, income ***RZR***

HDI = (I oček.trajanja života1/3 x I obrazovanja1/3 x I BND1/3) Inovacije u HDI metodologiji (2) Nova metodologija obuhvata stanovništva obrazovanjem bolje odslikava koncept obrazovanja, ali ni ona ne ukazuje na kvalitet obrazovanja Nova metodologija ekonomskog podindeksa: umesto BDP p.c. (PPP US$) koristi se BND p.c. (PPP US$) Tri nova multidimezionalna indeksa nejednakosti i siromaštva: IHDI, MPI i GII Umesto aritmetičke sredine, kao metod agregacije podindeksa, koristi se geometrijska sredina, koja proizvodi niže vrednosti HDI HDI = (I oček.trajanja života1/3 x I obrazovanja1/3 x I BND1/3) ***RZR***

Inovacije u HDI metodologiji (3) »Sumarni prikaz reformi humanog razvoja« Dimenzija Indikator Maksimum Minimum Uočen maksimum 85 25 83,2 (Japan, 2010) 20 Stopa pismenosti 100 Očekivani broj godina školovanja 20,6 (Australija, 2002) Kombinovan i racio upisa Prosečan broj obrazovanja 25+ 13,2 (SAD, 2000) Životni standard BDP p.c. (PPP US$) 40.000 BND p.c. (PPP US$) 180.211 (UAE, 1980) 163 (Zimbabve, 2008) Metod agregacije Znanje ARITMETIČKA SREDINA GEOMETRIJSKA SREDINA Od 2010. godine Do 2010. godine Zdravlje Očekivani životni vek Transormacija Measured by HDI value Life expectancy—living a long and healthy life Education—literacy rate and enrollment at the primary, secondary, and tertiary level Standard of living—measured by purchasing power, income ***RZR***

Novi kompozitni indeksi humanog razvoja IHDI i GII IHDI (the Inequality-adjusted HDI) Prilagođen HDI u odnosu na nejednakost (stvarni nivo humanog razvoja, dok je HDI indeks potencijalni nivo humanog razvoja) Izračunat je za 139 zemalja Uzima u obzir nejednakosti u sve tri dimenzije HDI indeksa, smanjujući time vrednost indeksa humanog razvoja za „gubitak”, tj. za vrednost nejednakosti GII (the Gender Inequality index) Predstavlja Indeks rodne nejednakosti i zamena je za Indeks osnaženosti polova (GDI) i Indeks razvoja prema polu (GEM) Izračunat je za 138 zemalja (nije izračunat za Srbiju) Odražava položaj žena u reproduktivnom zdravlju, osnaženosti i ekonomskoj aktivnosti i ukazuje na „gubitak” u humanom razvoju usled polne nejednakosti u sve tri dimenzije GII Measured by HDI value Life expectancy—living a long and healthy life Education—literacy rate and enrollment at the primary, secondary, and tertiary level Standard of living—measured by purchasing power, income ***RZR***

Novi kompozitni indeksi humanog razvoja MPI MPI (the Multidimensional Poverty Index) Predstavlja Indeks višedimenzionalnog siromaštva i zamena je za indeks siromaštva HPI Izračunat je za 113 zemalja Identifikuje višestruku uskraćenost domaćinstva u sve tri dimenzije humanog razvoja (u oblasti obrazovanja, zdravlja i životnog standarda) Measured by HDI value Life expectancy—living a long and healthy life Education—literacy rate and enrollment at the primary, secondary, and tertiary level Standard of living—measured by purchasing power, income ***RZR***

Humani razvoj i međunarodna pozicija Srbije Svetski nivo HDI u 2010=0,624 HDI za zemlje OECD=0,879 Srbija 60. u svetu i 33. u Evropi Visok HDI (0,735) je iznad proseka za grupu zemalja (0,717) sa visokim HDI U periodu 2005-2010. skok HDI Srbije za 2% Indeks humanog razvoja Srbije 2010. the greater the gender disparity in basic human development, the lower is a country’s GDI relative to its HDI Nigeria's GDI value = 0.485 can be compared to its HDI value of 0.499 to measure the impact of gender inequalities on human development achievement its GDI value is 97.2% of its HDI value—out of 157 countries with both HDI and GDI values, 136 countries have a better ratio than Nigeria's. ***RZR***

Humani razvoj Srbije u Regionu U Srbiji je životni vek duži nego u Mađarskoj, Rumuniji i Bugarskoj – u Sloveniji skoro 79 godina Prosečan broj godina školovanja populacije starije od 25 godina u Srbiji je 9,5 godina, a u Češkoj čak 12,3 godina Najduži očekivani broj godina školovanja dece ostvaruju zemlje sa izuzetno visokim nivoom HDI (Slovenija, Mađarska i Poljska) the greater the gender disparity in basic human development, the lower is a country’s GDI relative to its HDI Nigeria's GDI value = 0.485 can be compared to its HDI value of 0.499 to measure the impact of gender inequalities on human development achievement its GDI value is 97.2% of its HDI value—out of 157 countries with both HDI and GDI values, 136 countries have a better ratio than Nigeria's. ***RZR***

IHDI (the Inequality-adjusted HDI) HDI PRILAGOĐEN U ODNOSU NA NEJEDNAKOST (IHDI) HDI rang HDI indeks IHDI Indeks oček. trajanja života prilagođen u odnosu na nejednakost Indeks obrazovanja prilagođen u odnosu na nejednakost Indeks BND prilagođen u odnosu na nejednakost Gini koef. vrednost Gubitak (%) Promena u rangu 2010 2000-2011 1. Norveška 0,938 0,876 6,6 0,927 4,0 0,919 2,4 0,788 13,1 25,8 28. Češka 0,841 0,790 6,1 8 0,862 4,3 0,859 1,3 0,667 12,2 29. Slovenija 0,828 0,771 6,9 5 0,891 0,75 0,685 31,2 36. Mađarska 0,805 0,736 8,6 3 0,796 0,815 4,1 0,614 14,7 30,0 49. Crna Gora 0,769 0,693 9,9 4 0,801 7,3 0,711 9,6 0,584 12,6 36,9 50. Rumunija 0,767 0,675 12,1 0,751 10,9 0,59 32,1 51. Hrvatska 0,650 15,3 -2 0,844 6,0 0,636 10,4 0,512 27,8 29,0 58. Bugarska 0,743 0,659 11,3 9,4 0,682 8,1 0,545 16,1 29,2 60. Srbija 0,735 0,656 10,8 6 0,783 9,0 0,64 11,1 0,562 28,2 64. Albanija 0,719 0,627 12,7 0,802 0,601 14,4 33,0 68. BiH 0,710 0,565 20,4 0,798 9,2 19,4 0,416 31,1 36,3 71. Makedonija 0,701 16,7 0,773 0,527 17,5 0,489 21,8 42,8 ***RZR***

GII (the Gender Inequality index) ***RZR***

MPI (the Multidimensional Poverty Index) INDEKS VIŠEDIMENZIONALNOG SIROMAŠTVA HDI rang MPI indeks Populacija u višestrukom siromaštvu Populacija u riziku od višedimenzionalnog siromaštva (%) Populacija sa najmanje jednim vidom deprivacije Stopa višestrukog siromaštva (%) Intenzitet deprivacije (%) Obrazovanje (%) Zdravlje (%) Životni standard (%) 2008 2000-2008 28. Češka 0.000 0.0 46.7 3,1 29. Slovenija - 0,4 36. Mađarska 0.003 0.8 38.9 3,8 0.1 4,5 49. Crna Gora 0,006 1,5 41,6 1,9 4,2 0,7 51. Hrvatska 0,007 1,6 2,3 2,4 60. Srbija 0,003 0,8 40,0 3,6 5,2 64. Albanija 0,004 1,0 38,1 9,4 6,6 7,2 0,9 68. BiH 37,2 7,0 11,1 71. Makedonija 0,008 40,9 6,7 5,9 Više od 1,5% stanovništva Makedonije, Hrvatske i Crne Gore je pogođeno višestrukom uskraćenošću – u Srbiji 0,8% populacije Ekstremne vrednosti rizika od višestruke uskraćenosti: - Albanija = 9,4%, Makedonija =7% i Srbija = 4% - Slovenija =0% ***RZR***

Prosečan broj godina obrazovanja 25+ Očekivani broj godina školovanja HDI – sumarni pregled HDI rang zemlje HDI Životni vek Prosečan broj godina obrazovanja 25+ Očekivani broj godina školovanja BND p.c. (PPP US$) IHDI GII MPI Gini Coefficient 29. Slovenija 0.828 78.8 9.0 16.7 25,857 0.656 0.293 - 31.2 36. Mađarska 0.805 73.9 11.7 15.3 17,472 0.771 0.382 0.003 30.0 41. Poljska 0.795 76.0 10.0 15.2 17,803 0.709 0.325 34.9 49. Crna Gora 0.769 74.6 10.6 14.4 12,491 0.693 0.006 36.9 50. Rumunija 0.767 73.2 14.8 12,844 0.675 0.478 32.1 51. Hrvatska 76.7 13.8 16,389 0.650 0.345 0.007 29.0 58. Bugarska 0.743 73.7 9.9 13.7 11,139 0.659 0.399 29.2 60. Srbija 0.735 74.4 9.5 13.5 10,449 28.2 64. Albanija 0.719 76.9 10.4 11.3 7,976 0.627 0.545 0.004 33.0 68. BiH 0.710 75.5 8.7 13.0 8,222 0.565 36.3 71. Makedonija 0.701 74.5 8.2 12.3 9,487 0.584 0.008 42.8 the greater the gender disparity in basic human development, the lower is a country’s GDI relative to its HDI Nigeria's GDI value = 0.485 can be compared to its HDI value of 0.499 to measure the impact of gender inequalities on human development achievement its GDI value is 97.2% of its HDI value—out of 157 countries with both HDI and GDI values, 136 countries have a better ratio than Nigeria's. ***RZR***