(Master) Ligjërata 1 Metodologjia hulumtuese Hyrje në metodologjinë hulumtuese Prof.dr. Avdullah Hoti 1 1 1 1

Literatura Research methods for business students; Saunder, M., Lewis, P. And Thornill, A., Pearson Education Limited, Essex, 2009 Kapitulli 1

Hulumtimi: Koncepti dhe rëndësia Trajtim kompleks i çështjes Përgjigje në pyetjet: si dhe përse? Bazament i punës shkencore dhe përparimit intelektual

Metodologjia hulumtuese Procedura e zakonshme e një pune hulumtuese: Teoria ekonomike Grumbullimi i të dhënave të dhënat primare ose sekondare Specifikimi i modelit matematik të teorisë Specifikimi i modelit ekonometrik të teorisë Vlerësimi i parametrave te modelit ekonometrik Kontrollimi/testimi se sa adekuat është modeli ekonometrik Testimi i hipotezave/pyetjeve hulumtuese lidhur me parametrat e vlerësuar Shfrytëzimi i rezultateve Testimi i teorisë ekonomike Parashikimi Propozimi i politikave

1. Formulimi i teorisë ose hipotezave/pyetja hulumtuese Pika startuese është teoria Nëse nuk e dimë teorinë, atëherë nuk dimë se çfarë masim Teoria përbën pritjet tona paraprake për efektin e X në Y Shembull: A ndikon edukimi në nivelin e pagës? Pritjet tona paraprake: Edukimi ndikon pozitivisht në nivelin e pagës

2. Grumbullimi/sigurimi i të dhënave Te dhëna primare: vet të grumbulluara Sekondare: të grumbulluara nga të tjerët (institute, firma, raporte, internet, etj.) Të dhëna kuantitative: çmimet, të hyrat, shpenzimet, etj. Të dhëna kualitative: gjinia, i/e punësuar, martuar, shkolluar, etj. Regjistrimet (census) Mostra përfaqësuese e popullacionit.

Llojet e të dhënave Të dhëna të serive kohore (time series): të grumbulluara rregullisht në intervale të rregullta kohore: ditore, mujore, tremujore, vjetore. Të dhëna për njësi (cross-section): një ose më shumë të dhëna të grumbulluara në një moment të caktuar. Të dhëna pooled: p.sh. të dhënat për GDP per vendet e BE per 10 vite me radhe. Të dhëna Panel: një firm ose familje intervistohet nëpër kohë (ditë, muaj, vite, etj.). Panel i balancuar ose pabalancuar

Të dhëna nëpër seri kohore (time series) Paga minimale, papunësia dhe të dhena të tjera për Puerto Rico-n

Të dhëna për individ/firma/qytete etj (cross section) Të dhëna për vende të ndryshme për një vit: rritja ekonomike; konsumi qeveritar, pjesëmarrja e të rinjëve në popullsi)

Të dhënat panel Baze e te dhenave ku sjellja e entiteteve (firma, shtete, indidivide etj.) observohet pergjate kohes.

3. Specifikimi i modelit matematik Hedh të dhënat në diagrame Shembulli i edikumit dhe pagës: 1,000 individë, pagat e tyre dhe arsimi Lidhje pozitive: me rritjen e nivelit të edukimit rritet paga. B1 dhe B2 janë parametra B1 = intersepti/konstantja që tregon pagën nëse personi nuk ka edukim fare/i pashkolluar. B2 = është pjerrësia (slope), që tregon normën e ndryshimit të pagës për një njësi ndryshimi në nivelin e edukimit (vite) B2 > 0 me rritjen e nivelit të edukimit rritet paga mesatare B2 < 0 niveli i edukimit ndikon negativisht në madhësinë e pagës. In figure the negative effect dmonates.

4. Specifikimi i modelit ekonometrik Lidhje jo plotësisht lineare = forca të tjera përvec dy hipotezave të ngritura. Duhet të lejohet ndikimi edhe i faktorëve/variablave të tjera përmes u. U = gabimi random përfshin të gjitha forcat e tjera që mund të ndikojnë në madhësinë e pagës e që nuk janë përfshirë në model, gabimet ne mates dhe faktin se jo cdo gje mund te shpjegohet (sjellja e njeriut eshte jo gjithmone e parashikuar). Në anën e majtë është variabla e varur Në anën e djathtë janë variablat shpjeguese të pavarura Por, kjo nuk nënkupton shkakun, pasi duhet mbështetur me teori.

5. Vlerësimi i prametrave Paga = paga mesatare e shprehur në Euro për një orë punë. Edukimi = matur me vitet në edukim Nëse niveli i edukimit rritet për një vit, në mesatare paga për një orë rritet për 0.55 Euro Edukimi ka ndikim pozitiv në pagë Nëse punëtorët nuk janë të shkolluar (vitet e edukim=0), atëherë paga mesatare për një orë pune është 1.5 Euro. ëe say on average because the error term is likely to make the relationship someëhat imprecise.

6. Specifikimi i modelit Sa adekuat është modeli? Teoria tregon se cilat variabla ndikojnë në variablën me interes Prej regresionit të thjeshtë në atë të shumëfishtë. Duke mbajtur konstant/të pandryshuar nivelin e edukimit, Atëherë, me rritjen e përvojës në punë për një vit, në mesatare, paga për një orë pune rritet për 0.10 euro Duke mbajtur konstant/të pandryshuar përvojën në punë, me rritjen e nivelit të edukimit për një vit, në mesatare, paga për një orë pune rritet për 0.40 euro Primary objective is to explain the behaviour of one variable the dependent one in relation to the behaviour of one or more other variables (independent).. Econometric model derived from mathematical one=mutually complementary disciplines. CAUSATION:if casually related is the UNR the cause and LFPR the effect. To call it a predictive relationship. ëhen say the ëage of the ëife goes up the husband to ëithdraë from the labour force. LFPR might depend on the number of children under 16, family ëealth, unemployment insurance etc. Even if data in all these variables are available, ëe may not ëant to introduce them all in the model because the purpose of developing an econometric model is not to capture total realty but just its salient features. In Chapter 11.

7. Testimi i hipotezave Testimi i hipotezave nënkupton shqyrtimin e çështjeve në vijim: Nëse modeli ka kuptim ekonomik Nëse rezultatet janë në pajtueshmëri me teorinë ekonomike Testimi individual i hipotezave Cilin model duhet përdorur? Hypothesis testing: for example the discouraged-ëorker hypothesis postulates a negative relationship betëeen labour force participation and the unemployment rate. Is this hypothesis borne out by our results. If unemployment rate is6% and the ral hourly earnings 10, the labour force participation rate ëould be about 63% ëhen actual data becomes available ëe can compare the predicted value ëith the actual value. The discrepancy betëeen the tëo ëill represent the prediction value.

8. Shfrytëzimi i rezultateve Rezultatet përdoren për tri qëllime: Testimi i teorisë ekonomike A ka lidhje sinifikante në mes të edukimit dhe pagës? Parashikimi Sa do të ishte paga mesatare për orë pune duke ditur nivelin e edukimit dhe përvojën në punë. Propozimi i politikave Si duhet të veprohet me edukimin për të rritur pagat?

Ceteris paribus Ky term është me rëndësi në ekonometri dhe propozimin e politikave. Nënkupton mbajtjen fiks të faktorëve tjerë Në shembullin e edukimit dhe pagës: Nëse përvoja e punës nuk ndryshon, koeficienti para edukimit tregon për sa rritet paga për një rritje për një njësi të edukimit.

Detyre Konceptoni nje problem hulumtues dhe filloni ta strukturoni ate ne perputhje me kete metodologji hulumtuese.